تلاش ایران برای دستیابی به بازارهای جدید تجاری به افغانستان رسیده و قرار است به زودی با ورود بخش خصوصی به بازار افغانستان، تجارت با این کشور وارد فاز جدیدی شود.
ایران که در دو سال گذشته به خاطر محدودیت‌های جهانی تجاری فعالیت در برخی از بازارهای آمریکایی و اروپایی را کاهش داده به دنبال یافتن جایگزین به بازارهای آسیایی روی آورده است. در برنامه تجارت خارجی سال 1391 نیز افغانستان به عنوان سیزدهمین اولویت تجاری ایران از سوی سازمان توسعه تجارت در نظر گرفته شده است.
آمارهای رسمی نیز افزایش فعالیت ایران در بازار افغانستان را تایید می‌کند؛ بر اساس گزارش سازمان توسعه تجارت ایران در سال گذشته حدود 2/2 میلیارد دلار کالا به افغانستان صادر کرد که این نسبت به سال 1389، حدود 30 درصد افزایش نشان می‌دهد. در این مدت میزان صادرات از افغانستان به ایران کمتر از 10 میلیون دلار بوده است. تجارت با افغانستان از این رو برای ایران اهمیت دارد که این کشور بازار خوبی برای صادرات محصولات ایرانی محسوب می‌شود. تراز تجاری ایران با افغانستان در 5 سال گذشته همواره مثبت بوده و روند افزایشی داشته است. تراز تجاری ایران با افغانستان در سال 86 معادل 506 میلیون دلار به نفع ایران بود که در سال 90 این رقم به بالای 2 میلیارد دلار رسیده است. مقام‌های ایرانی می‌گویند: این روند باید در سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد. صادرات ایران به افغانستان، در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است؛ بنا به گزارش گمرک ایران، میانگین صادرات غیرنفتی ایران به افغانستان در هفت‌ماه ابتدایی سال 1391، ماهانه 230 میلیون دلار بوده که اگر همین وضعیت در ماه‌های باقی‌مانده امسال هم ادامه یابد، حجم صادرات غیرنفتی ایران به افغانستان در سال جاری، به دو میلیارد و 700 میلیون دلار خواهد رسید، یعنی حدود 30 درصد بیشتر از سال قبل. به اعتقاد مظفر علیخانی، دبیرکل اتاق تجاری ایران و افغانستان شکل‌گیری «تجارت آزاد» بین ایران و افغانستان، باعث رونق اقتصادی مناطق مرزی دو کشور شده و در نتیجه امنیت مرز مشترک دو کشور را هم ارتقا می‌دهد. علیخانی به دنیای اقتصاد می‌گوید: «اگر ما با هدف کمک به رونق اقتصاد داخلی افغانستان، به کالاهای صادراتی افغانستان به کشورمان به صورت یک‌طرفه معافیت گمرکی اعطا کنیم (مانند کاری که کشورهایی همچون هند و چین و کره جنوبی در قبال افغانستان انجام داده‌اند)، چنین اقدامی از نظر روانی، آثار مثبت شایان توجهی را در بین ملت و دولت افغانستان دارد و در نهایت به بهبود جایگاه صادرکنندگان و سرمایه‌گذاران ایرانی در بازار این کشور کمک می‌کند.» دیروز نیز رییس هیات عامل اتاق تجارت و صنایع افغانستان و نایب رییس اتاق تهران با هم دیداری داشتند تا فعالیت بخش خصوصی دو کشور در زمینه تجارت افزایش یابد. تاکید بر توسعه روابط اقتصادی و انتقاد از سطح کنونی مراودات تجاری اصلی ترین بحث دیدار رییس هیات عامل اتاق تجارت و صنایع افغانستان و نایب رییس اتاق تهران بود. محمد قربان حقجو به همراه دو تن دیگر از فعالان بخش خصوصی افغانستان با علاء میرمحمدصادقی به دیدار و گفت و گو نشستند. در این دیدار دو طرف با تکیه بر ظرفیت‌ها و اشتراکات اقتصادی و فرهنگی و دینی دو کشور بر لزوم توسعه روابط دوجانبه تجاری تاکید کردند و خواستار افزایش حضور فعالان اقتصادی بخش خصوصی در دو کشور شدند.
