شرکت دولتی نفت را به شرکت ملی نفت تبدیل کنیم. چرا که تاریخ صنعت نفت پر است از کاستی‌ها، اشتباهات و عوام زدگی‌ها . اما دولت سیزدهم اگر روی ظرفیت سازی بطور جد کار نکند ، به بحران صنعت نفت دامن زده است . ظرفیت سازی یعنی پذیرش بازنگری در قراردادهای نفتی ، نفت را باید از کف خیابان جمع کنید و برای آن نخبگان تصمیم گیری کنند .
تصمیم‌سازی برای «نفت» را از کف خیابان جمع کنید و به نخبگان بسپارید
یکی از مهمترین مواردی که در دولت سیزدهم به‌عنوان محور فعالیت‌ها مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است موضوع سناریوهای دولت در حوزه انرژی و صنایع وابسته به آن است، اهمیت این برنامه‌ها به طریقی است که با منفی شدن تراز انرژی در بخش‌هایی از این فرآیند می‌توان جریان فعالیت‌ها را به سمت و سویی غیرمتناسب به حرکت درآورد .
رضا پدیدار،رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد اظهار کرد: به طور کلی می‌توان گفت که دولت سیزدهم باید دغدغه اصلی خود را در بخش انرژی چه موضوعی بداند تا به جای تشدید بحران‌ها، به سمت یک وضعیت مطلوب و متناسب با دیگر فرآیندهای اقتصادی و اجتماعی کشور حرکت کند، از طرفی شاید این مطالبه‌گری و انتخاب درست در فرآیند یاد شده را بتوان یکی از مهمترین وظایف این روزهای ملت دانست.
وی تصریح کرد: در این میان مراکز تحقیقاتی و مطبوعاتی کشور نظرسنجی‌هایی را به انجام رسانده‌اند که در یک نگاه کلی ۴۶ درصد آرا بهینه سازی مصرف انرژی را به عنوان گام اول و نیز ظرفیت سازی و افزایش تولید در شاخصه‌های مختلف انرژی را به عنوان گام دوم مورد تاکید قرار داده‌اند، از طرفی در همین زمینه افزایش تبادل انرژی با جهان و به ویژه کشورهای همسایه و همچنین توسعه صنایع پایین دستی حوزه نفت و انرژی را در گام‌های بعدی مورد توجه جدی قرار داده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: ناگفته نماند که برخی از صاحب نظران این حوزه اولویت کاری دولت سیزدهم در بخش انرژی را مسئله‌ای فراتر از این موارد و به امر سیاست‌گذاری مرتبط می‌دانند، اما اولویت نخست دولت در زمینه انرژی اعم از نفت، گاز، فرآورده‌ها، پتروشیمی و برق باید تکمیل و اجرای قانون فراموش شده رگولاتوری و واگذاری تصدی‌گری به بخش خصوصی واقعی و ایجاد و احیای سازوکار حکمرانی صحیح توسط دولت باشد .
وی با بیان اینکه همچنین باید برای کشور «سند ملی راهبردی انرژی » را به عنوان یک سند بالادستی به‌روز و به‌عنوان یک سند مادر مو به مو به اجرا درآورد گفت: فارغ از تحلیل و واکاوی برنامه‌های وزیر نفت در دولت سیزدهم ، مسئله بهینه سازی مصرف انرژی از سوی کلیه متخصصان داخل و خارج از کشور همواره مورد تاکید بوده و نشان دهنده یک احساس نیاز جدی نسبت به اصلاح شدت مصرف انرژی در ایران است.
پدیدار بیان کرد: مصرفی که بارها نشان داده سیری ناپذیر است و هرچه تولید انرژی در کشور بالا می رود آن هم گام به گام و حتی یک گام جلوتر از تولید پیش می رود، به عنوان مثال زمستان سال گذشته که به علت کمبود گاز با مشکل خاموشی‌ها مواجه شدیم یا چندی پیش که با پیشی گرفتن مصرف برق از تولید، خاموشی‌های برنامه ریزی شده به شکل غافل‌گیرانه‌ای قبل از شروع تابستان به سراغ کشور آمد .
