سود عملیاتی آرامکو به‌عنوان یکی از ۱۵ شرکت برتر حوزه انرژی جهان در سال ۲۰۲۰، در سه ماه نخست سال جاری میلادی، نسبت به دوره مشابه پارسال ۶ میلیارد دلار افزایش یافته است که بخش عمده سود عملیاتی حاصل‌شده به بخش بالادستی مربوط می‌شود.
به گزارش خبرنگار شانا، غلامعلی رحیمی، عضو هیئت علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در مقاله‌ای با عنوان «بررسی شرکت سعودی آرامکو» که در بولتن تخصصی فناوری این مؤسسه منتشر شده، به معرفی دقیق شرکت دولتی نفت سعودی آرامکو به‌عنوان یکی از ۱۵ شرکت برتر حوزه انرژی در سال ۲۰۲۰ پرداخته است.
در فهرست این شرکت‌ها که بر اساس شاخص‌های ارزش بازاری، درآمد کل، میزان دارایی‌ها و سود و زیان انتخاب شده‌اند، به جز شرکت نفت عربستان سعودی (سعودی آرامکو)، نام شرکت‌های رویال داچ شل، اکسون موبیل، پتروچاینا، توتال، بی‌پی، سینوپک، شورون، پتروبراس، جنرال‌الکتریک، شرکت ملی نفت فراساحل چین، اکینور، انی، اینترپرایز، فیلیپس نیز به چشم می‌خورد که مقاله پیش‌رو با موضوع معرفی شرکت آرامکو تهیه شده است:
معرفی
آرامکو در نتیجه توافقنامه امتیازی میان دولت عربستان و شرکت استاندارد نفت کالیفرنیا (SOCAL) در سال ۱۹۳۳ میلادی تشکیل شد. آرامکو نخستین تولید نفت تجاری خود را در سال ۱۹۳۸ آغاز کرد و در طول دهه بعد، این شرکت به‌سرعت در سراسر عربستان گسترش یافت و به تولید روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام در سال ۱۹۴۹ رسید. برای ادامه روند تولید، این شرکت خط لوله توزیع خود را تکمیل کرد و خط لوله Trans-Arabian را به‌عنوان طولانی‌ترین خط لوله جهان ساخت.
در سال ۱۹۷۳، دولت عربستان سعودی ۲۵ درصد سهام آرامکو را خریداری کرد و به‌تدریج تا اواخر دهه ۱۹۷۰، سهام خود را به ۱۰۰ درصد افزایش داد. در اواخر دهه ۱۹۸۰، شرکت نفت عربستان سعودی (عربستان سعودی آرامکو) رسماً تأسیس شد. در سال ۱۹۸۹، آرامکو در تلاش برای تبدیل‌شدن از یک شرکت تولیدکننده و صادرکننده نفت به یک شرکت یکپارچه نفتی، سرمایه‌گذاری مشترکی با Texaco در ایالات‌متحده انجام داد و تا سال ۲۰۱۷، غول نفتی سعودی به تنها مالک بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت خام آمریکای شمالی در پورت آرتور تگزاس تبدیل شد.
در طول دهه ۱۹۹۰، این شرکت به ایجاد اتحاد و معاملات مشارکت در سراسر جهان ادامه داد و در سال‌های اخیر نیز تلاش‌های خود را برای تنوع بخشیدن به تجارت افزایش داده و سرمایه‌گذاری زیادی در تحقیق و توسعه (R&D) برای گسترش محصولات غیرفلزی و تبدیل مواد خام به مواد شیمیایی انجام داده است.
میزان دخالت دولت عربستان در شرکت آرامکو بسیار زیاد است. این شرکت در درجه اول یک نهاد دولتی است که دولت عربستان سعودی بخش قابل‌توجهی از ثروت خود را از آن به‌دست می‌آورد. این شرکت نفت، نرخ مالیاتی سنگین ۵۰ درصدی را به دولت عربستان سعودی پرداخت می‌کند، پیش از سال ۲۰۱۷، نرخ مالیات ۸۵ درصد بود.
دفتر مرکزی سعودی آرامکو در شهر ظهران است، اما فعالیت‌های آن در سراسر جهان انجام می‌شود و شامل اکتشاف، تولید، پالایش، مواد شیمیایی، توزیع و بازاریابی است. تمامی فعالیت‌های این شرکت توسط وزارت نفت و منابع معدنی عربستان همراه با شورای عالی نفت و مواد معدنی کنترل می‌شود. با وجود این، مسئولیت وزارت در این زمینه بسیار بیشتر از شورا است.
