خط لوله‌ای که اقتصادی شد

هفته‌ای که گذشت، هفته پر‌باری برای صنعت پتروشیمی بود؛ چرا که رئیس‌جمهور در کمتر از یک هفته، سه طرح بزرگ پتروشیمی را افتتاح کرد. بالاخره پس از سال‌ها صحبت و وعده و و‌عید درباره خط اتیلن غرب، احمدی‌نژاد گوی سبقت را ربود و خواست این پروژه نیز با نام او در تاریخ کشور ثبت شود. سال 81 بود که دولت تصمیم گرفت با سرمایه اولیه دو هزار میلیارد ریال خط لوله‌ای احداث کند تا گاز اتیلن از منطقه عسلویه، پس از عبور از استان‌های غربی کشور، به آذربایجان برسد تا محصولات مجتمع‌های پتروشیمی جنوب کشور و 11 مجتمعی که از این خط خوراک دریافت می‌کنند، به مصرف صادرات به ویژه در کشورهای عراق، ترکیه، گرجستان و ارمنستان برسند. این پروژه در سال‌های اول پیشرفت قابل توجهی نداشت؛ چرا که در میان مدیران ارشد پتروشیمی اختلاف زیادی در مورد اجرایی شدن یا نشدن این پروژه وجود داشت. تا اینکه محمدرضا نعمت‌زاده به طور رسمی اعلام کرد هرچند اجرای این پروژه می‌تواند برای غرب کشور مفید باشد، اما خط لوله اتیلن غرب اقتصادی نیست. همین جمله کافی بود تا این پروژه بزرگ که از آن به عنوان بزرگ‌ترین خط لوله اتیلن خاورمیانه هم یاد می‌شد، به فراموشی سپرده شود. چند وقتی این پروژه خوابیده بود تا اینکه در دولت دهم دوباره دستور احیای آن صادر شد. اجرای این پروژه هم که دولت با هوشمندی تمام آن را در زمره پروژه‌های مهر ماندگار قرار داده بود، با حواشی خاص خود دنبال شد. نخستین حاشیه بحث بر اقتصادی بودن یا نبودن آن بود. پس از آن، پروژه‌ای با عظمت 1200 کیلومتر که قرار است از هشت استان غربی کشور بگذرد و 11 مجتمع سر راهش قرار دارند و به عبارت دیگر باید خوراک 11 مجتمع را فراهم کند، نیاز به اعتبارات کلان مالی دارد. اما این خط تنها امتیازی که دارد این است که با توجه به اینکه بخش اعظم سهام آن به بخش خصوصی واگذار شده، می‌تواند از صندوق توسعه ملی تامین اعتبار شود. سوای از اینکه آیا شکل خصوصی‌سازی مجتمع‌هایی که از این خط خوراک می‌گیرند و خود خط مطابق قوانین مرسوم خصوصی‌سازی هست یا نه، این پروژه می‌تواند از صندوق توسعه ملی وام 6‌درصدی دریافت کند. اما نکته از آنجایی آغاز می‌شود که مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی ایران اعلام کرده برای احداث این خط لوله حتی یک دلار هم از صندوق توسعه ملی دریافت نشده و ما قصد نداریم از کمک‌های صندوق توسعه ملی هیچ استفاده‌ای بکنیم. وقتی از عبدالحسین بیات درباره نحوه تامین اعتبارات مالی این خط لوله سوال شد، او گفت که بخشی از منابع مورد نیاز این پروژه از صندوق ذخیره ارزی تامین شده و برخی هم فاینانس‌های خارجی هستند که قراردادهای آنها قبلاً منعقد شده است. ضمن اینکه اوراق مشارکت و آورده سهامداران در کنار مشارکت‌های معدنی با سود 21 درصد از دیگر منابع تامین این پروژه ذکر شده است. حالا سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا شرکت‌های پتروشیمی که 51 درصد سهام آنها خصوصی است و می‌توانند از تسهیلات صندوق توسعه ملی با سود 6 درصد به راحتی استفاده کنند، به مشارکت معدنی با سود 21 درصد روی آوردند؟
همه اینها در حالی است که صندوق توسعه ملی در طول هفته گذشته بارها اعلام کرده که تا‌کنون 23 طرح پتروشیمی از منابع این صندوق تامین مالی شده‌اند و حدود سه میلیارد دلار برای توسعه صنعت پتروشیمی از صندوق توسعه ملی تامین اعتبار شده که شرکت‌های بانک‌های عامل درخواست داده‌اند و با معرفی آنها و تطابق ما با ضوابط، شرایط برای استفاده آنها از امکانات صندوق فراهم شده است. تاکنون طرح‌هایی از جمله پتروشیمی ایلام، سلمان فارسی، اندیمشک، داراب، فسا، فیروزآباد، جهرم، سپهر پلیمر سپاهان، نوآوران زیباساز و‌... برای دریافت تسهیلات از صندوق معرفی شده‌اند که در طول اجرای پروژه از تسهیلات استفاده خواهند کرد. حالا در هفته‌ای که گذشت علاوه بر خط اتیلن غرب، دو پروژه پتروشیمی دیگر نیز در عسلویه و کرمانشاه افتتاح شد. پتروشیمی کاویان دارای دو واحد تولید اتیلن هر کدام به ظرفیت یک میلیون تن در زمینی به مساحت 43 هکتار و با هزینه‌ای بالغ بر 390 میلیون دلار به علاوه 450 میلیارد تومان احداث شده است. پتروشیمی پلیمر کرمانشاه با تولید و ظرفیت 300 هزار تن اتیلن در سال، با تولید بیش از 30 نوع محصول جانبی، خوراک اولیه بسیاری از صنایع تکمیلی را تامین می‌کند. حالا باید دید آیا مصرف گاز کشور جایی برای تامین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی موجود و آنهایی که به مرور زمان افتتاح می‌شوند، دارد یا مجتمع‌های پتروشیمی همانند گذشته یا بخشی از ظرفیت‌شان کار می‌کنند.