گرچه قیمت جهانی نفت بالا به‌نظر می‌رسد و دست‌کم تولیدکنندگان از این موضوع راضی هستند، اما یک عامل کمتر در نظر گرفته می‌شود: تورم. قدرت خرید دلار آمریکا از سال ۲۰۰۸ که بهای نفت به اوج تاریخی رسید، تقریبا یک‌چهارم پایین آمده است. بنابراین قیمت واقعی نفت کمتر از چیزی است که به‌نظر می‌رسد. در عین حال، نفت از یک‌سال گذشته از ۳۸دلار به حدود ۸۳دلار بر بشکه رسیده که یکی از سریع‌ترین نرخ‌های رشد در سه دهه اخیر است و سیگنال قوی نیاز به افزایش تولید می‌دهد. تحلیل رویترز می‌گوید، قیمت‌های فعلی، متوسط یا به‌طور ملایمی بالا است.
با گذشتن قیمت نفت از ۸۳ دلار بر بشکه (رکورد سه ساله) و رسیدن نفت‌خام آمریکا به نزدیکی رکورد ۷ ساله، تولیدکنندگان خوشحالند و مصرف‌کنندگان از بالا بودن قیمت‌ها نالان، اما آیا واقعا قیمت نفت بالاست؟ پاسخ کاملا نسبی است. در واقع اینکه در چه بازه زمانی آن را بررسی کرد و با چه رویکردی آن را دید نتایج متفاوتی به ما می‌دهد؟ این نتایج همچنین سیگنال‌هایی برای دو سوی بازار می‌فرستند.
جان کمپ، تحلیلگر ارشد و ستون‌نویس خبر‌‌گزاری رویترز در یادداشتی بهای طلای‌سیاه را از دو منظر نرخ تغییر در قیاس با سال‌های اخیر و با لحاظ کردن تورم در بازه بلندمدت بررسی کرده است. وقتی قیمت طی یک سال از ۳۸ دلار در پایان اکتبر ۲۰۲۰ به بیش از ۸۳ دلار فعلی می‌رسد، می‌توان سیگنال قوی آن را برای نیاز به عرضه بیشتر و صرفه‌جویی در مصرف مشاهده کرد، اما کمپ با در نظر گرفتن تورم می‌گوید که قیمت‌های فعلی متوسط و یا به‌طور ملایمی بالا هستند چراکه اوج تاریخی بهای نفت در سال ۲۰۰۸ با سطح ۱۴۰ دلار بر بشکه اتفاق افتاد و از آن زمان قدرت خرید دلار آمریکا تقریبا یک‌چهارم آب رفته است، بنابراین اوج تاریخی به بهای امروز در واقع بیش از ۱۸۰ دلار بر بشکه بوده است. برخی تحلیلگران و موسسات بهای ۹۰ و ۱۰۰ دلاری را در زمستان به‌دلیل بحران جهانی انرژی پیش‌بینی کرده‌اند.
سیگنال نفت به دو سوی بازار
تفسیر ارزش واقعی قیمت نفت می‌تواند سیگنال‌هایی قوی یا ضعیف به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ارسال کند. قدرت این سیگنال برای نیاز به افزایش عرضه و کاهش مصرف به نرخ تغییر آن نسبت به سال‌های اخیر و قیمت واقعی با در نظر گرفتن تورم بستگی دارد.
جان کمپ در یادداشت خود در خبر‌‌گزاری رویترز می‌گوید از نظر نرخ تغییر، قیمت‌ها پیش از این در حال فرستادن سیگنال قوی در مورد نیاز به بشکه‌های بیشتر در بازار و کاهش مصرف بوده‌اند چراکه پس از رکود ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ در سال گذشته ریکاوری تقاضا از عرضه گذر کرده است.
بهای آتی نفت برنت برای تحویل در ماه پیش‌رو در حال‌حاضر بیش از ۸۳ دلار بر بشکه معامله می‌شود که از ۳۸ دلار در انتهای همین‌ماه در سال گذشته به اینجا رسیده است. چنین تغییری یکی از سریع‌ترین افزایش قیمت‌ها از نظر درصدی در طول سه دهه اخیر به‌حساب می‌آید.