این شرکت دارای بالاترین حجم ذخایر نفتی اثبات‌شده است. شرکت سعودی آرامکو، مسئولیت ۹۹ درصد از ذخایر اثبات‌شده نفت خام کشور عربستان سعودی را که میزان آن به ۲۵۹ میلیارد بشکه (حدود یک‌چهارم مجموع ذخایر نفت فعلی جهان) می‌رسد، بر عهده دارد. شرکت سعودی آرامکو مالک اصلی میدان نفتی قوار است که بزرگ‌ترین میدان نفتی جهان به‌شمار می‌آید. این مقدار نزدیک به ۱۲ برابر ذخایر نفتی ایالات متحده آمریکاست، همچنین ۲۷۹ هزار میلیارد مترمکعب ذخایر درجای گاز طبیعی دارد.
سودآوری
آرامکو در صدر فهرست ۱۵ شرکت بزرگ انرژی در جهان قرار دارد و اگر فقط ارزش بازاری یا سود را در نظر گیرید، بزرگ‌ترین شرکت در کل جهان است. سود کلان این شرکت بیش از ۸۸ میلیارد دلار بوده و ۱۴ شرکت باقیمانده درمجموع ۹۳ میلیارد دلار سود داشته‌اند. سقف ارزش بازاری ۱۴ شرکت باقیمانده ۵۸.۱ تریلیون دلار است، در حالی که سقف ارزش بازاری سعودی آرامکو به حدود ۹/۱ تریلیون دلار می‌رسد.
آرامکو دارای دومین ذخایر اثبات‌شده نفت در جهان است و بیشترین تولید نفت خام روزانه را میان شرکت‌های نفتی دارد. در عین حال، این شرکت مسئول انتشار حدود ۴.۵ درصد از گازهای گلخانه‌ای جهان از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۵ نیز بوده که آماری بسیار نگران‌کننده است.
آرامکو سعودی یک شرکت اکتشاف، پالایش و تجارت نفت و گاز است. این شرکت بزرگ‌ترین شرکت نفت و گاز یکپارچه جهان است که هم در بالادست و هم پایین‌دست فعالیت می‌کند. در سال ۲۰۱۹، سعودی آرامکو حدود ۱۳.۲ میلیون بشکه نفت خام و مایعات تولید کرد که بیش از ۹.۹ میلیون بشکه آن نفت خام بود. این شرکت حدود ۹۶ هزار کارمند دارد.
شرکت سعودی آرامکو در سال ۲۰۲۰ در رتبه اول جهان قرار داشت. ارزش بازاری این شرکت در ژانویه ۲۰۲۰ حدود ۱۸۹۸ میلیارد دلار بود که در ابتدای سال ۲۰۲۱ به بیش از ۲۰۵۱ میلیارد دلار افزایش یافته است. میزان کل درآمدهای این شرکت در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۳۰ میلیارد دلار بوده است. دارایی‌های آن ۳۹۸ میلیارد دلار و سود حاصل از فعالیت‌ها نیز ۸۸۲۰۰ میلیون دلار است. حوزه‌های فعالیت این شرکت شامل انرژی، نفت و گاز و محصولات شیمیایی است.
تولید نفت خام
در سال ۲۰۲۰، میانگین تولید روزانه هیدروکربن آرامکو ۱۲.۴ میلیون بشکه معادل نفت بود که شامل ۹.۲ میلیون بشکه نفت خام می‌شد. در ماه آوریل، آرامکو به بالاترین تولید یک‌روزه نفت خام در تاریخ خود رسید، یعنی ۱۲.۱ میلیون بشکه در روز.
صنعت پالایش و مواد شیمیایی
اکنون ظرفیت پالایش نفت خام این کشور حدود ۵.۴ میلیون بشکه در روز است. شرکت نفتی سعودی آرامکو در مجموع ۱۵ پالایشگاه نفت دارد که چهار پالایشگاه در مالکیت کامل آن است و ۱۱ پالایشگاه دیگر با مشارکت شرکت‌های دیگر فعالیت می‌کنند.
