مقصد ۷ماهه دلار ۴۲۰۰ اعلام شد. جزئیات آمارهای منتشرشده از سوی گمرک نشان می‌دهد که ۸/ ۸میلیارد دلار ارز ترجیحی برای ورود هفت ردیف کالایی صرف شده است. مقایسه این آمار با مدت مشابه سال گذشته، از رشد ۹۵درصدی تامین ارز کالاهایی که مشمول دریافت ارز ترجیحی می‌شوند، حکایت دارد. ورود این دست کالاها به لحاظ وزنی نیز رشد ۲۵درصدی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته را تجربه کرده است. بیشترین تامین ارز برای واردات «ذرت» است و در رده بعدی «روغن‌های خوراکی» و «دارو» قرار دارد.
دلار ترجیحی و نیمایی برای واردات چه کالاهایی مصرف شدند؟ ارزیابی‌ها نشان می‌دهد واردات کالاهای اساسی که با دو ارز ترجیحی و نیمایی در هفت ماهه امسال وارد شدهاند، هم از نظر ارزشی و هم از نظر وزنی نسبت به مدت مشابه سال گذشته روند افزایشی داشته است. آن دسته از کالاهایی که دلار ۴۲۰۰ دریافت می‌کنند، شامل هفت قلم بوده و در مجموع رشد ۲۵درصدی در وزن و افزایش ۹۵درصدی در ارزش را در هفت‌ماه منتهی به مهر امسال تجربه کرده‌اند. هشت قلم کالایی که ارز نیمایی دریافت کرده‌اند نیز رشد ۶درصدی وزنی و افزایش ۷درصدی ارزشی نسبت به بازه مشابه سال قبل را به ثبت رسانده است. بیشترین ارزش دلاری بین ۱۵ کالای اساسی وارد‌شده مربوط به «ذرت»، «روغن‌های خوراکی نیمه‌جامد و مایع و خام»، «دارو و تجهیزات و ملزومات ضروری پزشکی»، «انواع دانه‌های روغنی (سویا و...) » و «گندم» است. برای واردات هر یک از این کالاها بیش از یک میلیارد دلار ارز ترجیحی مصرف شده است. در مجموع واردات کالاهای اساسی با دلار۴۲۰۰ تومانی ارزشی بیش از ۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار داشته و ارزش واردات کالاهای اساسی مشمول دریافت ارز نیمایی به بیش از ۲ میلیارد و ۲۴۹ میلیون دلار می‌رسد. پیش از این بانک مرکزی اعلام کرده بود که در نیمه نخست سال، ۵/ ۹ میلیارد دلار ارز ترجیحی را برای واردات کالاهایی اعم از نهاده‌های دامی، دارو و تجهیزات پزشکی تامین کرده است. البته بخشی از این تامین ارز نیز مربوط به واردات واکسن کروناست که در آمار گزارش پیش‌رو دیده نشده است.
در همین راستا آمار دیگری از موجودی کالاهای اساسی در بنادر تا ۱۰ آبان‌ماه منتشر شده که در سه دسته «موجودی»، «پای اسکله» و «لنگرگاه» تقسیم‌بندی شده است. این آمار نشان می‌دهد در مجموع کالاهای اساسی شامل موجودی، پای اسکله و منتظر در لنگرگاه وزنی بیش از ۶ میلیون و ۶۳۳هزار تن دارند. این اقلام شامل «گندم»، «ذرت»، «جو»، «سویا»، «برنج»، «شکر»، «روغن‌خام» و «دانه‌های روغنی» است.
آماری که می‌توان از آن به‌عنوان رسوب کالا یا ماندگاری کالای اساسی در بنادر یاد کرد. البته هنوز تعریف واحدی از واژه‌های «رسوب»، «دپو»، «ماندگاری» و «موجودی» از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط ارائه نشده است و به‌نظر می‌رسد عدم‌تعریف واحد از این واژه‌ها به محل اختلاف‌نظر بین نهادهای تصمیم‌گیر و اجرایی تبدیل شده است.
