بزودی ایران یکی از صادرکنندگان نفت از شرق تنگه هرمز و از محل دریای عمان می‌شود و به این ترتیب توان بیشتری برای رقابت در بازار نفت دارد. چرا که عرضه کننده‌ای مطمئن‌تر و نزدیک‌تر به بازارهای هدف به محض لغو تحریم‌ها می‌شود و در قیاس با زمانی که تنها از پایانه خارک در خلیج فارس امکان صادرات داشت، موقعیت ممتازتری می‌گیرد.
رضا دهقان، معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت در رابطه با این پایانه جدید صادراتی و خط لوله گوره به جاسک در گفت‌و‌گو با «ایران» به امتیازاتی که این پروژه برای کشور به همراه دارد، اشاره می‌کند و می‌گوید: «این یک پروژه چند وجهی است که مزایای متعددی برای کشور دارد. با بهره‌برداری از این پروژه در خردادماه، یعنی ماه جاری، یکی از مزایای طرح یعنی متنوع‌سازی مبادی صادراتی برای ایران رقم می‌خورد. اما پیش از این نیز دستاوردهایی داشته که قابل توجه است و اهمیتش کمتر از این تمرکززدایی نیست.» او با اشاره به کاهش هزینه بیمه نفتکش‌ها در پایانه جاسک، به تبیین مسیر طی شده تا بهره‌برداری از این پروژه می‌پردازد.
اجرای خط لوله گوره به جاسک برای انتقال نفت خام و صادرات نفت از پایانه جاسک، چه تأثیری بر صادرات نفت ایران می‌گذارد؟
فلسفه شکل‌گیری طرح به چندین دهه قبل برمی‌گردد. از منظر ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک باید به فلسفه وجودی این طرح نگاه کرد. از دهه 60 سیاست‌های کلان کشور متنوع‌سازی مبادی صادرات نفت خام برای کاهش آسیب‌پذیری ناشی از مسائل منطقه‌ای بوده و انتقال نفت خام و احداث یک مبادی صادراتی آن زمان برای ایجاد همین ظرفیت دنبال می‌شد.
اما اکنون شرایط فرق کرده است. تحولات بازار انرژی شکل گرفته و عرصه رقابت بین عرضه‌کنندگان نفت خام عرصه تنگ‌تری شده است و رقبا در یک جنگ شدید‌تری با یکدیگر برای به‌دست آوردن سهم بازار می‌جنگند و در این دوره تولیدکنندگان باید مزیت‌های رقابتی بهتری را به متقاضیان عرضه کنند. این طرح یک مزیت برای ایران و مشوق برای مصرف‌کنندگان خواهد بود. اما امروز دیگر تنها نمی‌توان به آن از منظر اقتصادی نگاه کرد. این طرح اکنون یک طرح چندوجهی است که مزایای دیگر آن کم اهمیت‌تر از متنوع‌سازی مبادی صادراتی نیست.
البته صادرات نفت ایران از سواحل شرق هرمز و کاهش ریسک صادرات نفت از این منطقه قطعاً خود را در هزینه بیمه نفتکش‌ها نشان خواهد داد و هزینه آن بسیار کمتر خواهد شد. این همان مزیت رقابتی برای ایران محسوب می‌شود که بسیار کلیدی است.
مزیت‌های دیگر این طرح چه بوده است؟
در زمینه بحث توسعه متوازن منابع در ایران که یک کشور پهناور با شرایط اقلیمی و فرهنگی متنوعی است، با ایجاد این طرح می‌توان تا اندازه‌ای به توسعه متوازن و کاهش فقر و محرومیت در مناطق جنوب شرقی کشور نیز دست یافت. چرا که قرار است در این منطقه شاهد توسعه پایین دستی صنعت نفت نیز باشیم و این یعنی توسعه و اشتغال و ایجاد زیرساخت صنابع در حلقه‌های بعدی.
اما از جهات مختلف می‌توان این طرح را دارای مزیت دانست. یکی از دستاوردهای این طرح تأمین داخلی تجهیزات و قطعات و اجرای آن توسط شرکت‌های ایرانی است. این یک طرح خط لوله سرویس ترش است و رکن اساسی آن تأمین خطوط لوله سازگار با این نوع نفت است. اهتمام مقام معظم رهبری و رئیس جمهوری و وزارت نفت بر آن بود که این طرح به هر طریقی اجرایی شود. اما در ایران توان ساخت این خط لوله و تجهیزات جانبی آن وجود نداشت. سال 1397 با توجه به این اولویت بخشی، در تلاش بودیم که با کمک چین و کره جنوبی طرح را توسعه دهیم اما با معطل کردن طرف مقابل و برخوردن به تحریم‌های شدید امریکا، این کشورها حاضر به همکاری با ما نبودند. طرح عظیم و در سطح بین‌المللی شناخته شده بود و حتی امکان دور زدن تحریم‌ها نیز برای آن وجود نداشت. سازندگان مهم ورق مورد نیاز خط لوله سرویس ترش حاضر به همکاری با ما نشدند. لذا کارشناسان و متخصصان داخلی به این فکر افتادند که شاید بتوانیم با سازندگان داخلی و ارتقای توانمندی آنها کار را توسعه دهیم. و اتفاقاً خوشبختانه بعد از چند ماه تلاش و اقدامات کارشناسی و پذیرش ریسک‌های پروژه، تختال سرویس ترش در فولاد مبارکه ساخته شد و این آغاز ساخت خط لوله در اوایل سال 1398 بود. اعتماد به نفسی که در این بخش شکل گرفت به مراحل بعدی کار از جمله ساخت ورق، خط لوله، پمپ‌ها و ایستگاه‌ها نیز سرایت کرد و شاهد اولین‌های زیادی در این بخش بودیم.
می‌خواهم بگویم که از مزیت‌های دیگر این پروژه ایجاد یک چشم‌انداز جدید در صنعت نفت، ارتقای روحیه توانمندی در ساخت داخل، حرکتی فراتر از استفاده از ساخت داخل و رو آوردن به خلق داخلی نیازهای صنعت و ایجاد شبکه مدیریت یکپارچه طرح بود که اهمیت آن کمتر از تمرکززدایی از پایانه‌های نفتی نیست.
ما در این طرح رکوردهای بیشماری را به ثبت رساندیم که یکی از آنها روند پیشرفت شتابان بود.
پیشرفت این طرح الان چقدر است و اولین محموله چگونه صادر می‌شود؟
این طرح از پیشرفت نزدیک به صفر درصد درابتدای 1398 به بیش از 80 درصد پیشرفت رسیده است. البته در فاز نخست آن که در حال بهره‌برداری از آن هستیم میزان پیشرفت طرح به 95 درصد می‌رسد. 250 سازنده داخلی در حال ساخت و تأمین اقلام این طرح بوده و هستند که می‌توان گفت این جزو محدود دفعاتی است که در تاریخ صنعت نفت ایران، تحریم از تهدید به فرصت تبدیل شده است و این روحیه بستری برای طرح‌های بعدی است.
در کمتر از دو سال 80 درصد پیشرفت در یک پروژه که کاملاً ایرانی است، رقم کمی نیست. خروجی این موفقیت میلیاردها دلار در این پروژه و پروژه‌های مشابه دیگر خواهد بود. این یک دستاورد بزرگ برای ایران که در فاصله 1397 تا 1400 محقق شد. این خط لوله حتی مطابق با استانداردهای جهانی تست شد. الان نفت در این خط لوله جریان دارد و طی یک الی دو هفته آینده شاهد صادرات اولین محموله نفتی از پایانه جاسک خواهیم بود.