حمیدرضا شکوهی
همواره حسرت می‌خوردیم که ای‌کاش ما هم در کشور مدیران و وزیرانی تأثیرگذار در سطح مدیران و وزیران تأثیرگذار در مجامع بین‌المللی داشتیم. وزیرانی همچون زکی یمانی و علی النعیمی که در دنیا شناخته شده باشند و در مجامع جهانی، تأثیرگذار، اما شاید ندانیم که باسابقه‌ترین وزیر عضو اوپک اکنون، وزیر نفت ایران است که روز پنجشنبه (دهم تیرماه) در یکصدوهشتادویکمین نشست عادی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، آخرین حضور خود در اوپک را تجربه کرد.
در این نشست با پخش نماهنگی، از حضور چندساله بیژن زنگنه به‌عنوان وزیر نفت ایران در اوپک قدردانی شد؛ نماهنگی که مملو از تعریف و تمجید دبیرکل اوپک از زنگنه بود. زنگنه نخستین بار به‌عنوان وزیر نفت ایران، پنجم آذرماه ۱۳۷۶ در نشست ۱۰۳ اوپک حضور یافت و این حضور تا نشست ۱۳۵ ادامه داشت. حضور زنگنه در اوپک در دولت روحانی هم از نشست ۱۶۴ آغاز شد و آخرینش نشست ۱۸۱ اوپک بود؛ پنجشنبه دهم تیرماه ۱۴۰۰. به جز هشت سالی که وزارت نفت ایران در دولت محمود احمدی‌نژاد، دوران بی‌ثباتی را پشت سر می‌گذاشت و زنگنه هم در نفت نبود، به‌مدت ۱۶ سال به‌عنوان وزیر نفت ایران در اوپک حضور می‌یافت.
اسفندماه ۱۳۸۳، در آخرین ماه‌های وزارت زنگنه در دولت سیدمحمد خاتمی هم ایران میزبان نشست وزارتی اوپک بود که در شهر زیبای اصفهان برگزار شد تا در آن دوران باثبات سیاسی - اقتصادی، نام ایران هم به‌عنوان یکی از میزبانان نشست‌های وزارتی اوپک ثبت شود. کارنامه زنگنه هم مانند هر مدیر دیگری در جمهوری اسلامی، مملو از نقاط ضعف و قوت است.
دو دوره هشت‌ساله وزارت زنگنه در نفت هم در دولت‌های سیدمحمد خاتمی و حسن روحانی، چندان شبیه به هم نبود و شاید بتوان دوران اول وزارت او را موفق‌تر دانست، اما یک‌چیز در این دوران تفاوتی نکرد و آن هم نقش تأثیرگذار زنگنه در اوپک بود. زنگنه همواره به‌عنوان یکی از وزرای نفت تأثیرگذار در اوپک شناخته می‌شد. حتی در دورانی که به‌دلیل تحریم‌های آمریکا، میزان صادرات نفت ایران به حداقل کاهش یافت، باز هم حضور زنگنه در نشست‌های اوپک توجه خبرنگاران و رسانه‌ها را به خود جلب می‌کرد، چراکه به مرور زمان، زنگنه به قدیمی‌ترین و بانفوذترین وزیر اوپک تبدیل شده بود.
جالب است که خود زنگنه، همواره می‌گفت نشانه قدرت هر کشور و هر وزیری در اوپک، بشکه‌های نفت تولیدی آن است. حالا فکر کنید که وزیری در نشست‌های اوپک شرکت می‌کند که کشورش به‌دلیل تحریم، صادرات اندکی دارد اما باز هم به‌خاطر نقش تأثیرگذارش، مورد اقبال رسانه‌هاست؛ آن‌هم خبرنگارانی که غالباً سابقه حضور بیش از ۱۰ سال در اوپک دارند و یادم هست یک‌بار زنگنه در اوایل دوران وزارتش در دولت روحانی در جمعی می‌گفت پس از هشت سال که به اوپک برگشته، خبرنگارانی را دیده که هشت سال پیش هم در اوپک بودند و می‌گفت ای‌کاش این ثباتی که خبرنگاران رسانه‌های بین‌المللی در اوپک دارند، خبرنگاران ایرانی هم در حوزه‌های تخصصی خود داشتند. به همین خاطر است که این میزان توجه رسانه‌ها در اوپک به وزیری همچون زنگنه، قابل‌تأمل است.
سخنان و مواضع زنگنه در اوپک همواره موردتوجه رسانه‌ها قرار داشت. شاید مهم‌ترین نقطه قوت کارنامه زنگنه در اوپک، ماه‌ها پیش از برجام ثبت شد؛ زمانی که قرار بود تحریم‌ها لغو شود و زنگنه بارها و بارها از بازگشت قدرتمندانه نفت ایران به بازارها خبر می‌داد و برخی با دیده تردید به سخنان او نگاه می‌کردند، اما گذشت زمان نشان داد تدبیر زنگنه در اعلام چنین برنامه‌ای تا چه حد در واکسینه شدن بازار در مقابل افزایش عرضه نفت مؤثر بود؛ به‌طوری‌که نفت ایران به‌راحتی در بازار جذب شد و این افزایش عرضه سبب سقوط قیمت نفت هم نشد.
حالا دیگر زنگنه نماینده ایران در اوپک نخواهد بود، اما صرف‌نظر از هر قضاوتی که درباره کارنامه داخلی زنگنه داشته باشیم، قطعاً نام او به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین و باسابقه‌ترین وزرای نفت اوپک ثبت خواهد شد. ای‌کاش در تمامی مجامع بین‌المللی، نام مدیران برجسته ایرانی ثبت می‌شد که افتخاری برای کشورمان است. مدیرانی که در کشورمان بسیارند و ای‌کاش در جهت رشد و تقویت آنها به دور از رویکردهای جناحی تلاش می‌کردیم تا حافظ حقوق و منافع ایران در مجامع بین‌المللی مختلف باشند.