در سال های اخیر، دولت روسیه توسعه کشتیرانی نفت و صدور ال ان جی را از طریق دریای شمال که اروپا و آسیا را از طریق آب های قطب شمال متصل می کند، در اولویت قرار داده است.
۳۰ سال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کشور روسیه به یک صادرکننده بزرگ نفت و گاز تبدیل شده که در نشست های اوپک پلاس در کنار رهبران اوپک می نشیند و قدرت چشمگیری در تعیین قیمت نفت و گاز دارد.
روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت و گاز به اروپا همچنان نفوذ گسترده ای در کشورهای بلوک شرق دارد. هرچند بازار سوخت های فسیلی در هاله ای از ابهام قرار دارد.
سه دهه پیش و یک سال پس از دوره حرکت روسیه به سوی دموکراتیک شدن موسوم به پرستروییکا، سهم این کشور از بازارهای جهانی نفت ۱۲ درصد مقدار کنونی بود.
پاول شلدون، مشاور ارشد ژیوپلیتیک در اس اند پی گلوبال پلاتس می گوید: پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بحران های ناشی از آن تولید نفت این کشور به ۴.۲ میلیون بشکه در روز در سال های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۴ میلادی سقوط کرد. تولید کنونی این کشور ۹.۶۴ میلیون بشکه در روز است.
در ژانویه ۱۹۸۴ میلادی میانگین قیمت نفت صادراتی روس ها ۲۸.۵۵ دلار بود. عدد مشابه در سال ۱۹۸۶ میلادی ۱۹.۹۵ دلار بوده است. در دهه ۱۹۸۰ میلادی، شاهد رکود در بازار نفت به ویژه به دلیل پشت سر گذاشتن شوک قیمتی سال ۱۹۷۹ میلادی انقلاب اسلامی ایران بودیم. قیمت پایین نفت یکی از عوامل اصلی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی بوده است.
قیمت پایین نفت در دهه ۱۹۸۰ میلادی باعث پدید آمدن کسری شدید بودجه کرملین و تورم گسترده در این کشور سوسیالیستی شد.
رشد سرمایه‌گذاری خصوصی
واقعیت های نوین اقتصادی و سیاسی فرصت های جدیدی در سرزمین مردان یخی پدید آورد. خصوصی سازی دارایی های نفت و گاز به سرمایه گذاران خارجی اجازه داد تا پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به بازار روسیه وارد شده و فناوری های پیشرفته را برای میادین تولید نفت و گاز معرفی کنند.
همچنین آنها به اکتشاف و تولید از میادین دست نخورده شرق روسیه به ویژه میدان فراساحلی ساخالین و میادین قطبی کمک های شایانی کردند.
شلدون می افزاید: دوره های بعدی خصوصی سازی شرکت های نفتی روسیه در نهایت باعث سرمایه گذاری متمرکزتر، افزایش کارآیی و پیشرفت های فناوری شد که همه آنها زمینه را برای رشد بی وقفه و پرشتاب تولید از سال ۱۹۹۸ میلادی فراهم کرد.
سایر کشورهای جدا شده از شوروی سابق نیز سیاست های مشابهی را دنبال کرده اند.سرمایه گذاری خارجی در قزاقستان و آذربایجان نتایج چشمگیری به دنبال داشته است. در فاصله سال های ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۹ میلادی میزان تولید نفت کشورهای مشترک المنافع ۷ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است.
به سوی تنوع در گزینه های صادرات
سرمایه‌گذاری خارجی تولیدکنندگان نفت و گاز را قادر ساخت تا پروژه های زیرساختی جدیدی را توسعه دهند.
آپریو ولوشین می گوید: ایجاد زیرساخت های جدید صادراتی در کنار ساخت خط لوله نفتی دروژبا که در دهه ۱۹۶۰ میلادی ساخته شد، باعث توسعه گستره میادین نفت و گاز روسیه شد.
پروژه های کلیدی جدید شامل خط لوله نفت شرقی سیبری-اقیانوس آرام که در سال ۲۰۰۹ میلادی افتتاح شد، برای صادرات به چین و منطقه وسیع تر آسیا و اقیانوسیه راه اندازی شده است. سیستم حمل و نقل بالتیک ظرفیت صادرات پروژه های ولگا اورال و سیبری غربی و شمال روسیه را افزایش داد.
در سال های اخیر، دولت روسیه توسعه کشتیرانی نفت و صدور ال ان جی را از طریق دریای شمال که اروپا و آسیا را از طریق آب های قطب شمال متصل می کند، در اولویت قرار داده است.
نگاه روس ها به شرق
پوتین در یک دهه اخیر ده ها میلیارد دلار برای توسعه شبکه صادرات نفت و گاز به بازار آسیا به ویژه چین هزینه کرده است.
رهبران مسکو با سرمایه گذاری هنگفت، پروژه تولید ال ان جی یامال را راه اندازی کرده اند. این طرح برای صدور ال ان جی به دولت های شرق آسیا طراحی و اجرا شده است. رهبران روسیه امیدوارند تا پس از قطر و استرالیا و با پشت سر گذاشتن ایالات متحده به سومین تولیدکننده بزرگ ال ان جی دنیا تبدیل شوند.
به هر ترتیب، صادرات بیشتر و نبرد برای تصاحب سهم بازار منجر به برخی چالش ها به ویژه در مورد وابستگی اروپا به واردات گاز از روسیه و همچنین تأثیر کرملین بر کشورهایی که گاز روسیه را به اروپا منتقل می کنند، شده است. زیرساخت های جدید صادراتی نیز هدف اصلی تحریم های آمریکا در سال ۲۰۱۴ میلادی به دلیل نقش روسیه در درگیری های اوکراین و اشغال شبه جزیره کریمه بوده است.
تاب آوری اقتصادی روسیه نیز با کسب درآمدهای نفت و گاز در ۳۰ سال گذشته بهبود یافته است. در سال ۱۹۹۸ میلادی، کاهش تقاضای نفت که ناشی از بحران مالی آسیا بود، روسیه را به سوی ورشکستگی کشاند و ارزش روبل را به طور قابل توجهی کاهش داد. از سال ۲۰۰۰ میلادی، زمانی که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه شد، افزایش مداوم قیمت نفت به کرملین اجازه داد تا مقادیر زیادی از بدهی خارجی خود را بپردازد و یک صندوق ثبات به عنوان حفاظت در برابر نوسان های قیمت نفت ایجاد کند. این راهبرد تأثیر بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ میلادی را کاهش داده و به کشور کمک کرده است تا با نوسانات قیمتی بعدی، از جمله تأثیر رشد روزافزون تولید شیل آمریکا از اواسط سال ۲۰۱۰ میلادی مقابله کند.
در سال های اخیر، افزایش انعطاف پذیری بودجه روسیه به این کشور اجازه داده است تا برای افزایش حجم تولید در توافق اوپک پلاس چانه زنی کند.
۳۰ سال از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی می گذرد. هرچند منتقدان معتقدند پوتین به عنوان تزار روسیه از نفت و گاز به عنوان سلاح پیشبرد اهداف ژیوپلیتیک کشورش سود می برد، اما او توانسته است کشورش را به یک ابرقدرت انرژی در دو حوزه نفت و گاز طبیعی تبدیل کند.
نویسنده: رزیماری گریفین
منبع: www.spglobal.com
مترجم: محسن داوری