موضوع ماندگاری کالا در مبادی ورودی اعم از بنادر و گمرکات، در سال‌های اخیر به حدی حساسیت‌زا شده که مقامات بلندپایه دولتی و حکومتی نیز وارد گود شده و سعی بر کاهش رسوب کالا دارند. آخرین تصمیم اتخاذ شده در این‌باره از سوی دستگاه قضا اعلام شده که حکایت از تشکیل پرونده قضایی برای افرادی که بی‌‌دلیل کالاها را دپو می‌کنند، دارد. بیشترین حساسیت مقامات مسوول در مورد کالاهایی است که ارز ترجیحی دریافت می‌کنند و البته فاسد شدن برخی از کالاها در بنادر و گمرکات.
به اعتقاد کارشناسان و فعالان اقتصادی، ارز ترجیحی موجب ایجاد فساد و رانت شده و مورد سوءاستفاده سودجویان قرار گرفته است. علاوه‌بر این، ارزی که قرار بود تاثیر آن در سفره‌های مردم دیده شود، نه‌تنها این هدف را محقق نکرد بلکه تورم کالاهای ضروری و مورد استفاده مردم را روز‌به‌روز بیشتر کرد.
مصارف دلار ۴۲۰۰ در هفت ماهه
سید‌روح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک طی گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» آماری از مصارف ارز ترجیحی در ۷ماه منتهی به مهر امسال را اعلام کرد. این آمار بیانگر آن است که در این بازه زمانی بیش از ۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار کالا، دلار ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده‌اند و وزن کالاهای وارد شده با این ارز به ۱۴میلیون و ۳۷۰ هزار تن می‌رسد. واردات کالاهای اساسی مشمول دریافت ارز ۴۲۰۰ با رشد ۲۵درصدی وزنی و افزایش ۹۵درصدی ارزشی نسبت به هفت ماهه سال گذشته روبه‌رو بوده است.
به گفته آنچه از سوی این مقام گمرکی مطرح شده، در این بازه زمانی بیش از ۲ میلیون و ۶۳۵ هزار تن گندم به ارزش بیش از یک‌میلیارد و ۱۳۴میلیون دلار در این مدت وارد کشور شده که نسبت به بازه مشابه سال گذشته رشد ۱۵درصدی در وزن و ۷۷درصدی در ارزش را به ثبت رسانده است. لطیفی به واردات ذرت نیز اشاره کرده و گفته است: این کالا که با ارز ترجیحی وارد کشور می‌شود در هفت ماهه امسال با افت وزنی ۱۹درصدی و رشد ارزشی ۲۸درصدی نسبت به هفت ماهه پارسال روبه‌رو بوده است. بر این اساس در ۷ ماهه امسال بیش از ۴ میلیون و ۷۳۹ هزار تن ذرت به ارزش بیش از یک‌میلیارد و ۸۱۹ میلیون دلار به کشور وارد شده است. واردات جو در هفت ماهه امسال با رشد وزنی ۹۱درصدی به بیش از ۲ میلیون و ۹۱ هزار تن رسیده و ارزش آن نیز با افزایش ۱۴۴درصدی، ۶۵۴ میلیون و ۲۵۰هزار دلار را به ثبت رسانده است. ارزش واردات انواع دانه‌های روغنی هم با افزایش ارزشی ۱۱۸درصدی به بیش از یک‌میلیارد و ۲۱۹میلیون دلار و وزن واردات آن با رشد ۵۶درصدی به یک میلیون و ۷۲۴ هزار تن رسیده است.
همچنین در این بازه زمانی بیش از یک‌میلیون و ۴۰۶ هزار تن روغن‌های خوراکی نیمه‌جامد و مایع و خام به کشور وارد شده که ارزشی بیش از یک‌میلیارد و ۷۸۷ میلیون دلار دارد. وزن و ارزش این کالا نسبت به بازه مشابه سال گذشته به ترتیب ۱۷۰ و ۳۲۲درصد رشد داشته است. به گفته لطیفی واردات کنجاله سویا هم در هفت ماهه امسال بیش از یک‌میلیون و ۴۹۰ هزار تن و ارزش آن بیش از ۸۷۷ میلیون و ۹۹۹ هزار دلار بوده است که به لحاظ وزنی رشد ۱۳۶درصدی و از نظر ارزشی افزایش ۲۳۹درصدی داشته است. او به واردات دارو و تجهیزات و ملزومات ضروری پزشکی نیز اشاره کرد و دراین‌باره گفت: رشد وزنی بیش از ۳درصدی واردات این گروه و رشد ۳۸درصدی ارزش آن در هفت ماهه امسال نشان می‌دهد که ارزش واردات دارو، تجهیزات پزشکی و ملزومات ضروری بیش از یک میلیارد و ۳۰۷ میلیون دلار بوده و وزن آن به بیش از ۲۸۱ هزار و ۹۴۰ تن رسیده است.
