اعلام خبر لغو تحریم‌ها علیه سه مقام نفتی سابق ایران، بازار طلای سیاه را دچار شوک بزرگی کرد و آن را در سرگیجه‌ای فرو برد که منجر به نوسانات چند ساعته نفت در بازار جهانی شد. نوساناتی که ناشی از سوء تفسیر تجار در بازار بود و با توضیح مقامات آمریکایی متوقف شد. وسواس برجامی بازار نفت اما کماکان ادامه دارد و شرکت‌ها و نهادهای مختلف در حال تحلیل آن هستند.
بازار جهانی نفت روز پنج‌شنبه در حالی که مشغول طی کردن مسیر افزایشی خود بود، با اعلام خبر لغو تحریم‌ها علیه سه مقام سابق ایرانی در حوزه نفت و انرژی دچار شوک شد. بسیاری از تجار تصور می‌کردند که اعلام این خبر نشان حصول توافق و لغو تحریم‌ها علیه ایران است، اما این دیدگاه که به معنای رشد احتمالی عرضه در بازار نفت بود، به سرعت توسط مقامات آمریکایی رد شد. مقامات آمریکایی گفتند که این رفع تحریم‌ها، یک روال کاملا عادی از سوی وزارت خزانه‌داری این کشور بوده و ربطی به مذاکرات هسته‌ای ایران ندارد. مدیر سرویس ریسک‌های ژئوپلیتیک شرکت راپیدان انرژی به پلتس گفت که این شوک بازار نفت بی‌دلیل بوده است، چرا که حتی در صورت دستیابی به توافق هسته‌ای، فرآیند لغو تحریم‌ها می‌تواند یک تا سه ماه به طول بینجامد. با این حال شرکت راپیدان انرژی در ابتدای ماه جاری تخمین زد که به احتمال ۶۰ تا ۷۰ درصد ایران و طرفین بین‌المللی بر سر مذاکرات در همین ماه ژوئن به نتیجه برسند. از سوی دیگر اما پلتس فکر می‌کند لغو تحریمهای ایران تا ماه سپتامبر انجام نخواهد شد و در ماه دسامبر است که نفت ایران به بازارهای رسمی باز می‌گردد. در بازار روز جمعه هم نفت به روند افزایشی خود ادامه داد و در مسیر ثبت سومین سود هفتگی پیاپی قرار گرفت. پس از آنکه در روز پنج‌شنبه برنت و وست تگزاس اینترمدییت اوج‌های جدید قیمتی چند ساله برای خود ثبت کردند، در روز گذشته با انتشار گزارش‌های خوش‌بینانه گلدمن ساکس و آژانس بین‌المللی انرژی خوش‌بینی‌ها به آینده تقاضا و قیمت نفت در بازار افزایش یافت. از سوی دیگر هم افزایش ترافیک جاده‌ای در آمریکا و اروپا عامل دیگری بود که به رشد بهای طلای سیاه تا بعد‌از‌ظهر روز جمعه کمک کرد.
سوء‌تفسیر در تحریمهای لغو شده آمریکا
معامله‌گران در بازار جهانی نفت در روز پنج‌شنبه ۱۰ ژوئن پس از انتشار اخباری درباره لغو تحریم علیه چند شخصیت ایرانی، آماده آن شده بودند که به سرعت پایان تحریمهای نفتی علیه ایران اعلام شود؛ اما تحلیلگران گفتند که انتظار دارند دولت بایدن پس از دستیابی به توافقی با ایران بر سر پرونده هسته‌ای، از چند هفته تا چند ماه طول بکشد که تحریمهای این بخش را از میان بردارد.
همین تفسیر اشتباه معامله‌گران نفتی درباره یک روال معمول وزارت خزانه‌داری ایالات متحده که مربوط به لغو تحریم علیه برخی اشخاص و شرکت‌ها است، در روز پنج‌شنبه باعث شد ساعاتی بازار نفت با ناامیدی برای افزایش قیمت‌ها روبه‌رو شود. چرا که برخی از بازرگانان تصور می‌کردند این اعلام لغو تحریم به معنای آن است که ایالات متحده تحریمهای گسترده خود علیه صنعت نفت ایران را لغو می‌کند و این امر می‌تواند تاثیر عمده‌ای در عرضه جهانی نفت داشته باشد.