وی ادامه داد: این در حالی است که ایران با ظرفیت تولید یک میلیارد متر مکعب گاز و ظرفیت اسمی ۸۳ هزار مگا وات برق، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز و برق جهان است و اکنون هشدارهایی در مورد احتمال جهش مصرف بنزین پس از بحران همه گیری کووید ۱۹ نیز به گوش می رسد که با ادامه همین روند بعید نیست که به زودی ظرفیت تولید ۱۱۵ میلیون لیتری بنزین نیز زیر سئوال برود و مجبور به واردات بنزین شویم .
وی تاکید کرد: در صورتی که به کاهش شدت مصرف انرژی و تلفات آن پرداخته نشود، پایان دولت سیزدهم شرایط اسفناکی در زمینه انرژی خواهیم داشت و به همین خاطر این دولت باید از ابتدای کار به موضوع بهینه سازی مصرف انرژی بپردازد و در این راستا لازم است که دولت بطورجدی اجرای مواردی نظیر مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، کاهش بنزین‌سوزی در خودروها، گسترش شبکه حمل و نقل ریلی و عمومی، ارتقای کیفی جاده ها، افزایش راندمان نیروگاهی، پالایشگاهی و کاهش تلفات، افزایش بهره وری در صنایع و تعویض وسایل برقی و گازی مورد استفاده در ساختمان‌ها یا گزینه‌های کم‌مصرف‌تر و مواردی از این دست را دنبال کند .
رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران اظهار کرد: ضمنا” رسیدگی و اهمیت نیروی انسانی ، جلب اعتماد و پرورش آن و همینطور ظرفیت سازی در صنعت نفت پیش از اوج گیری دوره گذار انرژی از دیگر موارد اثر گذار در این فرآیند است، از طرفی مسئله مهم توجه به این نکته است که در ۸ سال گذشته و نیز در بیان دیگری در بیش از ۴ دهه گذشته ، سرمایه گذاری مناسبی در توسعه بخش انرژی صورت نگرفته است و هم در بالادستی و نیز پایین دستی ضعف سرمایه گذاری به چشم می خورد.
وی گفت: توسعه میادین مشترک ، تمرکز روی موضوع مهم فشار افزایی ، رساندن ظرفیت تولید نفت به بیش از ۶.۵ میلیون بشکه در روز، به روز کردن تکنولوژی‌های مورد استفاده صنعت و افزایش راندمان از جمله مواردی است که با افزایش سرمایه گذاری در دولت سیزدهم باید رقم بخورد که در این رابطه اکثر کارشناسان خبره در حوزه انرژی معتقدند که دولت سیزدهم هم در وزارت نفت و هم در وزارت نیرو باید به دنبال پیاده سازی ساختار هاب انرژی منطقه با مرکزیت ایران باشد . چند کشور را در جهان می شناسید که با ۱۵ کشور دیگر مرز مشترک آبی و زمینی داشته باشد و خودش هم جزو بزرگترین دارندگان ذخایر انرژی جهان باشد؟ ایران باید مزیت جغرافیایی و طبیعی را به مزیت اقتصادی تبدیل کند و نقش دولت در این برهه حساس باید ظرفیت‌سازی در تمام ابعاد حوزه انرژی باشد و باید در اولویت واقعی قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه انرژی یک فرآیند است و یک فصل نیست گفت: وقتی صحبت از فرآیند می کنیم بخش های بالادستی، میان دستی و پایین دستی را داریم ، در بالادستی به منابع انرژی دست پیدا می کنیم و در پایین دستی به انواع و اقسام انرژی و محصولات نهایی تبدیل می کنیم و به عبارتی ارزش افزوده ایجاد می کنیم که در این زمینه کشور ما به عنوان یکی از دارندگان بزرگ منابع هیدروکربوری جهان هنوز به توسعه یافتگی کافی نرسیده است و باید هر چه سریعتر برای آن فکری شود .
