سالها مذاکرات ایران و هند بر سر چگونگی توسعه میدان گازی «فرزاد بی» به نتیجه‌ای نرسید و حالا هندیها که این میدان را کشف کرده‌اند، خواستار جزئیات برنامه توسعه آن شده‌اند تا تصمیم بگیرند در این پروژه مشارکت کنند یا خیر؟ منابع دولتی هندی ادعا می‌کنند حتی اگر یک شرکت ایرانی از این پروژه بهرهبرداری کند، آنها حق ۳۰درصدی از آن خواهند داشت.
کشف یک میدان گازی جدید در سال ۱۳۸۷ که بعدها «فرزاد بی» نام گرفت و به‌اندازه یک فاز استاندارد پارس‌جنوبی می‌تواند تولید گاز داشته باشد و از منابع میعانات گازی هم بهره‌‌مند است، خبر خوبی برای گسترش قدرت گازی کشور بود، با این حال از آن زمان تاکنون حتی یک مترمکعب گاز هم از این میدان که توسط کنسرسیومی هندی کشف شد، تولید نشده است چراکه موانعی مانند دو دوره تحریم و اختلافات ایران و هند بر سر قرارداد توسعه آن موجب شد کاری از پیش نرود. پیشنهاد هندیها برای توسعه این میدان از نظر طرف ایرانی گران، کم‌‌صرفه و بسیار طولانی بود. وزارت نفت دولت دوازدهم در اردیبهشت امسال از یافتن یک شرکت خارجی برای توسعه این میدان دست شست و با قراردادی ۵ ساله به ارزش ۷۸/ ۱میلیارد دلار با شرکت پتروپارس فاز جدیدی برای این میدان مشترک با عربستان کلید زد. با این وجود، مقامات هندی در گفت‌‌و‌‌گو با روزنامه اکونومیک‌تایمز هند در روز یک‌‌شنبه مدعی سهم ۳۰درصدی از این میدان فارغ از اینکه توسعه‌‌اش را چه شرکتی اجرا کند، شدند.
به گفته این مقامات، طبق قرارداد اولیه اکتشاف با ایران، این کشور باید در بهرهبرداری میدان «فرزاد بی» سهم داشته باشد. این منابع همچنین گفته‌‌اند بر اساس قرارداد مذکور، هزینه ۸۵ میلیون دلاری کنسرسیوم هندی به همراه نرخ سودی معین باید به هند بازپرداخت شود.«فرزاد بی» که تخمین زده می‌شود ۲۳تریلیون فوت‌مکعب ذخایر گازی داشته باشد و ۶۰درصد آن قابل برداشت است، با عربستانی مشترک است که از سال ۲۰۱۶ اقدام به تولید از این میدان به‌همراه «فرزاد ای» کرده و روزانه معادل ۳۸ میلیون مترمکعب از آن برداشت می‌کند. گفته می‌شود همین موضوع موجب مهاجرت گاز این میدان به سمت بخش عربستانی شده است.
ادعای هندیها در «فرزاد بی»
به گفته روزنامه هندی اکونومیک تایمز، شرکت او‌ان‌جی‌سی ویدش (ONGC Videsh) که رهبری کنسرسیومی هندی در اکتشاف میدان گازی «فرزاد بی» در بلوک فارسی در خلیج‌فارس را بر عهده داشت، از ایران درخواست دسترسی به جزئیات قرارداد توسعه‌‌ای این میدان را کرده تا بتواند تصمیم بگیرد تمایل به شرکت در این پروژه را خواهد داشت یا خیر. این روزنامه می‌گوید او‌ان‌جی‌سی ویدش حق گرفتن دست‌‌کم ۳۰درصد از این پروژه را دارد.
این روزنامه ادامه می‌دهد که در‌ماه مه (اردیبهشت امسال) این پروژه به شرکت اکتشاف و تولید ایرانی پتروپارس واگذار شده اما این موضوع حقوق شرکت هندی و شرکایش را برای گرفتن حداقل ۳۰درصد سود مشارکت در «فرزاد بی» را نفی نمی‌کند که در قرارداد اصلی اکتشاف بین ایران و هند آمده است.
یک منبع دولتی هند که از این موضوع مطلع بود به روزنامه بیزنس‌استاندارد گفت: «این میدان توسط یک کنسرسیوم هندی کشف شد و به‌‌طور طبیعی به تولید از آن علاقه داشت و یک برنامه توسعه‌‌ای هم ارسال کرد، اما دولت ایران تصمیم گرفت که بدون مشارکت خارجی در این پروژه پیش‌رود.» بسیاری این اتفاق را یک عقبگرد از طرف هند برداشت کردند اما این منبع ادامه می‌دهد: «با این حال، همه‌چیز در این پروژه از دست نرفته است.از نظر قراردادی، از آنجا که کنسرسیوم هندی مجوز اصلی آن را دارد و کسی است که میدان را کشف کرده، حق گرفتن ۳۰درصد سود این پروژه در توسعه ذخایر آن و تولید گاز را دارد.»
منبعی دیگر می‌گوید که شرکت هندی با ابرازعلاقه کنسرسیوم به این پروژه در تاریخ ۲۹جولای ۲۰۲۱ از ایران درخواست ارسال جزئیات شرایط و ضوابط قرارداد توسعه آن را داشته که با پاسخگو نبودن شرکت ملی نفت ایران، شرکت هندی حدود دو هفته قبل اقدام به درخواست مجدد برای جزئیات کرده است.
