جوزف هاموند معتقد است که کشفیات اخیر ذخایر نفتی در بخش های مورد منازعه دریای خزر زمینه ساز افزایش تنش های منطقه ای شده است . او در مباحث خود به تلاقی منافع آذربایجان و ترکمنستان و دیگر مسائلی می پردازد که در آینده بر سیاست های منطقه ای و انرژی تاثیر خواهد گذارد .
به گزارش نکونیوز،امروزه ما شاهدیم که بسیاری از مناطق اکتشافی نفت و گاز در جهان مورد منازعه کشورها و دولت ها هستند . ذخایر هیدروکربنی زمینه ساز تنش های زیادی در اقصی نقاط جهان حتی جزایر فاکلند در شرق مدیترانه ،دریای ژاپن و صخره های دریایی فیلیپین شده اند . با وجود آنکه این منازعات توجه جهانی را به خود معطوف نساخته اند اما مسئله دریای خزر کاملا متفاوت است . در ماههای اخیر یک میدان نفتی مورد مناقشه که در آبهای میان آذربایجان و ترکمنستان کشف شده زمینه ساز افزایش تنش ها در منطقه شده است . آخرین دور مناقشات میان دو کشور تابستان سال جاری شروع شد و در روز بیستم ماه ژوئن ترکمنستان بیانیه نامفهومی منتشر کرد و ادعا کرد که سازمان خدمات مرزی دولت آذربایجان اقدامات غیر منصفانه ای علیه یک کشتی علمی و تحقیقاتی انجام داده است . آذربایجان هم در واکنش به این بیانیه ادعا کرد که یک کشتی لرزه شناسی در حال حمل ابزارآلات اکتشافی غیر قانونی در منطقه بوده و این اقدام مغایر با توافقات پیشین این دو کشور است .
در سال ۲۰۰۸ میلادی به دنبال حادثه مشابهی این دو کشور به توافق رسیدند که تمامی عملیات اکتشافی در این منطقه را تا زمانی که وضعیت قانونی این میدان مشخص نشده متوقف سازند . در ماه سپتامبر ترکمنستان نخستین بازی جنگی تاریخ خود را به راه انداخت . بدین ترتیب که نیروهای نظامی شرکت کننده در عملیات نظامی برای نشان دادن خود به نیروهای معاند رنگ های آبی و سبز پوشیده بودند این در حالی است به طور تصادفی رنگ سبز رنگ سنتی تیم ترکمنی ها زمانی که آذری ها رنگ آبی را برای تیم ملی فوتبال خود انتخاب کنند است .
بردی مخامدوف رئیس جمهور ترکمنستان شخصا این مانور نظامی را که شمال عملیات توبخانه ای نیروهای هوایی ، رسته پیاده نظام ، دفاع هوایی و کشتیهای جنگی بود نظاره کرد . در روزهای پس از این مانور ترکمنستان از سفر شخصی بردی مخامدوف رئیس جمهور ترکمنستان به ارمنستان خبر داد . آذربایجان و ارمنستان جنگ بسیار سختی در دهه ۱۹۹۰ داشته اند و دو کشور همچنان درگیر جنگ سرد بر سر اشغال منطقه نارگانو- کارباخ توسط ارمنستان در آذربایجان هستند .
از سوی دیگر تنها چند هفته قبل از مانور تویلی کومکوف سفیر ترکمنستان در باکو در یک ملاقات خصوصی با آکادمی دیپلماتیک آذربایجان لحنی مصالحه جویانه در سخنان خود داشته و اعلام کرده بود که دولت ترکمنستان به نظر تمامی کشورهای کرانه ای بر اساس قوانین بین المللی احترام می گذارد . وی گفته است که برای ترکمنستان دریای خرز دریای اتحاد است .وی در جایی از سخنان خود اختلافات بر سر دریای خزر که از زمان پایان جنگ سرد مابین ۵ کشور تقسیم شده است را تقبیح کرد . در حقیقت تقسیم استالینی مرزهای زمینی آسیای مرکزی در مناقشات مربوط به تعیین مرزهای آبی دریای خزر منعکس شده است . امروزه ایران، آذربایجان و ترکمنستان بر سر مالکیت میادین نفتی کشف شده در دریای خزر اختلاف نظر دارند . میدان نفتی ای که مورد اصلی مناقشات آذربایجان و ترکمنستان است از سوی آذری ها کاپناز و از سوی ترکمن ها سردار خوانده می شود . زمانی که این میدان در دوره شوروی سابق کشف شد این امید وجود داشت که مشترکا توسعه یابد، ایده ای که دولت آمریکا نیز از آن حمایت می کرد .
کشفیات جدید آذربایجان در حوزه انرژی موجب شد که این کشور نقش مهمتری در منطقه بازی کند . سفیر کومکوف همچنین در سخنان خود تمایل به علاقه ترکمنستان به آغاز صادرات گازی تایید کرده و گفت : عرضه گاز در هر مسیری از جمله مسیر اتحادیه اروپا برای ما در اولویت است . این خواسته می تواند مورد حمایت اتحادیه اروپا که به دنبال دور زدن روسیه به عنوان بزرگترین تامین کننده گاز اروپاست قرار گیرد .
