قیمت دلار در چهارراه‌استانبول چند روزی می‌شود که ترمز بریده است. بیش از دو هفته از روی کار آمدن دولت سیزدهم گذشته و حالا نگاهی به قیمت ارزهای بین‌المللی نشان از رشد عجیب قیمت‌ها در این بازار دارد. در آخرین روزهای فعالیت دولت دوازدهم بود که هر قطعه اسکناس آمریکایی به 25هزار و 700 تومان رسید، البته قیمت‌ها در بازار نوسانی بود و هرازگاهی نیز دلار با شیب رو به پایین به 25هزار و 200 هزار تومان می‌رسید، اما به هر حال در همین حوالی‌ها قیمت می‌چرخید. در همان روزها بود که یکی از فعالان با تجربه بازار ارز در تحلیل قیمت دلار به «همدلی» گفت: «قیمت اصلی دلار 28 هزار تومان است که بنا به دلایلی جلوی افزایش قیمت گرفته شده است». این صحبت‌ها در حالی مطرح بود که همزمان بسیاری از فعالان بازار ارز نیز از رسیدن دلار به کانال‌های بالاتر خبر می‌دادند. هر چه که بود حالا بعد از سپری شدن دورانی که قیمت دلار هشت برابر شده بود، وزرای معرفی شده در حالی در حال کسب رای اعتماد از بهارستان هستند که بازار ارز در فضای مبهم مذاکرات وین و وضعیت هشداردهنده آمارهای پولی حبس شده است. طی هفته‌های گذشته در حالی که انتظار می‌رفت در ادامه روند رو به رشد کانال 26هزار تومانی برای دلار حفظ شود اما، نرخ اسکناس آمریکایی کاهشی شد و در اواسط مرداد به نیمه اول کانال 25هزار تومانی بازگشت. اما حالا حدود 20روز بعد از مهم‌ترین تغییرات سیاسی کشور، هر قطعه از این اسکناس وارد کانال 27هزار تومانی هم شده، به‌طوری‌که دیروز تا لحظه تنظیم این گزارش، ساعت 6 عصر، قیمت به 27 هزار و 600 تومان هم رسید. این در حالی بود که صبح روز دوشنبه، هر اسکناس آمریکایی با قیمت 27 هزار و 400 تومان هم روی میز معامله رفت. بر اساس گزارش‌های رسیده از بازار و گفت‌وگو با معامله‌گران، ابهام در سرانجام برجام و عدم استقرار کامل دولت سیزدهم از یک سو و تحولات افغانستان و تعطیلی بازار هرات از سوی دیگر باعث شده تا در روزهای اخیر قیمت ارز سیر صعودی داشته باشد. هرچند که فعالان بازار ارز معتقدند افزایش قیمت دلار در روزهای اخیر ناشی از هیجان کاذب است. طی روزهای گذشته افزایش قیمت درهم نیز یکی از عوامل موثر بر رشد قیمت دلار تلقی شده است. در آخرین روزهای مرداد بود که رشد قیمت درهم به 7560تومان باعث صعود دلار شد و نرخ ارز از همان روزها وارد کانال 27 هزار تومانی شد. روز گذشته نیز هر درهم به 7535تومان رسید که به باور تحلیل‌گران تا زمانی که قیمت درهم سقوط نکند و از سوی دیگر نیز انتظارات تورمی فروکش نکند، نمی‌توان انتظار عقب‌نشینی دلار از کانال 27هزار تومان را داشت. تحت چنین شرایطی حالا برخی از تحلیل‌گران از احتمال رسیدن هر قطعه اسکناس آمریکایی به 30هزار تومان خبر می‌دهند. عضو اتاق بازرگانی ایران در این زمینه به خبرآنلاین گفت: «اگر بر روال یک ماه گذشته قیمت دلار افزایش پیدا کند، پیش‌بینی ما این است که تا پایان شهریور ماه قیمت دلار به 30هزار تومان برسد. این موضوع آثار تورمی دارد، قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد، چرخه اقتصادی سخت‌تر می‌چرخد و روی تولید و واردات هم تاثیرگذار خواهد بود». مسعود دانشمند در مورد علل و عوامل افزایش نرخ ارز نیز گفت: «وقتی دولت مداخله می‌کند و ارز از طریق صرافی‌های دولتی عرضه می‌کند یا برای واردات تخصیص ارز انجام می‌دهد، طبیعی است که باعث کاهش قیمت ارز می‌شود. ولی زمانی که نیاز در بازار وجود دارد و