هفته گذشته روزنامه «وال‌استریت ژورنال» در گزارشی از برنامه آمریکا برای تشدید تحریم‌های نفتی علیه ایران، در صورت عدم‌دستیابی به توافق هسته‌ای خبر داد. تحریم‌هایی که به نظر می‌رسد بیشتر قصد دارند جریان صادرات نفتی تهران – پکن را هدف قرار دهند. این در حالی است که چین به‌رغم تحریم‌ها، همواره به صورت غیررسمی از ایران طلای سیاه وارد کرده، اما در داده‌های گمرکی خود منکر آن می‌شود. در همین رابطه یک مقام آمریکایی به رویترز گفته در صورتی که امیدی به احیای برجام وجود نداشته باشد، آمریکا از این طریق فشارهای خود به تهران را افزایش خواهد داد. این مقام همچنین در گفت‌وگویش با رویترز خبر داده که آمریکایی‌ها در ابتدای سال‌جاری به پکن گفته‌اند، در صورت احیای سریع برجام شرکت‌های واردکننده نفت ایران را تحریم نخواهند کرد و به این ترتیب عملا چراغ سبز واردات نفت از ایران را به چینی‌ها داده‌اند. اما در حال حاضر به نظر می‌رسد زمین بازی در حال تغییراتی جدی است و آمریکایی‌ها هم منتظرند دولت جدید ابراهیم رئیسی مسوولیت را به عهده گیرد؛ تغییراتی که به نظر می‌رسد آینده تحریم نفتی و مذاکرات هسته‌ای به آن گره خورده است.
با گذشت ۶ دور از مذاکرات هسته‌ای میان ایران، اعضای برجام و ایالات متحده آمریکا، کماکان گفت‌وگوها میان طرفین به نتیجه‌ای نرسیده و به نظر می‌رسد ایالات متحده در حال طرح‌ریزی سناریوی آلترناتیوی برای اجرا در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات است. روز دوشنبه هفته گذشته روزنامه وال‌استریت ژورنال به نقل از مقامات آمریکایی عنوان کرد که ایالات متحده در حال بررسی تحریم‌های شدیدتر و تازه‌ای علیه صادرات نفت ایران به چین با هدف پرهزینه‌تر کردن خروج ایران از مذاکرات است. چین در حال حاضر به استناد داده‌های غیررسمی بزرگ‌ترین واردکننده و مشتری نفت ایران است که با روش‌های مختلفی برای دور زدن تحریم‌ها آن را خریداری می‌کند. برخی از منابع نفتی و صنعتی در ماه‌های اخیر اعداد متفاوتی از واردات نفت ایران توسط چین مطرح کرده‌اند که تا یک میلیون بشکه در روز نیز در میان این ارقام دیده می‌شود، هر چند که به نظر می‌رسد میزان واقعی کمتر از یک میلیون بشکه در روز باشد. وال‌استریت ژورنال عنوان کرده آمریکایی‌ها در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات و شکست آن گزینه‌هایی مانند تمدید تحریم‌های کنونی و تشدید تحریم فروش نفت ایران و انتقال آن را در نظر دارند. این روزنامه گفته است که هدف اصلی این تحریم‌های جدید در رابطه با داد و ستد نفتی ایران و چین است که پکن طی ماه‌های نوامبر تا مارس، روزانه به‌طور متوسط ۵۵۷ هزار بشکه نفت خام از تهران وارد کرده است. پیش‌تر نیز گزارش‌هایی درباره واردات نفت خام از دو کشور مورد تحریم آمریکا یعنی ایران و ونزوئلا توسط پالایشگاه‌های چینی منتشر و در آن شرکت نفت کنکورد پترولیوم چین به عنوان بازیگر کلیدی این روند معرفی شده بود. این در حالی است که روز سه‌شنبه هفته گذشته داده‌های گمرکی چین منتشر شدند و در آن داده‌ها عنوان شده که چین برای مصرف پالایشگاه‌های داخلی خود هیچ نفتی از ایران یا ونزوئلا خریداری نکرده است.
این مسائل در شرایطی مطرح می‌شود که پیش‌تر مقامات دولتی خبر از توافق برای لغو تحریم‌های برجامی به علاوه ۱۰۴۰ تحریم دوره ترامپ و برخی دیگر از تحریم‌ها داده بودند. در حالی که تا یک ماه پیش به نظر می‌رسید رفع تحریم‌های نفتی، بیمه‌ای و حمل‌ونقل بسیار نزدیک است و حتی بازار جهانی در حال آماده‌سازی خود برای بازگشت نفت ایران بود، حالا نبرد دیپلماتیک میان طرفین به نظر می‌رسد وارد فاز جدیدی شده و ممکن است معادلات را به کلی تغییر دهد.