افزایش سریع قیمت مشخصه اولین سال یک دوره صعودی است؛ یعنی زمانی‌که مصرف با یک جهش باز‌می‌گردد و بالاتر از روند صعودی رشد می‌کند، در حالی که تولیدکنندگان به محدودیت عرضه ادامه می‌دهند چراکه خاطره رکود اخیر را در ذهن دارند.
چرخش قیمت‌ها از پایین‌تر/ کاهشی به بالاتر/ افزایشی این سیگنال را به تولیدکنندگان می‌دهد که باید از کاهش عرضه به سمت افزایش عرضه تغییر استراتژی بدهند. در همین حال، مصرف‌کنندگان باید به‌جای مصرف بی‌رویه به کاهش آن روی بیاورند.
قیمت نفت چقدر بالاست؟
با این حال، قیمت‌ها را می‌توان از دیدگاه دیگری نیز بررسی کرد: با لحاظ کردن تورم. سیگنال قیمت نفت از این نظر به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ضعیف‌تر و مبهم‌تر است.
مقایسه‌ها با قیمت نفت در طول دوره‌های اخیر به دلیل تاثیر تورم تحریف شده است. تورم به‌طور پیوسته ارزش دلار آمریکا را کاهش داده و میل به افزایش قیمت آتی نفت در طول زمان داشته است.
تاثیر تورم در طول بازه دو تا سه ساله نسبتا جزئی است و در حدی کوچک که می‌توان از آن چشم‌پوشی کرد اما در افق زمانی ۵ تا ۲۰ ساله به‌طور فزاینده‌ای معنادار می‌شود.
دلار تقریبا یک‌چهارم قدرت خریدش را از زمانی که نفت در سال ۲۰۰۸ به پیک خود یعنی ۱۴۰دلار بر بشکه رسید، از دست داده است. اگر رکورد شاخص برنت در سال ۲۰۰۸ را با قدرت خرید دلار در سال ۲۰۲۱ تعدیل کنیم، به قیمت بیش از ۱۸۰ دلار بر بشکه می‌رسیم.
قیمت‌های تعدیل شده بر اساس تورم در گذشته بسیار بالاتر از چیزی است که به‌نظر می‌رسیدند و قیمت‌های فعلی در قیاس‌های بلندمدت پایین‌تر از آنچه می‌نمایند، هستند.
در واقع، قیمت برنت برای ماه پیش‌رو در حال‌حاضر در بازه قیمتی آن از سال ۱۹۹۰ در صدک ۷۲ام قرار دارد یعنی ۷۲درصد قیمت‌های ماهانه از آن زمان پایین‌تر از بهای فعلی بوده‌اند، با این حال در بازه قیمت‌های ماهانه از سال ۲۰۰۰ بهای فعلی در صدک ۵۰ام و از سال ۲۰۱۰ در صدک ۵۶ام است. به گفته کمپ، هیچ بازه زمانی ایده‌آلی که در آن بتوان قیمت‌ها را ارزیابی کرد، وجود ندارد.
مقایسه‌های بلندمدت‌تر سیکل‌های بیشتری را در‌بر می‌گیرند اما حاوی داده‌های قدیمی‌تر و کمتر مرتبط هستند. بازه‌های زمانی کوتاه‌تر مرتبط‌تر هستند اما دوره‌های کمتری را در خود جای می‌دهند و ممکن است به‌خاطر دوره‌های کوتاه قیمت بالا یا پایین دچار انحراف شوند.
در بازار نفت، مقایسه‌های ۳۰ ساله با دوره‌های بلندمدت قیمت‌های بسیار پایین در دهه ۱۹۹۰ که معلوم شد پایدار نبودند، منحرف می‌شوند و ممکن است به تصمیمات ربع قرن اخیر ارتباطی نداشته باشند اما در مقایسه‌های کوتاه‌تر از سال ۲۰۰۰ یا ۲۰۱۰ شاهد سیطره دوره‌های با قیمت بسیار بالا در سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۰۷ و ۲۰۱۴-۲۰۱۱ هستیم که به همان‌اندازه معلوم شده که ناپایدارند و ممکن است به تصمیمات دهه ۲۰۲۰ مرتبط نباشند.