دولت مداخله نمی‌کند، طبیعتا نرخ ارز افزایش می‌یابد. چراکه دولت بزرگ‌ترین دارنده ارز در کشور است و دولت تعیین می‌کند که قیمت چقدر شود. با دخالت دولت اجازه این‌که مکانیسم عرضه و تقاضا نرخ ارز را تعیین کند گرفته شده، بنابراین همه تغییرات نرخ دلار بستگی به نوع، حجم و زمان مداخله دولت دارد». وی افزود: «مدتی است که دولت مداخله خود را در بازار ارز کم کرده، تخصیص ارز، عرضه از طریق صرافی‌های دولتی و سامانه‌های مختلف دولت کاهش داشته و در نتیجه نرخ ارز افزایشی شده است. از طرف دیگر از آنجا که برنامه تیم اقتصادی دولت چندان مشخص نیست، بازار دچار سردرگمی شده که منجر به افزایش نرخ ارز می‌شود».
دانشمند اضافه کرد: «کمتر شدن دخالت دولت به خاطر برهه زمانی انتقال دولت است. وزرای اقتصادی هنوز جای خود قرار نگرفته‌اند، تیم اقتصادی دولت باید تصمیم خود را اعلام کند که چه برنامه‌ای برای اقتصاد دارد. آیا FATF را قبول می‌کند؟ آیا می‌خواهد با نظام بانکی جهانی همکاری کند؟ سوئیفت را باز می‌کند؟ وضعیت صادراتی ما چگونه خواهد بود؟ هنوز این برنامه‌ها مشخص نیست و مداخله هم انجام نمی‌شود. بعد از اتمام رای اعتماد و شکل‌گیری تیم اقتصادی و مشخص شدن مشی کاری آنها، تاثیر خود را بر بازار خواهد گذاشت».
وی با تاکید بر اهمیت برنامه اقتصادی دولت بر روند نرخ ارز بیان کرد: «حرف‌هایی که الان زده می‌شود، کلی است. برای مثال گفته می‌شود که می‌خواهیم وضعیت معیشت مردم را بهبود ببخشیم، اینها کلی‌گویی است. باید مشخص شود که برنامه جزیی چیست؛ آیا می‌خواهیم واردات یا صادرات خود را افزایش دهیم؟ با چه سازوکاری این کار را خواهیم کرد؟ پول حاصل از صادرات را در کدام بخش‌ها هزینه خواهیم کرد؟ تا این موضوعات مشخص نشود، نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی از تاثیر آن بر نرخ ارز داشت. دولت می‌گوید اولویت اول کرونا بوده، بنابراین هنوز در مورد واردات، صادرات و... برنامه ای اعلام نشده است».
عضو اتاق بازرگانی ایران در پاسخ به سوالی پیرامون این‌که نقش تحولات افغانستان و روی کار آمدن طالبان بر نرخ ارز چیست گفت: «افغانستان مرز خود را با ایران باز کرده است. پیش‌بینی من این است که حجم مبادله مرزی یا دست کم ترانزیت کالا از طریق مرز ایران و افغانستان به نسبت قبل از ظهور طالبان بیشتر خواهد شد. چراکه طالبان مرز خود را به روی کالاهای هندی بسته است. این موضوع بخش عمده‌ای از تجار و بازرگانان کشورهای عربی و جنوب خلیج فارس را وادار می‌کند تا از طریق چابهار کالاهای خود را وارد ایران کنند. بنابراین توسعه ترانزیت کالا از طریق مرزهای ایران به افغانستان باعث افزایش حجم تبادل می‌شود. بخش زیادی از معاملات در مرز افغانستان به شکل نقدی است و به تبع این موضوعات حجم دلار بیشتری از طریق هرات وارد ایران می‌شود». وی در ادامه تصریح کرد: «اگر وضعیت به همین شکل پیش برود ممکن است تاثیر کوچکی بر بازار تهران نیز بگذارد و قیمت را کمی کاهش دهد چراکه عرضه افزایش می‌یابد. اما تاثیر آن نمی‌تواند زیاد باشد چراکه کل بودجه ارزی افغانستان برای سال 2021 حدود 5.5 میلیارد دلار بسته شده، درحالی که بودجه ارزی ما حدود 100 میلیارد دلار است. بنابراین این افزایش که برای مثال می‌تواند 0.5 میلیارد دلار باشد به نسبت حجم اقتصاد ما میزان جزیی خواهد بود. مبادلات مستقیم ایران به افغانستان هم به میزان کمی افزایش می‌یابد اما تاثیر آن هم زیاد نخواهد بود».
