معاملات بورس انرژی نشان میدهد که قیمت بنزین و گازمایع در حال برگشت به شرایط پیش از شیوع کرونا هستند؛ چنانکه در خرداد ماه قیمت صادراتی بنزین ایران تنی 230 دلار گران‌تر از گازمایع بوده است.
به گزارش نبض نفت در لایحه بودجه سال 1400 مجلس شورای اسلامی طرح استفاده از گازمایع در خودروها را به تصویب رساند و شورای نگهبان نیز آن را تایید کرد. در نتیجه حال نوبت دولت است که با تدوین آیین‌نامه اجرایی این طرح و تصویب و ابلاغ آن به دستگاه‌ها برای اجرایی کردن طرح استفاده از LPG در سبد سوخت خودروها قدم بردارد.
از جمله مزایای توسعه اتوگاز در کشور میتوان به جلوگیری از فلر کردن و تزریق گازمایع در خط لوله سراسری و هدر رفت آن، صادر کردن بنزین و گازوئیل آزاد شده حاصل از جایگزینی گازمایع با قیمت بیشتر نسبت به گازمایع به ازای هر تن و ارز آوری برای کشور، کاهش آلودگی هوای کلانشهرها و ... اشاره کرد.
در این میان اما برخی به بهانه‌های مختلف با طرح اتوگاز مخالفت کرده و اجرای آن را اشتباه می‌پندارند. یکی از دلایل منتقدین این طرح، بیشتر بودن قیمت صادراتی هر تن گازمایع نسبت به بنزین است. این در حالی است که در حالت کلی و شرایط معمولی و غیرکرونایی، ایران می‌تواند هر تن بنزین را با قیمتی معادل 150 دلار گران‌تر از گاز مایع صادر کند و در نتیجه این ادعای منتقدین طرح اتوگاز فاقد اعتبار است.
تصویر 1- تغییرات قیمت صادراتی بنزین و گازمایع
*شیوع کرونا باعث بهم ریختن بازار و تغییر قیمت بنزین و گازمایع شد
از اوایل سال 2020 و با شیوع کرونا، کاهش رفت و آمدها سبب کاهش تقاضا برای بنزین و در نتیجه کاهش مصرف آن شده و باعث شد قیمت این سوخت با روند نزولی مواجه شود. با ادامه این روند شرایط به گونه‌ای تغییر کرد که در برههای حتی قیمت جهانی بنزین از گازمایع نیز کمتر شود. همچنین در این برهه زمانی قیمت گازمایع برخلاف بنزین با افزایش روبه‌رو شده و تا حدودی رشد خوبی را تجربه کرد.
این موضوع باعث انتقادات زیادی به طرح اتوگاز شد زیرا در شرایط خاص کرونایی در برهه‌هایی قیمت صادراتی گازمایع بیشتر از قیمت بنزین بود، بدین صورت منطقی نبود که یک سوخت باارزش (گازمایع) در داخل کشور مصرف شود ولی یک سوخت کم‌ارزش (بنزین) صادر شود. یعنی با تحولاتی که تحت تاثیر کرونا اتفاق افتاد مزیت توسعه اتوگاز که مبتنی بر افزایش درآمدهای ارزی بود در جایگزینی گازمایع به جای بنزین به عیب تبدیل شد، زیرا همانطور که اشاره شد قبل از شیوع کرونا قیمت صادراتی بنزین به طور میانگین تنی 150 دلار بیشتر از گازمایع بود ولی بعد از شیوع کرونا این موضوع صادق نبوده و قیمت گازمایع اندکی بیشتر از بنزین شد.
در این بین هر چند حتی در شرایط کرونایی نیز قیمت صادراتی گازوئیل همچنان حدود تنی 70 دلار بیشتر از قیمت صادراتی گازمایع بود و توسعه اتوگاز در جایگزینی گازمایع به جای گازوئیل در سبد سوخت کشور توجیه اقتصادی بالایی داشت اما منتقدین طرح اتوگاز با سوژه قرار دادن بهم‌ریختن بازار و تغییر قیمت گازمایع و بنزین در برهه زمانی خاص، این موضوع را دستاویزی برای زیرسوال بردن کل طرح کرده بودند.
*پیش‌بینی موسسات معتبر جهانی از جهش و افت قیمت گازمایع در 2021
البته افزایش قیمت گازمایع در اوایل سال 2021 نیز از قبل توسط مراکز معتبر پیش بینی شده بود. تصویر 2 پیش بینی روند تغییرات قیمت گازمایع در اوایل سال 2021 را نشان میدهد که با گذر زمان مشخص شد که این پیش بینی نزدیک به واقعیت بود. همانطور که مشاهده می‌شود قیمت گازمایع در برههای کوتاهی از سال 2021 به صورت یک پیک افزایش یافته و دوباره با حالت طبیعی برمی‌گردد.