چهار دهه از ۱۹۹۰ تا ۲۰۳۰ حاوی تغییرات محقق‌شده و محتمل در نظام و رفتار هر دو سمت تولید و مصرف است که قیاس‌های تاریخی را دشوار می‌کند. این دوره شامل تغییرات اساسی مانند مازاد ظرفیت تولید عظیم در دهه ۱۹۹۰، انقلاب شیل از اوایل دهه ۲۰۱۰ و از راه رسیدن خودروهای برقی برای رقابت با نفت در دهه ۲۰۲۰ است.
با این حال، با بررسی سطوح قیمتی در همه این قالب‌ها، محافظه‌کارانه‌ترین نتیجه‌گیری این خواهد بود که قیمت‌های نفت در حال‌حاضر متوسط یا‌اندکی بالا هستند.
قیمت‌های واقعی این سیگنال را به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان برای نیاز به افزایش تولید و محدودیت مصرف می‌فرستند اما هنوز قدرت این سیگنال آنقدر قوی نیست.
شاید به افزایش‌های بیشتر و قابل‌ملاحظه دیگری برای وادار‌کردن مصرف‌کنندگان برای کاهش مصرف نفت و تغییر به سمت سوخت‌های جایگزین ارزان‌تر و تشویق تولیدکنندگان به افزایش تولید نیاز باشد.
بحران انرژی پیش‌برنده بازار
بحران جهانی انرژی عمدتا در رکوردشکنی‌های روزانه قیمت گاز متبلور شده اما در دیگر بازارهای انرژی هم در حال اثر‌‌گذاری است. بازار نفت یکی از این بازارها است که نفت وست‌تگزاس اینترمدییت را در آستانه ثبت هفتمین هفته پیاپی افزایشی قرار داده است. بهای نفت در روز جمعه روندی افزایشی داشت چراکه نشانه‌هایی از اینکه برخی صنایع آغاز به تغییر سوخت خود به نفت از گاز با قیمت بالا کرده‌اند و تردیدهایی در مورد اینکه ممکن است دولت آمریکا بخشی از ذخایر نفتی استراتژیکش را آزاد کند، بروز پیدا کرد.
زمان تنظیم این گزارش (ساعت۱۵:۳۰ به‌وقت تهران)، بهای نفت برنت با ۳۹ سنت افزایش معادل ۴۸/ ۰درصد به ۸۲ دلار و ۳۴ سنت بر بشکه رسید. در همین زمان، نفت‌خام آمریکا ۴۴ سنت معادل ۵۶/ ۰درصد بالا رفت و با قیمت ۷۴/ ۷۸ دلار در هر بشکه معامله شد، با این حال هر دو شاخص در ساعات قبل سطوح بالاتری را تجربه کردند. برنت به ۳۴/ ۸۳دلار و وست‌تگزاس اینترمدییت به ۶۶/ ۷۹دلار بر بشکه رسیده بودند.
این شاخص‌ها همچنین در روزهای گذشته به قیمت‌های اندکی بالاتر دست یافته بودند که برنت و وست‌تگزاس را به‌ترتیب در نزدیکی اوج سه ساله و هفت ساله قرار داده بود.
کاتالیزورهای زیادی به قیمت نفت در روزهای اخیر کمک کرده‌اند از جمله نشانه‌های بهبود تقاضای سوخت و هراس از زمستان سرد که محدودیت عرضه گاز را بیشتر خواهد کرد. ادوارد مویا، تحلیلگر ارشد بازار در کار‌‌گزاری OANDA می‌گوید که انتظار بالایی وجود دارد که هیچ‌چیز در آینده فوری کسری عرضه نسبت به تقاضا را به جای قبلی خود بازنخواهد گرداند.
قیمت‌ها در روز پنج‌شنبه پس از آنکه بلومبرگ گزارش داد که اداره انرژی آمریکا (DOE) در حال بررسی گزینه آزادسازی بخشی از ذخایر استراتژیک در حال‌حاضر و ممنوعیت صادرات نفت نیست، افزایش یافتند، با این حال یکی از منابع DOE به رویترز گفت این موضوع دقیق نیست و افزود که چنین ابزارهایی همیشه روی میز خواهند بود تا کسری عرضه انرژی کمتر شود.