منبع قبلی همچنین اظهار کرد: « قرارداد بسیار قوی و روشن است. صاحب امتیاز، در این مورد کنسرسیوم هندی، در انتخاب خود حق دارد ۳۰درصد در پروژه توسعه صرف‌نظر از اینکه چه کسی آن را اجرا می‌کند، بگیرد.»
علاوه بر این، بیزنس استاندارد ادعا کرده است که کنسرسیوم هندی تاکنون ۸۵ میلیون دلار در این بلوک هزینه کرده است که طبق قرارداد می‌تواند هزینه‌ها به همراه نرخ معینی از سود آن را دریافت کند.
سالها مذاکره بی‌‌نتیجه و قرارداد با پتروپارس
پس از اکتشاف میدان گازی «فرزاد بی» در سال ۱۳۸۷ سنگین شدن تحریم‌ها مانع از توسعه آن شد، با این حال پس از رفع آنها مذاکرات زیادی با طرف هندی صورت گرفت ولی بی‌‌نتیجه ماند چراکه پیشنهاد هندیها برای ایران قابل‌قبول نبود. این پیشنهادها برای توسعه «فرزاد بی» از ۳ میلیارد تا ۱۱ میلیارد دلار متفاوت بود و در یک مورد حتی خواستار حق بهرهبرداری ۳۰ ساله از درآمد فروش گاز این میدان شده بودند. همچنین قیمتی که هند برای خرید گاز این میدان پیشنهاد داده بود (۴ دلار به ازای هر یک میلیون واحد حرارت بریتانیایی) پایین بود، هرچند گفته می‌شود گاز «فرزاد بی» غنی نیست و باید به گاز طبیعی مایع (LNG) تبدیل شود و یا از طریق خط لوله به بازار مصرف داخلی و یا منطقه‌‌ای برسد.به نتیجه نرسیدن این مذاکرات، عدم‌موفقیت در جذب شرکت‌های غربی برای توسعه «فرزاد بی» تحت‌قرارداد‌های IPC (Iran PetroleumContract)، عقب‌افتادن از طرف عربستانی در برداشت از آن و بازگشت تحریم‌ها از عواملی بودند که موجب شد وزارت نفت بیژن زنگنه در ماه‌های پایانی دوره خود در اردیبهشت امسال قراردادی ۷۸/ ۱میلیارد دلاری با پتروپارس به‌عنوان پیمانکار این طرح ببندد که قرار است در ۵ سال و در قالب قرارداد بیع‌متقابل، برداشت روزانه آن را به یک میلیارد فوت‌مکعب گاز غنی (۲۸ میلیون مترمکعب و معادل یک فاز استاندارد پارس‌جنوبی) برساند. میزان میعانات گازی این میدان هم حدود ۵ هزار بشکه در ازای هر یک‌میلیارد فوت‌مکعب گاز تخمین زده می‌شود.به گفته متخصصان، پارس‌جنوبی حدود ۸۰برابر این میدان ذخیره گاز دارد. «فرزاد بی» همچنین به دلیل ترکیب گاز موجود در مخزن و پیچیدگی‌‌های زمین‌‌شناسی و مشکلات حفاری و استخراج، کار سخت‌‌تری نسبت به پارس‌جنوبی به دنبال دارد که نیازمند تکنولوژی بالاتر است.
طرف عربستانی «فرزاد بی»
این میدان هرچند بسیار کوچک‌تر از پارس‌جنوبی است، اما از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا ازجمله میادین مشترک با همسایگان است؛ به‌‌ویژه اینکه طرف مقابل عربستان‌سعودی رقیب منطقه‌‌ای ایران است. گفته می‌شود عربستان از ژانویه ۲۰۱۶ آغاز به بهرهبرداری از میدان فرزاد ای و بی کرده و با حفر چاه‌‌هایی از مجموع این میادین معادل ۳۸ میلیون مترمکعب گاز تولید می‌کند. این در حالی است که فقط ۲۰درصد از این میدان در آب‌های عربستان واقع شده است. علاوه بر این، امر دیگری که موجب خسارت به کشور می‌شود مهاجرت گازی از سمت ایرانی میدان به سمت عربستان است که متخصصان در مورد آن هشدار می‌دهند. تحریم‌‌های گسترده علیه ایران که باعث قطع ارتباط با شرکت‌های خارجی صاحب سرمایه و تکنولوزی شده، آسیب شدیدی به منابع هیدروکربنی ایران زده است. این در حالی است که ایران در مجموع ذخایر نفت و گاز بزرگ‌ترین کشور جهان از این حیث به‌‌شمار می‌رود اما از نظر تولید و بدتر از آن صادرات جایگاه‌های چندان مناسبی در اختیار ندارد. در حوزه گاز شاهد مصرف شدید در داخل و صادرات حداقلی هستیم، در صورتی که ایران دومین ذخایر بزرگ گاز جهان پس از روسیه را دارد. این بحران به‌‌حدی است که وزارت نفت دولت سیزدهم از اولویت‌‌های خود را جبران کسری تولید گاز در زمستان قرار داده که پیش‌‌بینی می‌شود امسال به ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز برسد.