تصویر 2- پیش‌بینی موسسات معتبر جهانی از تغییرات قیمت LPG
با توجه به تصویر 2 میتوان گفت افرادی که قیمت گازمایع در شروع سال 2021 را مبنای مقایسه آن با بنزین و گازوییل قرار می‌دهند و سپس درباره توجیه اقتصادی توسعه اتوگاز قضاوت می‌کنند تا حد زیادی در اشتباه هستند، زیرا یک برهه زمانی خاص نه تنها قابل تعمیم به تمامی زمان‌ها نیست بلکه اتفاقا از لحاظ تحلیلی در نقطه مقابل دوره‌های گذشته و آینده است.
از طرفی از سال 2014 و پس از عرضه گازمایع حاصل از گاز شیل آمریکا در بازار جهانی، به طور کلی روند تغییرات قیمت جهانی گازمایع کاهشی بوده است. این در حالی است که به جز در شرایط شروع بیماری کرونا، قیمت جهانی بنزین و گازوییل تغییرات خاصی نداشته‌اند. البته تغییرات کاهشی قیمت این دو سوخت در ابتدای شیوع بیماری کرونا بوده و مجددا پس از شروع واکسیناسیون، به روال عادی برگشته اشت.
* بنزین ایران 230 دلار گران‌تر از گازمایع در بورس انرژی
در ایران با مراجعه به آمار معاملات بورس انرژی در می‌یابید که در چند سال گذشته قیمت هر تن گازمایع به طور میانگین 150 دلار کمتر از بنزین و گازوییل است. از این رو جایگزینی این سوخت با بنزین و گازوییل در داخل کشور که منجر به صادرات مقدار معادل بنزین و گازوییل آزاد شده با قیمت بالاتر می‌شود، درآمد ارزی کشور را افزایش میدهد.
البته با توجه به تصویر 2 قیمت صادرات گازمایع ایران نیز تا حدی از قیمت جهانی تبعیت کرده است، یعنی در یک برهه زمانی قیمت صادراتی این محصول به طور ناگهانی افزایش یافته و از قیمت صادراتی بنزین بیشتر شده است ولی حال به نظر می‌رسد دوباره این قیمت کاهش یافته و فاصله 150 دلاری هر تن بنزین با گازمایع در حال رقم خوردن است و بدین صورت بازار بنزین و گازمایع به حالت ثبات خود قبل از شیوع کرونا برگشته است.
تصویر 3 و 4 قیمت صادراتی بنزین و گازمایع ایران در خردادماه سال جاری را براساس معاملات بورس انرژی ایران نشان میدهد. در این ماه میانگین قیمت صادراتی بنزین و گازمایع به ترتیب 533 دلار و 305 به ازای هر تن بوده است. به بیان دیگر در ماه گذشته قیمت صادراتی بنزین ایران حدود 230 دلار به ازای هر تن بیشتر از قیمت صادراتی گازمایع ایران شده است.
تصویر 3- قیمت صادراتی بنزین ایران
همانطور که در تصویر 4 مشخص است تخفیف قیمتی برای هر تن گازمایع نسبت به قیمت پایه حدود 180 دلار بوده است. قیمت پایه گازمایع در خرداد ماه سال جاری 485 دلار به ازای هر تن بوده است. یعنی به طور میانگین قیمت صادراتی گازمایع ایران در خردادماه 305 دلار بر تن بوده است.
تصویر 4- قیمت صادراتی گازمایع ایران
البته توجیه جایگزینی گازمایع به جای بنزین و گازوئیل در سبد سوخت کشور و صادرات بنزین و گازوئیل معادل آزادشده تنها به قیمت صادراتی بالاتر این دو سوخت محدود نمی‌شود، بلکه بنابر اطلاعات واصله که بخشی از آنها نیز در گذشته در خبرگزاری فارس منتشر شده است به دلیل محدودیت‌های صادراتی بخش اعظمی از گازمایع تولید در کشور در خطوط لوله طبیعی و فلرها می‌سوزد و هدر می‌رود و با استفاده از گازمایع در سبد سوخت و صادرات بنزین و گازوئیل معادل انگار ایران به اندازه کل قیمت این دو سوخت افزایش درآمد ارزی داشته است نه به اندازه اختلاف قیمت این دو سوخت با گازمایع.
حال که با عادی شدن قیمت‌ها و ثبات بازار بنزین و گازمایع اختلاف قیمت حداقل 150 دلاری آنها به ازای هر تن در حال آشکارتر شدن است به نظر می‌رسد که فرصت مناسبی است تا در دولت فعلی اقدامات لازم برای تدوین آیین‌نامه طرح اتوگاز نوشته شده تا دولت سیزدهم با پشتوانه قانونی کافی به اجرای این طرح بپردازد.