چالش دولت سیزدهم برای توسعه پتروپالایشگاه| حاشیه سود منفی در برخی از پالایشگاه های قدیمی

بازار؛ گروه آب و انرژی: با روی کار آمدن دولت سیزدهم توسعه پالایشگاه ها و پتروپالایشگاه ها هم وارد فاز جدیدی شده است. جواد اوجی سکاندار جدید ساختمان طالقانی که پالایشگاه سازی را راهی برای عبور از تحریم ها می داند، وعده داده که ظرفیت پالایشگاه‌های کشور تا ۵ سال آینده ۱.۵ برابر می‌شود. با این اوصاف قرار است که ظرفیت پالایشی کشور از (با احتساب نفت خام و میعانات گازی) از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز به سه میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه برسد.

اما سوال اینجاست که این وعده تا چه اندازه شدنی است. حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی که تحقق این وعده را مستلزم تامین منابع مالی آن می داند، می گوید : به ازای هر بشکه ظرفیت سازی در پتروپالایشگاه ها به ۲۰ تا ۳۰ هزار دلار سرمایه گذاری نیاز است که عدد بسیار بالایی است. ضمن اینکه پتروپالایشگاه ها به تکنولوژی و فناوری نیاز دارد که ما به آن دسترسی نداریم. هرچند که این کارشناس انرژی تحقق این وعده را سخت می داند اما معتقد است که در صورت توسعه ظرفیت پالایشی کشور می توانیم از فشار تحریم ها بر اقتصاد ایران بکاهیم و درآمدهای نفتی خود را افزایش دهیم.

متن کامل گفتگوی خبرگزاری «بازار» با «حمید حسینی» سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی را در ادامه می خوانید:

در پتروپالایشگاه ها حداکثر ۶ الی ۷ درصد تولیدات به فرآورده های سنگین تبدیل می شود. این در حالی است که هم اکنون ۳۰ الی ۴۰ درصد از محصولات پالایشگاهی ما را فرآورده های سنگینی مثل مازوت و وکیوم تشکیل می دهند

آقای وزیر یکی از برنامه های اصلی خود را توسعه ظرفیت پالایشی به خصوص پتروپالایشگاه ها اعلام کرده است. این مقوله تا چه اندازه برای کشور حیاتی است؟
پتروپالایشگاه ها یک مدل جدیدی از توسعه پالایشگاه هاست که در سال های گذشته توسعه زیادی پیدا کرده است. در این پالایشگاه ها به طور هم زمان هم فرآورده نفتی داریم و هم اینکه بخشی از فرآورده های نفتی تبدیل به محصول پتروشیمی می شود. پتروپالایشگاه ها از تکنولوژی و فناوری بالاتری برخوردار هستند، البته سرمایه گذاری بیشتری هم نیاز دارند. اما از دو جهت اهمیت بالایی دارند؛ نخست اینکه به واسطه تولیدات پتروشیمی از خام فروش فاصله می گیریم. ضمن اینکه گذر از تحریم ها نیز برای کشور راحت تر می شود. اما مساله دوم ارزش افزوده تولیدات آنهاست.

به همین دلیل در سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۰ میلادی بیشتر کشورهای جهان با هدف ایجاد زنجیره ارزش محصولات شیمیایی و حداکثرسازی سود، به سمت تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی با ارزش افزوده بیشتر در قالب احداث واحدهایی به نام پتروپالایشگاه‌ حرکت کرده‌اند.

* توسعه پتروپالایشگاه ها تا چه اندازه می تواند در رشد درآمدهای کشور کمک کند؟
در پتروپالایشگاه ها حداکثر ۶ الی ۷ درصد تولیدات به فرآورده های سنگین تبدیل می شود. این در حالی است که هم اکنون ۳۰ الی ۴۰ درصد از محصولات پالایشگاهی ما را فرآورده های سنگینی مثل مازوت و وکیوم تشکیل می دهند که قیمت آنها از نفت خام هم کمتر است. در بعضی از پالایشگاه‌های خیلی قدیمی کشور نسبت فرآورده‌های سنگین به کل خوراک حدود ۴۵ درصد است و بعضاً حتی تا ۵۰ درصد هم می‌رسد. از نظر شاخص‌های اقتصاد صنعت پالایشگاهی این به معنای فاجعه است که هر ۱۰۰ واحد خوراک تبدیل به ۴۰ واحد، ۴۵ واحد محصول سنگین شود.