آلترناتیو واشنگتن برای مذاکرات هسته‌ای
خبرگزاری رویترز نیز ۲۳ جولای در گزارشی به نقل از یک مقام آمریکایی که نامش فاش نشده، عنوان کرد: «ایالات متحده در حال بررسی مقابله با فروش نفت ایران به چین است. چرا که امکان عدم‌بازگشت ایران به پای میز مذاکره یا اتخاذ موضعی سخت‌گیرانه‌تر از سوی تهران وجود دارد.»
این مقام آمریکایی به رویترز گفته که واشنگتن در اوایل سال‌جاری میلادی به پکن اطلاع داده به دنبال احیای توافق هسته‌ای برجام با ایران است و با فرض احیای به موقع توافق، دیگر نیازی به مجازات شرکت‌های چینی که با خرید نفت ایران، تحریم‌های آمریکا را دور می‌زنند، وجود ندارد.
رویترز می‌گوید این موضع آمریکا با توجه به عدم‌اطمینان‌های موجود درباره آینده مذاکرات میان ایران و قدرت‌های جهانی در حال تغییر است. این مقام آمریکایی همچنین گفته ایران در مذاکرات موضع شفافی ندارد و تا روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی مذاکرات را از سر نخواهد گرفت. او همچنین اضافه کرده آمریکا در صورت احیای برجام دیگر دلیلی برای تحریم شرکت‌های واردکننده نفت ایران ندارد. این مقام مسوول گفته در صورت از بین رفتن احتمال احیای برنامه جامع اقدام مشترک، وضعیت جدیدی به وجود می‌آید که باید با آن وفق پیدا کرد. او در پایان عنوان کرده این رویکرد آمریکا کاملا سیاه و سفید نیست و بستگی به وضعیت دارد و در صورتی که مذاکرات طولانی شود و نتیجه مثبتی هم از آن حاصل نشود، مطمئنا آمریکا به اجرای جدی تحریم‌ها و بالاخص در مورد نهادهای چینی که از ایران نفت می‌خرند، دست خواهد زد. رابرت اینهورن، تحلیلگر نهاد بروکینگز با اشاره به اظهارنظرهای اخیر مقامات آمریکایی درباره تحریم‌های نفتی جدید، آن را نوعی تهدید غیرمستقیم از سوی آمریکا می‌داند. او می‌گوید که آمریکا با تهدیدهایی از این دست، قصد دارد برای رئیسی سیگنال برجامی ارسال کند و بگوید که در صورت عدم‌تمایل ایران برای بازگشت به برجام، آمریکا گزینه‌هایی دارد که از طریق آنها بخواهد هزینه‌هایی به تهران تحمیل کند. اینهورن همچنین درباره واکنش چینی‌ها می‌گوید که با توجه به اختلافات گسترده واشنگتن و پکن بر سر مسائل مختلف، ممکن است نسبت به این موضع آمریکایی‌ها واکنش نشان دهد. البته همین امر هم به آن بستگی دارد که چینی‌ها ایران را مسوول به بن‌بست رسیدن مذاکرات بدانند یا آمریکا را از این بابت سرزنش خواهند کرد؟ یک مقام ایرانی نیز در گفت‌و‌گو با رویترز عنوان کرده با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی باید منتظر ماند و دید که آیا تغییرات احتمالی در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران به وجود می‌آید؟ در این گزارش رویترز همچنین به نقل از یک مقام دیگر ایرانی ادعا شده که تیم آینده ایران خواهان مذاکرات جدیدی است و به مذاکرات قبلی که در ماه ژوئن به پایان رسید، دیگر فکر نمی‌کند.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد باید منتظر ماند تا دولت ابراهیم رئیسی در ماه جاری بر سر کار آید و موضع رسمی و مشخص خود در مذاکرات را عنوان کند. این در حالی است که در زمینه تحریم‌های نفتی، ایالات متحده تقریبا سخت‌ترین تحریم‌های ممکن را در سال‌های اخیر علیه ایران پیاده کرده و این سیاست تاثیری بر اراده چین برای خرید نفت ایران به صورت غیررسمی و با روش‌های آلترناتیو نداشته است. امری که به معنای مبهم بودن نتیجه اتخاذ تحریم‌های جدید علیه نفت ایران است و می‌تواند در کنار ادامه خرید نفت ایران از سوی چین، به پیچیده‌تر شدن مذاکرات کمک کند.