پنج چالش اصلی پیش روی دولت سیزدهم

نشست بیست‌وپنجم هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران با حضور نمایندگان بخش خصوصی و برخی از نمایندگان دولت به‌صورت فوق‌العاده برگزار شد. این نشست به این دلیل به صورت فوق‌العاده برگزار شد که دو نشست تیر و مرداد ماه هیات نمایندگان به دلیل تعطیلات اجباری که از طرف دولت برای پیشگیری از کرونا در نظر گرفته شد، لغو شده بود.

نمایندگان بخش خصوصی در اتاق بازرگانی تهران قرار بود در این نشست میزبان وزیر تازه صنعت، معدن و تجارت باشند که به دلیل برنامه‌های کاری پیش‌بینی نشده وزیر، این امر محقق نشد. با این حال اتاق تهران در حال تدوین پیشنهادات و نظراتی در ارتباط با اولویت‌های اقتصاد کشور است که در اختیار دولت قرار دهد. اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران در نشست فوق‌العاده خود علاوه بر بررسی و تصویب تفریغ بودجه سال 1399 اتاق، به مشکلات و چالش‌های صنعت برق کشور و هم‌چنین چالش‌های اصلی پیش روی دولت سیزدهم پرداختند.

مسعود خوانساری، رئیس اتاق تهران، در سخنان خود در این نشست پنچ چالش بزرگ کرونا، تورم، ارز یارانه‌ای، کسری بودجه و تحریم را مسایل اولویت‌دار دولت خواند که باید برای حل آنها به فوریت راه‌چاره‌ای اندیشیده شود.

فرصت بازار افغانستان از دست نرود

در آغاز این نشست، محمد امیرزاده به عنوان نخستین سخنران پیش از دستور، به اتفاقات اخیر رخ داده در افغانستان اشاره کرد و با بیان اینکه حمایت از شهروندان این کشور بحران‌زده، وظیفه‌ای انسانی و اجتماعی است، از بازار این کشور به عنوان یک فرصت برای اقتصاد ایران یاد کرد و ایجاد بازار دو طرفه در زمینه‌های مختلف را مساله‌ای مهم و کلیدی دانست.

این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران گفت: متاسفانه ایران نتوانسته است از فرصت‌های پیش‌آمده در کشورهای اطراف به نفع اقتصاد خود استفاده کند و تجربه نشان داده که در دستیابی به بازار عراق و کشورهای آسیانه میانه موفق عمل نکرده‌ایم. بنابراین، فرصت بازار افغانستان را نباید از دست بدهیم و با صادرات گاز به این کشور و واردات سنگ‌آهن و دیگر محصولات معدنی از افغانستان، می‌توانیم به یک بازار اقتصادی پایدار و دو طرفه دست پیدا کرد.

امیرزاده همچنین با اشاره به نیاز افغانستان به انرژی، تلاش برای ایجاد و برقراری امنیت انرژی در این کشور را به سود ایران ارزیابی کرد.

سرمایه‌ای ملی که به هوا می‌رود

در ادامه مهراد عباد در نطق پیش از دستور خود، به اهمیت گاز هلیوم و سرمایه‌گذاری برای توسعه بهره‌برداری از این گاز پرداخت. او گاز هلیوم را یک سرمایه ملی توصیف کرد که در حال حاضر به میزان مطلوب از آن بهره‌برداری نمی‌شود. او گفت: این گاز در سال 1868 توسط فرانسوی‌ها کشف و در سال 1895 مخازن زیرزمینی آن توسط سوئدی‌ها شناسایی شد. در سال 1903 نیز منابع بزرگ هلیوم جهان مورد بهره‌برداری قرار گرفت و در سال 1921 اولین کشتی هوایی با گاز هلیوم به پرواز درآمد.

عباد با بیان اینکه پیش‌بینی می‌شود ذخایر مشترک هلیوم ایران با قطر حدود 25 تا 40 درصد ذخایر هلیوم دنیا باشد، ادامه داد: جالب اینکه حدود 120 سال از شروع استفاده از هلیوم در جهان می‌گذرد اما هنوز امکان استحصال آن در ایران وجود ندارد. این گاز خواص بی‌نظیری دارد، در فشار معمولی در دمای صفر مطلق مایع بوده و نقطه جوش آن 269- درجه سانتی‌گراد است. یکی از اولین مصارف هلیوم، استفاده از خاصیت سبکی و بالا برنده بودن آن است. این گاز کاربردهای بسیار مهمی در دستگاه‌هایی نظیر MR بیمارستان‌ها و آنالایزرهای صنایع نفت و‌گاز و پتروشیمی برای نشت‌یابی و ... دارد. با توجه به عدم امکان تولید داخل این گاز، سالانه مقادیر زیادی هلیوم جهت تامین نیاز داخل از کشور‌هایی چون امارات، قطر، ترکیه و چین وارد کشور می‌شود.