در حال حاضر ترکمنستان گاز طبیعی خود را مستقیما در مرز با چین، روسیه و ایران می فروشد . در سال ۲۰۱۱ ترکمن ها ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز به روسیه، ۱۰ میلیارد متر مکعب به ایران و ۱۴ میلیارد مترمکعب به چین صادر کرده اند . اما احتمال می رود که این بازارها در سال های آتی از بین بروند . روسیه و ایران دارنده بزرگترین ذخایر گازی جهان هستند و چین نیز به احتمال زیاد پتانسیل آن را دارد که تا پایان دهه جاری ذخایر گازی شیل خود را توسعه دهد .
کومکوف در سخنان خود توجهات را به این حقیقت جلب کرد که کشورش در امضای قرارداد خریدو فروش ( جی اس پی ای) با هند و پاکستان به عنوان بخشی از قرارداد خط لوله ای ترکمنستان – افغانستان پاکستان و هند ( تاپی ) در ماه می موفق بوده است . تحت این قرارداد گاز از ترکمنستان و از طریق یک خط لوله ۱۷۰۰ کیلومتری به بازار این کشورها انتقال می یابد .
البته این توافقات در حالی موفقیت آمیز خوانده شده که این پروژه به دلیل عبور آن از مناطق سیاسی متزلزل افغانستان از جمله هرات، هلمند و قندهار همواره مورد انتقاد بوده است . البته هنوز هیچ قرارداد جی اس پی ای بین ترکمنستان و افغانستان امضا نشده اما ترکمنستان سابقه زیادی در معامله و همکاری با دولت های پرچالش دارد . در سال ۱۹۹۹ ترکمنستان یک قرارداد خط لوله بسیار مهم انرژی با دولت تحت حکومت طالبان امضا کرده بود . با این حال یک تحلیلگر انرژی ترکمنی آشنا به پروژه تاپی که خواسته است نامش فاش نشود در مورد این پروژه بسیار تردید دارد .
وی می گوید : گرچه در حال حاضر تاپی بزرگترین پروژه خط لوله ای در آسیا است و مزایای ژئوپلیتیکی بسیار زیادی دارد اما امیدی نیست که این قرارداد در آینده نزدیک امضا شود .
وی می افزاید : به عنوان مثال انعقاد قرارداد همکاری مشترک میان افغانستان و ترکمنستان قرارداد تجاری مطبوعی نیست و ضرورتا نمی تواند چارچوب تجاری که ترکمنستان انتظار دارد را فراهم آورد . علاوه بر آن تحت این قرارداد پاکستان باید کشور ترانزیت گاز برای تامین بازار هند باشد و این معامله ای است که شاید هند تمایلی به آن نداشته باشد .
اما این امر بی شک وجود دارد که ذخایر رو به رشد ترکمنستان در عرصه روابط بین الملل به این کشور اعتماد به نفس داده است . در حقیقت بازنگری های آماری بریتیش پترولیوم در سال ۲۰۱۲ نشان می دهد که ذخایر نفتی اثبات شده این کشور به ۲۴.۳ هزار میلیارد متر مکعب افزایش یافته که این رقم نسبت به گزارش پیشین بی پی که این رقم در آن ۱۳.۴ هزار میلیارد متر مکعب گزارش شده بود دو برابر افزایش یافته است .بخش عمده ای از گاز ترکمنستان در میدان جنوبی لولوتان واقع شده که در سال ۲۰۰۶ میلادی کشف شده است . علاوه بر آن این میدان اخیرا در جایگاه دومین میدان گازی عظیم جهان قرار گرفته است . این میدان در بزرگی پس از میادین عظیم پارس شمالی و پارس جنوبی قرار دارد . این موضوع خبر بسیار خوشی برای ترکمنگاز به عنوان بزرگترین شرکت گاز طبیعی آسیای مرکزی و اپراتور این میدان گازی است.این کشفیات جدید نشان می دهد که ترکمنستان می تواند سالانه تا ۴۰ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه و اروپا صادر کند .در یک پیش بینی معتدل تر این رقم سالانه ۱۶ میلیارد متر مکعب برآورد شده است .
همانگونه که در مورد قطر تایید شده کشف ذخایر عظیم هیدروکربنی می تواند یک کشور را به مرکز موضوعات جهانی سوق دهد . افزایش نقش ترکمنستان در ژئوپلیتیک انرژی جهان می تواند نظام سیاسی این کشور را به سوی یک سیاست "بی طرفی دائمی"که معمولا در نتیجه استقلال حاصل می شود سوق دهد .
با این وجود روش مواجهه ترکمنستان حداقل در رویارویی با کشورهای همسایه رفته رفته قاطعانه تر می شود . زمانی که اختلافاتی بر سر قیمت صادرات گاز به وجود می آید این کشور در توقف صادرات گازی تردید نمی کند.
در پایان این گزارش آمده است با وجود آنکه سفیر ترکمنستان در باکو دم از اتحاد و مصالحه می زند اما با تکمیل بازی جنگی که این کشور ماه گذشته به راه انداخته بود اکنون این کشور تصمیم دارد که یک پایگاه نظامی دریایی و تاسیسات راداری در دریای خزر احداث کند .