مصارف ارز نیمایی در هفت ماهه
بر اساس آنچه از سوی سخنگوی گمرک اعلام شده، «برنج»، «شکر خام»، «لاستیک سنگین»، «ماشین‌آلات تولیدکننده کالاهای اساسی»، «داروهای دامی و ضروری»، «سموم تکنیکال شیمیایی»، «کودهای شیمیایی» و «سایر» ارز نیمایی دریافت می‌کنند و در هفت ماهه امسال در مجموع بیش از ۲ میلیون و ۲۷۵ هزار تن به ارزش ۲ میلیارد و ۲۴۹ میلیون دلار از این هشت قلم وارد کشور شده است.
واردات برنج در این مدت وزنی بیش از ۷۳۷ هزار و ۹۵ تن و ارزشی بیش از ۶۳۰ میلیون و ۲۸۸ هزار دلار داشته که نسبت به مدت مشابه ۲۷درصد از نظر وزنی و ۱۸درصد از نظر ارزشی رشد داشته است. شکرخام در این مدت وارداتی به وزن بیش از ۸۱۹ هزار و ۳۰۹ تن و ارزشی بیش از ۳۸۴ میلیون و ۳۸ هزار دلار داشته که از نظر وزنی افت ۵درصدی و از لحاظ ارزشی رشد ۲۳درصدی را ثبت کرده است.
واردات لاستیک سنگین در هفت ماهه امسال با رشد ۴۸درصدی وزنی به ۵۹ هزار و ۹۰۸تن رسیده و با افزایش ارزشی ۴درصدی، ارزشی بیش از ۱۴۷ میلیون و ۵۲۷ هزار دلار را ثبت کرده است.
ماشین‌آلات تولیدکننده کالاهای اساسی نیز در هفت‌ماهه امسال با رشد وزنی ۱۰۶درصدی به ۵۵ هزار و ۳۳۷ تن و با افزایش ۶درصدی ارزشی به ۲۵۸ میلیون و ۴۰۹ هزار دلار رسیده است. لطیفی در عین حال اظهار کرده است: ارزش واردات داروهای دامی ضروری در این بازه زمانی نیز ۲۶میلیون و ۱۷۵ هزار دلار بوده که وزنی معادل ۴ هزار و ۵۱۳ تن را به خود اختصاص داده است. رشد نزدیک به ۲درصدی در وزن و افت ۳۰درصدی در ارزش این کالا نسبت به مدت مشابه سال گذشته در کارنامه تجارت هفت ماهه امسال ثبت شده است. سموم تکنیکال نیز در این مدت واردتی به ارزش ۵۵ میلیون و ۴۰۲ هزار دلار داشته و وزن آن هم به ۱۱ هزار و ۸۸۴ تن می‌رسد. این کالا در هفت ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد وزنی ۲۶۰درصدی در وزن و افزایش ۴۵درصدی در ارزش را تجربه کرده است.
کودهای شیمیایی تنها کالایی است که هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی نسبت به بازه مشابه سال گذشته کاهش داشته است. این کالا با افت ۳۴درصدی وزنی به ۱۲۲ هزار و ۴۰۹ تن رسیده و با کاهش ۸درصدی ارزشی رقم ۹۵ میلیون و ۳۳۶ هزار دلار را تجربه کرده است. ارزش سایر کالاهای اساسی که از ارز نیمایی دریافت کرده‌اند نیز در هفت ماهه امسال ۶۵۲ میلیون و ۴۹۰ هزار دلار بوده و وزن آن هم به ۴۶۴ هزار و ۷۶۳ تن می‌رسد. این کالاها رشد ۲درصدی وزنی و افت ۷درصدی ارزشی را نسبت به هفت ماهه سال گذشته ثبت کرده است.