پالایشگاه‌های مستقر در عربستان سعودی که مالکیت کامل آنها در اختیار شرکت سعودی آرامکو است:
• پالایشگاه جده: مستقر در جده
• پالایشگاه ریاض: مستقر در ریاض
• پالایشگاه ینبع: مستقر در ینبع
• پالایشگاه رأس تنوره: مستقر در رأس تنوره
پالایشگاه‌های مشارکتی با شرکت‌های دیگر نیز که در عربستان مستقر هستند به ترتیب زیر است:
• پالایشگاه آرامکو موبیل: با مشارکت اکسان‌موبیل
• پالایشگاه آرامکو شل: با مشارکت رویال داچ شل
• پالایشگاه پترو رابغ: با مشارکت سومیتومو کمیکال
• پالایشگاه لوبریف: با مشارکت شرکت سرمایه‌گذاری جدوا
• پالایشگاه ساتورپ: با مشارکت توتال، در الجبیل
• پالایشگاه یانبو: با مشارکت ساینوپک
پالایشگاه‌های مشارکتی بین‌المللی آرامکو نیز به این شرح است:
• پالایشگاه فوجیان: در چین
• پالایشگاه ساینوپک سنمی: در چین
• پالایشگاه موتیوا: با مشارکت موتیوا انترپرایز، در ایالات متحده آمریکا
• پالایشگاه شووا شل: با مشارکت رویال داچ شل، در ژاپن
• پالایشگاه اس - اویل: با مشارکت اس - اویل، در کره جنوبی
نخستین موج سرمایه‌گذاری در صنعت پالایش نفت عربستان در دهه ۱۹۸۰ و هنگامی شروع شد که ظرفیت پالایشی این کشور تنها حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز بود. تا پایان سال ۲۰۱۲ ظرفیت پالایشی عربستان به ۲.۱ میلیون بشکه در روز رسید، اما به‌دلیل آنکه بیشتر پالایشگاه‌های عربستان پیش از سال ۱۹۹۰ ساخته شده بودند، در مقایسه با پالایشگاه‌های مدرن ساخته‌شده در نقاط مختلف جهان، ضریب پیچیدگی نلسون کمتری داشتند و در نتیجه حجم تولید فرآورده‌های نفتی کم‌ارزشی مانند نفت کوره در این کشور زیاد بود.
با توجه به رشد سریع تقاضای داخلی و نسبت بالای تولید فرآورده‌های سنگین در سبد محصولات پالایشگاه‌های عربستان، کمبود فرآورده‌های نفتی سبک و میانی با سرعت بالایی فراگیر شد. به‌طور خاص، افزایش مصرف گازوئیل و بنزین به‌طور پیوسته به افزایش واردات این فرآورده‌ها انجامید، در نتیجه صادرات محصولات پالایشی عربستان کاهش یافت و به‌طور طبیعی بر درآمدهای دولتی تأثیر گذاشت.
چشم‌انداز توسعه سرمایه‌گذاری بالادستی
سعودی آرامکو با توجه به روند احیای اقتصاد جهان و رشد تقاضای نفت پس از بحران کرونا، تصمیم به افزایش سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی صنعت نفت گرفته است. آرامکو قصد دارد رقم سرمایه‌گذاری خود را از ۱۹.۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ به ۲۵.۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ برساند که بخش اعظم افزایش سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۲۱ مربوط به بخش بالادستی صنعت نفت است.
بر اساس صورت سود و زیان سه ماه نخست، شرکت آرامکو در سه ماه نخست ۶.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داشته که از سه ماه چهارم سال ۲۰۱۹ تاکنون بی‌سابقه بوده است.
پیش‌بینی می‌شود اگر آرامکو با همین الگو تا پایان سال سرمایه‌گذاری کند، رقم سرمایه‌گذاری این شرکت به ۲۵.۹۸ میلیارد دلار برسد. سود عملیاتی شرکت آرامکو در سه ماه نخست برابر ۴۱ میلیارد دلار گزارش شده که ۶ میلیارد دلار بیشتر از مدت مشابه سال گذشته است.
سود خالص نیز با رشد ۵ میلیارد دلاری نسبت به مدت مشابه سال پیش از آن به ۲۱.۷ میلیارد دلار رسیده است. بخش اعظم سود عملیاتی حاصل‌شده به بخش بالادستی مربوط می‌شود و بخش پایین‌دستی تنها ۴.۴ میلیارد دلار از مجموع سود عملیاتی را به خود اختصاص داده است.
عربستان سه میدان نفتی زلف، مرجان و بری را که توسعه آنها متوقف‌شده بود برای توسعه به مناقصه گذاشته است. طبق برنامه اعلام‌شده، میدان مرجان با افزایش ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه در روز، به ظرفیت تولید ۸۰۰ هزار بشکه در روز تا سال ۲۰۲۵ می‌رسد و میدان بری نیز با دو برابر ظرفیت تولید خود که معادل ۵۰۰ هزار بشکه در روز است، در همین افق زمانی تولید خواهد کرد. میدان فراساحلی زلف نیز که هم‌اکنون دارای ظرفیت تولید ۸۲۵ هزار بشکه در روز است، با سرمایه‌گذاری جدید شاهد افزایش ظرفیت ۶۰۰ هزار بشکه‌ای خواهد بود.