ساعاتی بعد اما سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا تصریح کرد که هیچ ارتباطی میان لغو تحریم‌ها علیه برخی مقامات سابق نفتی ایران و مذاکرات بر سر احیای برنامه جامع اقدام مشترک وجود ندارد.
دفتر کنترل دارایی‌های خارجی در وب‌سایت خود اعلام کرد این سه مقام سابق ایرانی شامل احمد قلعه‌بانی مدیرعامل سابق شرکت ملی نفت ایران، فرزاد بازرگان مدیرعامل شرکت هنگ‌کنگ ایران‌ترید و محمد معینی مدیر بازرگانی شرکت نفت ایران اینترترید بوده‌اند که از لیست تحریم‌ها خارج شده‌اند. براساس گزارش رویترز، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی همچنین شرکت کشتیرانی سی چارمینگ و شرکت اوشینگ شیپ منیجمنت شانگهای را از لیست تحریمی‌ها خارج کرد.
زمان‌بندی بازگشت نفت ایران
فرناندو فریرا، مدیر سرویس ریسک‌های ژئوپلیتیک شرکت راپیدان در مصاحبه با پلتس عنوان کرد در صورتی که حتی توافقی هم بر سر پرونده هسته‌ای ایران رخ دهد، نباید منتظر جاری شدن فوری سیل بشکه‌های نفت ایرانی در بازار جهانی طلای سیاه بود. او در ادامه گفت: «احتمالا در صورت حصول توافق یک دوره انطباق‌پذیری خواهیم داشت که کشورها به تعهدات برجامی خود بازگردند و این دوره ممکن است یک تا سه ماه طول بکشد.»
گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و ایالات متحده در وین طی هفته گذشته با هدف بازگشت طرفین به تعهدات برجامی ادامه پیدا کرد و تهران در ازای پایبندی به تعهدات هسته‌ای خود به دنبال لغو تحریمهای واشنگتن است.
واحد تجزیه و تحلیل اس‌اند‌پی گلوبال پلتس(S&P Global Platts Analytics) انتظار دارد ایالات متحده آمریکا تحریم بخش‌های نفت، پتروشیمی، حمل و نقل و برخی بخش‌های دیگر را تا ماه سپتامبر بردارد و ایران اجازه پیدا کند صادرات نفت خام و میعانات خود را از روزانه ۶۰۰ هزار بشکه در ماه مه، به ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز در ماه دسامبر برساند.
زمان‌بندی لغو تحریمهای ایالات متحده گام به گام خواهد بود و این مساله زمان‌بندی، خود یکی از همان مسائل پیچیده در مذاکرات وین است که طرفین کماکان به دنبال راه حلی برای آن هستند. در اصل، هر یک از طرفین می‌خواهد که طرف مقابل در اثبات پایبندی‌اش به توافق برجام پیشقدم شود.
هنری رم، تحلیلگر ارشد گروه اوراسیا (Eurasia Group) روز ۷ ژوئن در پادکست Platts Capitol Crude عنوان کرد که ایران اصرار دارد پیش از آنکه اقدامات خود درباره مسائل هسته‌ای را انجام دهد، بتواند تایید کند که آمریکا تحریم‌ها را برداشته است. او گفت: «آمریکا نمی‌تواند شرایطی که همه تحریمهای ایران در آن رفع شود را بپذیرد و ایران نیز در حال حاضر مشغول تصمیم‌گیری در این باره است که آیا چنین چیزی کافی خواهد بود یا خیر. تنها پس از آنکه ایران در این مورد به نتیجه‌ای نهایی برسد، به توافق هسته‌ای بازخواهد گشت.»
وی همچنین افزود چیزی که دو طرف به نوعی نیازمند آن هستند، شکلی از اقدامات گام به گام و مرحله‌ای است که به ایران اجازه می‌دهد تا بتواند اقدامات رفع تحریم آمریکا را تایید کند و در حالی که از مزایای برجام بهره‌مند می‌شود، به شکل همزمان اقدامات لازم درباره برنامه هسته‌ای خود را اجرا کند.