برآورد می شود به ازای هر بشکه ظرفیت نفتی که در پتروپالایشگاه ها ایجاد می شود به ۲۰ الی ۳۰ هزار دلار سرمایه گذاری نیاز باشد. دولت قبلی به دلیل کمبود منابع نتوانست در این حوزه خوب عمل کند. فکر می کنم در این دولت هم کمبود سرمایه، توسعه پتروپالایشگاه ها را به چالش بکشد

*در سال های گذشته شاهد افت شدید سرمایه گذاری در صنایع پالایشی بودیم. بسیاری دلیل اصلی این افت را مشکلات ناشی از تحریم می دانستند. با توجه به اینکه هنوز گشایشی در مذاکرات وین حاصل نشده آیا امکان ایجاد پتروپالایشگاه در کشور وجود دارد؟
همانطور که اشاره کردم ایجاد پتروپالایشگاه ها ما هم اکنون فاقد این فناوری هستیم و نمی توانیم خیلی امیدوار باشیم که بدون همکاری شرکت های دانش نیان و صاحب تکنولوژی کاری بکنیم. ضمن اینکه بیشتر از پالایشگاه ها منابع مالی نیاز دارد. برآورد می شود که به ازای هر بشکه ظرفیت نفتی که در پتروپالایشگاه ها ایجاد می شود به ۲۰ الی ۳۰ هزار دلار سرمایه گذاری نیاز باشد. دولت قبلی به دلیل کمبود منابع نتوانست در این حوزه خوب عمل کند. فکر می کنم در این دولت هم کمبود سرمایه همین مشکل را ایجاد کند و توسعه پتروپالایشگاه ها را به چالش بکشد.

*میزان عقب ماندگی ما در صنایع پالایشی چقدر است و همین مساله چقدر سودآوری پالایشگاه های ما را تحت تاثیر خود قرار داده است؟
در حال حاضر پالایشگاه‌های ایران در دسته پالایشگاه‌های قدیمی قرار دارند که حاشیه سود آنها بسیار پایین است و حتی در بعضی از پالایشگاه‌های خیلی قدیمی نظیر پالایشگاه‌های آبادان و کرمانشاه حاشیه سود منفی نیز محتمل است. علت این مسئله وجود نفت کوره در سبد فرآورده های پالایشگاه های قدیمی است. اما در پالایشگاه‌های به روز و همچنین در پتروپالایشگاه‌ها تولید نفت کوره از طریق فناوری‌هایی که بعضی از آنها در ایران نیز موجود است به زیر ۶ درصد کاهش می‌یابد یا حتی می‌تواند از طریق فناوری «کک سازی نفتی» به صفر برسد.

*اما وزارت نفت به دنبال توسعه پتروپالایشگاه توسط بخش خصوصی است و به نظر می رسد که خود قصد ورود ندارد؟ آیا منابع لازم برای اجرای چنین طرح های بزرگی در بخش خصوصی وجود دارد؟
شک نکنید سرمایه گذار انگیزه می خواهد. انگیزه و امنیت که باشد، سرمایه گذار هم پیدا می شود. از طرفی اگر تحریم ها لغو می شود، می تواند به حضور سرمایه گذاران خارجی هم امید داشت. البته دو شرط اول را باید رعایت کنیم. البته همین حالا هم خیلی از نهادها متقاضی ایجاد ۱.۵ میلیون بشکه ظرفیت پتروپالایشگاهی هستند. اما نگاه آنها عمدتا به صندوق توسعه ملی است. صندوق هم باید منابعی داشته باشیم که بتواند به سرمایه گذاران کمک کند.

به اندازه کافی بازار برای صادرات فرآورده های نفتی داریم. مشکل اصلی ما کمبود فرآورده است. بخشی از این کمبودحاصل مصرف بالای انرژی در ایران است

*همواره یکی از راه های مقابله با تحریم ها صادرات فرآورده های نفتی اعلام می شود. حالا که کمبود منابع داریم برای افزایش صادرات فرآورده های نفتی باید بیشتر به دنبال توسعه چه بازارهایی باشیم؟
به اندازه کافی بازار برای صادرات فرآورده های نفتی داریم. مشکل اصلی ما کمبود فرآورده است. بخشی از این کمبودحاصل مصرف بالای انرژی در ایران است.

*هم اکنون چه محصولات پتروشیمی بازار خیلی خوبی داشته و افزایش ظرفیت تولید و صادرات آن می تواند کمک زیادی به رشد درآمدهای ارزی کشور بکند؟
همه ۳۰۰ قلم محصول پتروشیمی که در کشور تولید می شوند، بازار مناسبی دارند. البته با توجه به تنوع و افزایش مصرف پلیمرها در دنیا هر چه بتوانیم محصولاتی همچون پلی اتیلن و پرو پیلن و و سایر محصولات این خانواده را بیشتر تولید و صادر کنیم، موفق تر خواهیم بود؛ چرا که این محصولات بازار مطمئنی در دنیا دارند.