وی ادامه داد: چرا که پتروشیمی یکی از مهمترین بخش‌های پایین دستی این صنعت به شمار می‌رود که اگر تنها دولت سیزدهم پروژه‌‌های طراحی شده در دولت دوازدهم را دنبال کند، در پایان این دولت می‌توان این توسعه‌یافتگی را یک موفقیت بزرگ برای کشور دانست و در ۴ سال آینده ظرفیت تولید پتروشیمی ایران می تواند جهش داشته باشد و به حدود ۱۳۶ میلیون تن برسد و این یعنی افزایش قابل توجه ارزآوری و ایجاد زنجیره ارزش برای کشور.
پدیدار گفت: حتی برخی از طرح‌ها، ارزبری واردات ایران را رها می‌کند و محصولاتی را برای اولین بار در لیست تولیدات داخلی به ثبت می‌‌رساند؛ در این مسیر باید از ظرفیت بخش خصوصی حداکثر استفاده انجام شود و دولت باید از تصدی‌گری پایین‌دستی صنعت نفت دست بکشد و یک جریان رگلاتوری در صنعت پتروشیمی ایجاد کند .
وی عنوان کرد: رقابت سالم و بدون رانت، جریان منطقی رشد و توسعه را به وجود می آورد و باید از ظرفیت بخش خصوصی بیشتر استفاده شود و این یکی از الزامات فعالیت دولت سیزدهم است تا در پایان کارنامه موفقی ارائه دهد ؛ دولت سیزدهم باید روی تبدیل مواد خام انرژی به محصولات با ارزش بیشتر تمرکز کند و از این طریق هم اشتغال زایی انجام دهد و هم ثروت ایجاد کند و البته در ادامه مسیر باید افزایش صادرات انرژی‌ها به ویژه بخش‌های ارزش افزوده بالاتر را نیز در دستور کار قرار دهد .
به گفته وی، صادرات انرژی برای ما مهم است و نیاز ارزی کشور را برای رفاه حال مردم تامین می کند ، چرا که انرژی و نفت در ایران ارتباطی مستقیم با معیشت مردم دارد که اگر به درستی به آن پرداخت نشود، مشخص نیست که آینده کشور چه خواهد شد . لازم به توضیح است که یکی از مبانی مهم در فرآیند انرژی کشور، بحث ظرفیت‌سازی در زمینه تولید حداکثری در دولت سیزدهم است که با توجه به پیش بینی‌هایی که برای نفت در سال ۲۰۵۰ میلادی می شود و اینکه جهان در حال کاهش سهم این سوخت در سبد انرژی مصرفی خود است ، کارشناسان باور دارند که ایران باید هرچه سریعتر ظرفیت تولید حداکثری نفت و همین طور صادرات حداکثری آن دست پیدا کند .
وی گفت: ایران بیش از ۲۷درصد از ذخایر نفت و گاز جهان را در اختیار دارد، نباید اجازه داد که این سرمایه ملی زیر خاک بی‌ارزش شود و از این رو دولت سیزدهم به موازات بهینه سازی مصرف انرژی، وظیفه بسیار سنگینی در حوزه توسعه صنعت نفت با جذب سرمایه داخلی و خارجی و به‌روز کردن تکنولوژی‌ها دارد.
پدیدار عنوان کرد: باید در بالادستی، ظرفیت گستری در راس اولویت‌های دولت باشد، البته با بهره گیری از فناوری‌های روز، نفتی را که تولید می کنیم نباید به گران‌ترین قیمت باشد و به ارزان‌ترین قیمت بفروشیم و بعد پول آن را هم نتوانیم بگیریم و در بخش پایین دستی نیز، از فناوری‌های روز جهان عقب هستیم و به طور کلی در چرخه تولید، انتقال و مصرف انرژی راه را باید هموار کنیم .