 او افزود:گاز هلیوم بیشتر به عنوان محصول جانبی در زمان استخراج گاز طبیعی قابل استحصال است. در مخازن گاز پارس جنوبی هنگام خروج گاز طبیعی، مقداری هلیوم نیز خارج می‌شود که باید آن را از گاز طبیعی که بیشتر آن را متان تشکیل داده جدا کرد. متاسفانه در علم کرایوژنیک، کشور ما پیشرفت چشمگیری نداشته و ایران در عمل متخصصان چندانی در این حوزه ندارد. این در حالی است که قطر طی سه سال گذشته، چهار کارخانه تولید هلیوم راه‌اندازی کرده و به سرعت در حال تولید هلیوم است. قابل ذکر است مخازن هلیوم ایران با قطر مشترک بوده و قطر با تمام توان در حال برداشت از این ثروت است.

او با اشاره به اینکه تاکنون تحقیق و بررسی‌های مختلفی در این خصوص صورت گرفته است، افزود: دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه شریف، وزارت دفاع و دیگر نهادهای دولتی تلاش کرده‌اند که این پروژه را با شرکت توتال یا بعد از آن با شرکت‌های چینی به سرانجام برسانند که با شروع تحریم‌های ترامپ تمام قراردادها یک‌طرفه باطل شد.

این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، در ادامه پیشنهاد تعریف پروژه‌ای ملی جهت تولید هلیوم و توسعه LNG مطرح کرد و گفت: در عین‌حال می‌توان ‌کنسرسیومی متشکل از فعالان حوزه گازهای فشرده، متخصصان علمی این حوزه و دولت تشکیل داد. در این کنسرسیوم، تیم فنی متشکل از اساتید و دانشمندان این حوزه مسئول تهیه راه‌های جهت جداسازی هلیوم، خالص‌سازی و مایع‌سازی گاز طبیعی خواهند بود، تیم دیگری متشکل از فعالان حوزه گاز صنعتی، مسئول تهیه ملزومات لازم و پیشبرد قرارداد با دولت و مذاکرات خارجی جهت تهیه ملزومات بوده و طرف سوم قرارداد یعنی دولت موظف به در اختیار قراردادن چاه گاز آزمایشی و امکانات گسترده آزمایشگاهی در صنعت نفت و گاز خواهد بود.

مهراد عباد در پایان سخنان خود تاکید کرد که موضوع هلیوم از بحث خام‌فروشی نیز گذشته و عملاً هلیوم‌های مخازن ایران به عنوان سرمایه ملی به هوا می‌رود.

پنچ چالش اصلی پیش روی دولت سیزدهم در سال جاری

در ادامه و پس از سخنان پیش از دستور، رئیس اتاق بازرگانی تهران در سخنانی هفته دولت و شروع کار دولت سیزدهم را تبریک گفت و افزود: از طرف اتاق بازرگانی تهران به رئیس‌جمهور محترم، جناب آقای رئیسی، برای تشکیل کابینه با رأی بالای نمایندگان مجلس تبریک می‌گوییم و برای دولت سیزدهم آرزوی موفقیت داریم. همچنین اعلام می‌کنیم که اتاق تهران آمادگی دارد تا در زمینه‌های مختلف با دولت همکاری تنگاتنگی داشته باشد. دولت اگر می‌خواهد موفق شود قطعاً باید از ظرفیت‌های بخش خصوصی بیشتر استفاده کند و نظرات مشورتی فعالان اقتصادی را به‌کار گیرد و امیدواریم که این رویکرد در دولت محترم تقویت شود. تردیدی نیست که دولت سیزدهم با شرایط سختی روبه‌روست و شاید بتوان گفت با سخت‌ترین شرایطی که دولت‌ها در 40 سال گذشته داشته‌اند، مواجه است.

کرونا، اولویت نخست کشور است

مسعود خوانساری ادامه داد: متأسفانه شاهدیم روزانه تعداد زیادی از هموطنان بر اثر ابتلا به کرونا جان خود را از دست می‌دهند و سویه‌های جدید کرونا نیز در حال گسترش است که جای نگرانی بیشتری دارد. سهل‌انگاری، بی‌توجهی و سؤمدیریت مسئولان گذشته نسبت به کرونا باعث شده این روزها میزان ابتلا و مرگ‌ومیر بالا باشد و مدیریت شرایط کنونی «همه‌گیری کرونا» یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولت جدید است. البته خوشبختانه هم جناب آقای رئیس‌جمهور و هم معاون اول ایشان تأکید داشته‌اند که اولویت نخست کشور در شرایط کنونی مبارزه با کروناست و ما هم امیدواریم موفق باشند.