دانشمند افزود: «تاثیر جو روانی روی کار آمدن طالبان بر افزایش نرخ دلار در ایران هم زیاد نیست. چراکه طالبان قبلا از سال 1996 تا 2001 هم روی کار بود، به طور کلی اقتصاد افغانستان آنقدر بزرگ نیست که تاثیر آن بر اقتصاد ایران بزرگ و شگرف باشد».
وی با اشاره به آینده اقتصاد ایران در صورت ادامه روند افزایشی نرخ ارز گفت: «اگر بر روال یک ماه گذشته قیمت دلار افزایش پیدا کند، پیش‌بینی ما این است که تا پایان شهریور ماه قیمت دلار به 30 هزار تومان برسد، این موضوع آثار تورمی دارد، قدرت خرید مردم کاهش پیدا می‌کند، چرخه اقتصادی سخت‌تر می‌چرخد و تبع این موضوع روی تولید و واردات هم تاثیرگذار خواهد بود. برای مثال وقتی قیمت شیر و پنیر افزایش یابد و مردم قدرت خرید نداشته باشند، صنایع لبنی و سپس دامداری‌ها و گاوداری‌ها متوقف می‌شود؛ افزایش قیمت دلار تاثیر زنجیره‌ای خواهد داشت. بنابراین دولت یا باید دستمزدها را افزایش دهد که خود تورم‌زا است یا قیمت‌ها را کنترل کند که یکی از راه‌های آن کنترل نرخ دلار است».
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: «دولت می‌تواند در عرض دو یا سه ماه قیمت دلار را به 22 تا 24 هزار تومان برساند و تثبیت کند. در اولین قدم باید چنین تثبیتی اتفاق بیفتد تا قیمت‌ها هم خود را منطبق بر دلار 22 تا 24 هزار تومان کنند. قدم بعد می‌تواند در سه ماهه آخر امسال باشد که دولت می‌تواند قیمت دلار را در حد 20 هزار تومان تثبت کند. دولت می‌تواند هر سه ماه 2 یا 3 هزار تومان قیمت دلار را کاهش دهد یعنی تا پایان سال آینده نرخ دلار می‌تواند به 15هزار تومان برسد».
وی اضافه کرد:«البته این موضوع شرط‌هایی دارد. ما باید بتوانیم ارتباط خود را با دنیا بهبود ببخشیم، مسئله FATF را حل و بتوانیم با بانک‌های جهانی ارتباط برقرار کنیم، اگر همه این کارها را کنیم تا تولید و صادرات ما توسعه یابد امکان این‌که نرخ دلار کاهش یابد و تا پایان سال آینده به 15 هزار تومان برسد وجود دارد». دلار حالا دیگر تنها به وضعیت عرضه و میزان ارزپاشی بانک مرکزی گره نخورده، بلکه اتفاقات کشورهای همسایه از قبیل افغانستان نیز بهای هر قطعه از این اسکناس را در وضعیت پیچیده‌ای قرار داده است؛ از بهای درهم امارات گرفته تا بالا رفتن انتظارات تورمی ناشی از به نتیجه نرسیدن برجام، و مهم‌تر از همه موضع وزاری تازه‌نفس کابینه همگی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در قیمت دلار هستند که باید دید در روزهای آینده چه تاثیری بر این بازار ملتهب خواهند گذاشت.