نارضایتی ایران
در این دیدار علاء میرمحمدصادقی نایب رییس اتاق تهران با تاکید بر لزوم حل مشکلات احتمالی موجود بین روابط اقتصادی دو کشور میزان فعلی مبادلات دوجانبه را کمتر از 3 میلیارد دلار اعلام کرد و گفت: در حالی که ما با کشورهای همسایه خودمان روابط اقتصادی 20 میلیارد دلاری و بالاتر از این داریم، سطح فعلی مراودات تجاری بین ایران و افغانستان راضی‌کننده نیست و کمتر نشانی از ظرفیت‌های دو کشور همسایه و هم مرز دارد. این سطح روابط در حالی است که علاقه‌مندی دو کشور و به ویژه بخش خصوصی برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری بسیار بالاست. نایب رییس اتاق تهران با ابراز خرسندی از تاسیس اتاق مشترک افغانستان و ایران گفت: چند سال قبل در تهران اتاق مشترک ایران و افغانستان را تاسیس کرده بودیم و از اینکه اکنون اتاق مشترک افغانستان و ایران نیز در کابل راه‌اندازی شده بسیار خوشحالیم و امیدواریم اتاق‌های مشترک بتوانند وظیفه خود را در توسعه روابط اقتصادی را به خوبی انجام دهند. علاء میرمحمدصادقی با اشاره به پیشرفت‌های بخش خصوصی ایران در حوزه‌های مختلف بر توانایی صادرات خدمات فنی و مهندسی تاکید کرد و افزود: بخش خصوصی ما در بخش معدن نیز بسیار جلو رفته و اکنون در تمامی رشته‌های مربوط به حوزه معدن از اکتشاف گرفته تا استخراج و استفاده از مواد معدنی تجربیات بسیار خوبی دارند که می‌توانند در اختیار شما بگذارند.
رییس اتاق ایران و افغانستان همچنین تحمیل تحریم‌ها را یک فرصت دانست که روابط اقتصادی ایران با کشورهای همسایه را بالاتر برده و این اتفاق می‌تواند در مورد افغانستان هم روی دهد. میرمحمدصادقی ادامه داد: ما می‌توانیم در کشورهای همسایه از جمله افغانستان سرمایه‌گذاری داشته باشیم. تحریم‌ها ربطی به سرمایه‌گذاری‌های ما ندارد و اگر فرصت‌های خوب در افغانستان به ایرانی‌ها معرفی شود بخش خصوصی ایران آماده سرمایه‌گذاری است.
در این دیدار همچنین قربان حقجو، فعال بخش خصوصی افغانستان نیز با ناکافی خواندن سطح مناسبات دو کشور از تلاش بخش دولتی و بخش خصوصی افغانستان برای توسعه روابط خبر داد. رییس هیات عامل اتاق تجارت و صنایع افغانستان گفت: ما سعی داریم وصل‌کننده کشورهای آسیایی باشیم و بین کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا با کشورهای آسیای میانه و غربی ارتباط برقرار کنیم.
قربان حقجو با اشاره به اینکه ایران نزدیک‌ترین راه دسترسی افغانستان به آب‌های آزاد است، افزود: در حال حاضر بخش زیادی از کالاهای وارداتی افغانستان از طریق بنادر ایران وارد می‌شود و ما نیز علاقه‌مندیم تا در آینده بتوانیم از طریق بنادر جنوبی ایران به ویژه بندر چابهار صادرات افغانستان را پیگیری کنیم.
این فعال بخش خصوصی افغانستان قوانین سرمایه‌گذاری خارجی در کشورش را جزو بهترین قوانین این حوزه دانست که حمایت کامل و همه جانبه ای از سرمایه‌گذار خارجی به عمل می‌آورد. حقجو همچنین تاکید کرد که ایرانی‌ها می‌توانند بهترین و موفق‌ترین سرمایه‌گذاران خارجی در افغانستان باشند چون علاوه بر اشتراکات فرهنگی و آشنایی کامل با مردم افغانستان از مزایایی چون فاصله نزدیک و سهولت حمل و نقل نیز برخوردار هستند.
قربان حقجو همچنین بر ارتباط بیشتر اتاق‌های بازرگانی دو کشور تاکید کرد و با اشاره به اینکه اتاق تهران قدیمی‌ترین اتاق بازرگانی در منطقه است، گفت: اتاق تجارت کابل و اتاق بازرگانی تهران می‌توانند همکاری‌های بسیار نزدیک تری داشته باشند و در این زمینه با برگزاری دیدارها و سمینارهای بیشتر فرصت‌ها و مزایای حضور و مراودات تجاری را به یکدیگر بشناسانند. بخش‌های خصوصی در روابط خود می‌توانند به موفقیت‌هایی برسند که هیچ گاه دولت‌ها نرسیده‌اند. در همین زمینه علاء میرمحمدصادقی نیز اعلام کرد که اتاق تهران اعزام یک هیات تجاری به افغانستان را در دستورکار دارد و تنها منتظر هستیم مقدمات سفر در افغانستان فراهم شود.