او هم‌چنین با اشاره به آمادگی کامل اتاق بازرگانی تهران و شرکت‌های فعال عضو اتاق برای همکاری با دولت در زمینه مبارزه با کرونا گفت: اگرچه در ماه‌های گذشته به دلیل برخوردهای نادرست مسئولان وزارت بخش خصوصی موفق نشد با واردات واکسن کرونا کمکی کاهش همه‌گیری این بیماری بکند اما شرکت‌هایی بخش خصوصی که در این زمینه کار می‌کنند و نمایندگی تولیدکنندگان واکسن را دارند، مجدد فعال ‌شده و با تولیدکننده‌ها و تامین‌کننده‌ها وارد مذاکره شده‌اند. اتاق تهران روز گذشته طی نامه‌ای به وزرای بهداشت و امور خارجه، آمادگی خودش را برای واردات واکسن اعلام کرده است. هم‌چنین با دستور جناب آقای مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور، کمیته‌ای برای بررسی واردات واکسن تشکیل‌ و جلساتی برگزار شده که نتایج قابل قبولی داشته است. با این وضع بسیار امیدواریم که مجوزها سریع‌تر و به‌موقع صادر شود تا بتوانیم بحث واردات واکسن را مجدداً پیگیری کنیم و اگر در این زمینه اتفاقی افتاد حتماً به طور شفاف اطلاع‌رسانی می‌کنیم.

رشد نگران‌کننده تورم و پایه پولی

خوانساری هم‌چنین نرخ فزاینده «تورم» را یکی دیگر از چالش‌های دولت دانست و گفت: متأسفانه شاهدیم که روند تورم هم‌چنان افزایشی است. برابر آمار مراجع رسمی، نرخ تورم سالانه در مرداد ماه 45.2 درصد محاسبه شد درحالی‌که در پایان سال 1399، یعنی پنج ماه پیش، این نرخ 36.4 درصد بود. این موضوع نشان می‌دهد تورم ماهانه در حال رشد و افزایش است. توجه داشته باشیم که تورم مهم‌ترین عاملی است که ثبات اقتصادی را با مشکل روبه‌رو می‌کند و آینده سرمایه‌گذاری و تولید را تیره‌وتار می‌کند. متاسفانه علاوه بر تورم، برابر آمار بانک مرکزی پایه پولی هم 9.2 درصد رشد داشته که نگران‌کننده است و امیدواریم دولت سیزدهم در این حوزه هم کاری جدی انجام دهد.

تخریب اقتصاد با ارز یارانه‌ای

رئیس اتاق تهران از ادامه تخصیص «ارز ترجیحی» و چند نرخی بودن ارز هم به‌عنوان مشکل دیگر پیش روی دولت یادکرد و گفت: در 4 ماهه ابتدایی امسال میزان تخصیص ارز برای واردات 15 میلیارد دلار اعلام‌شده است که 4.6 میلیارد دلار آن ارز 4200 تومانی بوده است یعنی از محل تخصیص این ارز حدود 100 هزار میلیارد تومان به کالاهای اساسی، اقلام خوراکی و دارویی یارانه داده شده است. با این حال آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد تورم پنج ماهه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها 58.4 درصد بوده در شرایطی که تورم اقلام غیرخوراکی که ارز 4200 هم استفاده نکرده‌اند 36.1 درصد بوده است. یعنی اگرچه برای واردات کالاهای اساسی و اقلام خوراکی ارز ترجیحی پرداخت‌شده اما میزان تورم آن بیشتر از کالاهایی بوده است که ارز یارانه‌ای نگرفته‌اند. این داده‌ها نشان می‌دهد که ارز 4200 تومانی به‌جز تخریب اقتصاد با ایجاد رانت و فساد اثر دیگری نداشته است. هم‌چون چهار سال گذشته از این تریبون اعلام می‌کنم که راه نجات اقتصاد از این وضع، تک‌نرخی شدن ارز است. اگر می‌خواهیم از رانت و فساد جلوگیری کنیم باید ارز تک‌نرخی شود و قیمت واقعی خود را داشته باشد. کمک‌های دولت هم باید از طریق یارانه‌ مستقیم به‌صورت هدفمند به قشری که نیازمند هستند، پرداخت شود.