مذاکرات وین که از اوایل ماه آوریل آغاز شد، بیشتر از پیش‌بینی بسیاری از تحلیلگران به طول انجامیده است، اما کماکان تحلیلگران معتقدند که در کوتاه‌مدت دستیابی به توافق امکان‌پذیر است. در یادداشت روز ۴ ژوئن گروه راپیدان انرژی پیش‌بینی شده است که به احتمال ۶۰ تا ۷۰ درصد، پیش از پایان ماه ژوئن احتمال حصول توافق وجود دارد، چرا که موضوعات باقی‌مانده قابل حل هستند و تنها به اراده سیاسی طرفین بستگی دارد، که هنوز در دو سمت ماجرا این اراده هم وجود دارد. راپیدان انرژی در پایان می‌گوید که صحنه‌آرایی برای بازگشت نفت ایران ممکن است مدتی زمان ببرد، اما در نهایت انتظار داریم که تولید نفت ایران به ۵/ ۳ میلیون بشکه در روز بازگردد و در اوایل سال ۲۰۲۲ نیز به ۸/ ۳ میلیون بشکه در روز برسد.
خوش‌بینی‌ها نسبت به آینده تقاضا در بازار
طلای سیاه در بازار معاملات آتی کماکان با خوش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی و معامله‌گران نسبت به آینده تقاضا به روند امیدوار‌کننده و رو به رشد خود ادامه می‌دهد تا در مسیر دستیابی به سومین رشد هفتگی متوالی قرار گرفته باشد. قراردادهای آتی وست تگزاس اینترمدییت در بازار نایمکس نیویورک در هفته گذشته از ۷۰ دلار نیز عبور کردند و روز پنج‌شنبه این شاخص نفتی در بالاترین سطح قیمتی خود از اکتبر ۲۰۱۸ تاکنون بسته شد.
روز گذشته آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش ماهانه جدید خود گفت که تولیدکنندگان اوپک پلاس برای تامین تقاضای جهانی که تا اواخر ۲۰۲۲ به سطح پیشاپاندمی می‌رسد، باید تولید نفت خود را افزایش دهند. این نهاد ناظر بر بازار انرژی در گزارش خود آورده است: «گروه اوپک به رهبری عربستان و متحدانش به رهبری روسیه، در فاصله زمانی ماه‌های جولای ۲۰۲۱ تا مارس ۲۰۲۲ فرصت افزایش عرضه‌ای برابر با روزانه ۴/ ۱ میلیون بشکه دارند.»
البته به نظر می‌رسد بازگشت ایران به بازار جهانی نفت کمی معادلات افزایش عرضه اوپک پلاس را پیچیده‌تر کند، چرا که ایران در این توافق حضور دارد اما از محدودیت‌های تولیدی معاف است. بانک سرمایه‌گذاری آمریکایی گلدمن ساکس هم در گزارش جدیدی که در روز جمعه منتشر کرد، با توجه به خوش‌بینی‌های موجود درباره افزایش تقاضا از نفت ۸۰ دلاری گفت تحلیلگران این بانک انتظار دارند قیمت نفت خام برنت در تابستان سال جاری به ۸۰ دلار در هر بشکه برسد، چرا که با افزایش میزان واکسیناسیون، فعالیت‌های اقتصادی تقویت خواهد شد. بحث بازگشت نفت ایران نیز در بازار مطرح است که به گفته برخی تحلیلگران می‌تواند برای اوپک پلاس چالشی جدی ایجاد کند. اما از سوی دیگر یکی از محرک‌های اصلی بهای طلای سیاه افزایش ترافیک جاده‌ای در آمریکا، چین و بخش‌هایی از اروپا بوده که در آمریکا و اروپا میزان آن تا حد زیادی به سطح پیشا همه‌گیری نزدیک شده است. هر چند بخش‌هایی از آسیا و آمریکای لاتین کماکان با کرونا درگیر هستند و این امر می‌تواند چشم‌انداز افزایشی تقاضا را تا حدی تهدید کند.
تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۵:۴۵ روز جمعه به وقت تهران) شاخص نفتی وست تگزاس اینترمدییت با ۳۵ سنت افزایش نسبت به قیمت بسته شده روز پنج‌شنبه به بهای ۶۴/ ۷۰ دلار در بازار نایمکس معامله شد. شاخص نفتی برنت نیز به قیمت ۸۲/ ۷۲ دلار در هربشکه دست پیدا کرد که نشانگر رشد ۳۰ سنتی بهای این کامودیتی بوده است.