وی عنوان کرد: شرکت دولتی نفت را به شرکت ملی نفت تبدیل کنیم. چرا که تاریخ صنعت نفت پر است از کاستی‌ها، اشتباهات و عوام زدگی‌ها . اما دولت سیزدهم اگر روی ظرفیت سازی بطور جد کار نکند ، به بحران صنعت نفت دامن زده است . ظرفیت سازی یعنی پذیرش بازنگری در قراردادهای نفتی ، نفت را باید از کف خیابان جمع کنید و برای آن نخبگان تصمیم گیری کنند .
به گفته پدیدار، باید جنجال و شعار را از نفت دور کنند، از جمله نکات مهمی که همگی بدان معتقدند توجه به این مطلب مهم است که هم بهینه سازی مصرف انرژی و هم ظرفیت سازی در صنعت نفت باید هم راستا دنبال شود و این دو زمینه افزایش تبادل انرژی و صادرات کشور خواهند شد .
وی خاطرنشان کرد: بازاریابی و فروش نفت، گاز، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی در یک مدل متحول و روزآمد بین‌المللی و اکتشاف، توسعه، حفظ و نگهداشت تولید با اولویت میادین مشترک و تامین پایدار نفت، گاز، سوخت و خوراک مورد نیاز کشـور و توسعه متوازن و پایدار زنجیره ارزش نفت و گاز در جهت جلوگیری از خام فروشی از الویت‌ها و نکات کلیدی و اقدامات راهبردی و عملیاتی وزارت نفت برای تحقق دستیابی به چشم انداز کارآفرینی و توسعه در حوزه انرژی است.
پدیدار مطرح کرد: ارتقاء بهره وری و بهینه‌سازی زنجیره تولید تا مصرف انرژی، تامین منابع مالی و جذب سرمایه در صنعت نفت از مسیر طراحی مشوق‌های لازم، ارتقای فناوری و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان با مصرف افزایش ساخت داخل، دیپلماسی قوی و تنظیم روابط بین‌الملل در حوزه انرژی، اشتغال، مسئولیت اجتماعی و محرومیت‌زدایی در عرصه ملی ، حکمرانی و تجدید ساختار صنعت نفت و گاز و شرکت های تابعه و اهمیت دادن و ساماندهی منابع انسانی و تربیت نیروهای متخصص و متعهد در تمام عرصه‌های توسعه، سطح نگهداشت و فرآیندهای حرفه ای و تخصصی در تمام ابعاد آن از دیگر مواردی است که برای تحقق توسعه انرژی لازم است.
به اعتقاد وی مقامات و مسئولان وزارت نفت با چالش‌های موجود در برنامه‌های کلان، نظیر عدم وجود راهبرد مشخص و برنامه در رابطه با برخی چالش های اساسی نظیر جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی، عـــدم تـــوجه جدی به مقولـه سرمایه گذاری در تعریف عمومی و کلان آن برای این حوزه، عدم توجه جدی به مقوله توسعه منابع انسانی تخصصی در سطح ملی و بین المللی صنعت نفت، عدم اشاره به تعیین تکلیف پروژه های تعریف شده با رویکرد سیاسی بدون توجه به آمایش سرزمین، عدم توجه جدی به مقوله کاهش شدت مصرف انرژی و بهینه سازی مصرف آن و عدم توجه به بحران کرونا و نحوه جبران خسارات و زیان های ناشی از آن در صنایع نفت و گاز و سایر صنایع وابسته به آن روبرو هستند.
پدیدار در پایان عنوان کرد: امید واریم با ایجاد تحول و رفع چالش‌های پیش روی صنعت نفت و صنایع وابسته به آن و دستیابی به چشم انداز مطلوب و کارآفرینی و توسعه در این صنعت مهم و زیر بنای اقتصاد کشور گام برداریم .