کسری بودجه 190 هزار میلیارد تومانی در سه ماهه اول سال

خوانساری «کسری بودجه» و چاره‌اندیشی برای حل آن را اولویت دیگر دولت سیزدهم دانست و گفت: یکی دیگر از چالش‌های اصلی اقتصاد کشور کسری بودجه است که از دلایل مهم رشد تورم در کشور محسوب می‌شود. برابر اعلام خزانه‌داری کل کشور، در سه‌ماهه اول سال عدم تخصیص و کسری بودجه 190 هزار میلیارد تومان بوده که اگر این روند ادامه پیدا کند مشکلات بسیاری به وجود خواهد آورد از جمله این که تورم را به شدت بالا خواهد برد. خوشبختانه رئیس محترم سازمان برنامه‌وبودجه اعلام کرده‌اند که به دنبال اصلاحات بودجه هستند. متاسفانه بودجه امسال هم در دولت و هم مجلس به‌صورت بسیار منبسط و در حالی بسته شد که بحث درآمدهای دولت، شفاف و واضح نبود. به همین دلیل شاهدیم که دولت در سه‌ماهه نخست سال با کسری بودجه شدید مواجه شده‌ است. امیدواریم با نظراتی که رئیس سازمان برنامه‌وبودجه داشته‌اند، تلاشی صورت گیرد تا حداقل در نیمه دوم سال کسری بودجه کمتر باشد که عامل موثری در کاهش سرعت رشد تورم است.

رئیس اتاق بازرگانی تهران در پایان سخنان خود از «تحریم» به‌عنوان دیگر چالش مهم پیش روی دولت سیزدهم یاد کرد و افزود: تحریم‌ها کماکان اقتصاد کشور را آزار می‌دهد. امیدواریم که تلاش‌ها و مذاکرات برای رفع تحریم‌ها هرچه زودتر شروع و شر تحریم‌ها از سر اقتصاد کشور برداشته شود.

بررسی شاخص‌های مهم اقتصاد کشور

در ادامه این جلسه، معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، وضعیت شاخص‌های منتخب اقتصادی را برای اعضای هیات نمایندگان تبیین و تشریح کرد. مریم خزاعی در این گزارش، روند همه‌گیری کووید- 19 و تزریق واکسن، وضعیت اقتصاد جهان و ایران، تجارت کالایی ایران، خرید اینترنتی، وضعیت تامین مالی، نرخ برابری ارزها، بهای نفت خام جهانی، تولید و قیمت نفت خام ایران و قیمت جهانی کالاهای اساسی را با استناد به آمار و ارقام موجود تحلیل کرد.

به گفته معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، 16138 نفر از هموطنان طی یک ماه منتهی به 8 شهریور 1400 جان خود را بر اثر ابتلا به کرونا از دست‌داده‌اند. همچنین میانگین تعداد روزانه فوت‌شده‌ها طی این مدت، 538 نفر بوده و 36 هزار نفر نیز روزانه به این بیماری مبتلا شده‌اند. طی این مدت، میانگین فوتی‌ها، 2.6 برابر و میانگین تعداد مبتلایان نیز 1.6 برابر شده است. خزاعی با اشاره به اینکه ایران دارنده رتبه پنجم جهان از حیث بالاترین نسبت تعداد مرگ و میر ناشی از ویروس کرونا به جمعیت است، عنوان کرد که پیش از ایران کشورهایی چون گرجستان، بوتسوانا، سریلانکا و مالزی قرار دارند.

خزاعی در بخش دیگری از سخنانش به وضعیت تورم پرداخت و گفت: تورم ایران در کانال 43.6 درصد قرار گرفته و این نرخ 8 برابر تورم عراق، 4.5 برابر تورم پاکستان و 2.5 برابر تورم ترکیه است.

معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، در مورد شاخص مدیران خرید جهان و ایران را نیز گفت: در تیرماه سال جاری، شاخص مدیران خرید صنعت ایران دچار افت مجدد شده و به سطح کمتر از 50 رسیده که این تنزل به علت افت قابل توجه تولید و سفارش‌های جدید به دلیل قطع برق، عدم قطعیت سیاسی و افت قدرت خرید مشتریان رخ داده است.

مریم خزاعی هم‌چنین با اشاره حجم تجارت ایران با تعدادی از کشورهای منتخب، از بهبود قابل توجه صادرات غیرنفتی ایران به کشور ترکیه خبر داد و گفت: حجم تجارت ایران با این کشور 2.5 برابر شده و در عین حال، صادرات غیرنفتی ایران به چین نیز با 5.8 درصد افزایش روبه‌رو شده است.