کالاهای اساسی در بنادر
آمارهای دیگری از کالاهای اساسی در بنادر تا تاریخ ۱۰ آبان‌ماه امسال وجود دارد که نشان می‌دهد در ۱۳ بندر کشور ۳میلیون و ۷۹۱ هزار و ۳۴۱ تن کالای اساسی شامل «گندم»، «ذرت»، «جو»، «سویا»، «برنج»، «شکر»، «روغن خام» و «دانه‌های روغنی» موجود است. همچنین ۴۸۷ هزار و ۴۸۹تن کالا بر روی شناور کنار اسکله و ۲ میلیون و ۳۵۴هزار و ۲۹۶ تن کالای اساسی شناور منتظر در لنگرگاه هستند. از کالاهای موجود در بنادر، ۳۳۵هزار و ۱۷۰ تن مربوط به گندم، یک‌میلیون و ۱۳۶ هزار و ۹۵۲ تن مربوط به ذرت، ۵۶۴ هزار و ۲۲ تن مربوط به جو و ۷۶۷ هزار و ۴۸۳ تن مربوط به‌سویا است. همچنین ۵ هزار و ۸۰۷تن برنج، ۲۰۹ هزار و ۵۵۷ تن شکر، ۵۲۱ هزار و ۴۴۲ تن روغن خام و ۲۵۰ هزار و ۹۰۸ تن دانه‌های روغنی نیز در ۱۳ بندر کشور موجود است.
حکم قضایی برای رسوب کالا
این آمارها در حالی است که ایستایی و ماندگاری کالا در گمرکات و بنادر کشور به جای باریک کشیده شده و این‌بار دستگاه قضا به صورت مستقیم وارد کارزار رسوب کالا شده است. فاسد‌شدن برخی از کالاهای اساسی در بنادر دلیل اصلی ورود قوه‌قضائیه به این مساله است.
رئیس قوه‌قضائیه با اشاره به فاسد شدن ۱۴۰ هزار تن ذرت در انبارهای گمرکات و کوتاهی در ترخیص این نوع کالاها، گفت: این نوع مدیریت را هیچ‌کس از ما نمی‌‌پذیرد و ضرورت دارد افرادی که چه در دولت‌‌های قبلی و فعلی در این زمینه کوتاهی‌‌کرده‌‌اند، محاکمه شوند.
غلامحسین محسنی‌اژه‌ای گفت: چند انبار مربوط به گمرک یا مربوط به سازمان اموال تملیکی را آقایان رفتند و وضعیت آن را دیدند. ما اینها را می‌‌دانستیم! اما به این شکل حداقل برای من محسوس نبود. کالاهای زیادی می‌آید و در انبار گمرک می‌‌ماند، انبار را اشغال می‌کند. در همین حال برخی اوقات کالای دیگری باید بیاید و تخلیه بشود، اما جا نیست و در نوبت می‌‌ماند و خود این روند، هزینه‌‌بر می‌شود.
وی افزود: گاهی کالایی که می‌آید مورد نیاز کشور است، تخلیه هم می‌شود، اما بعضا شاهدیم که ترخیص نمی‌شود؛ تا کی؟ تا زمانی‌که فاسد می‌شود. این چه عقل و منطقی است؟ ۱۴۰ هزار تن ذرت به کشور آمده؛ ذرتی که مورد نیاز کشور است، اما این‌قدر مانده تا فاسد شده است! حال باید کلی پول برای امحای این ذرتها بدهیم. کجا امحاء بکنیم؟ در دریا؟ آتش بزنند؟ آیا این کار معقولی و منطقی است؟ کسی اصلا اینطور مدیریت را قبول نمی‌‌کند.
رئیس قوه‌قضائیه با اشاره به ورود کالا، ترخیص‌کالا و نگهداری کالا چه آن قسمتی هنوز ترخیص نشده و در انبارهای گمرک هست چه آن قسمتی که واقعا در سازمان اموال تملیکی است، تصریح کرد: من خواهش می‌کنم هم آقای منتظری، هم سازمان بازرسی کل کشور این موضوع را رها نکنند و دنبال کنند و از طریق دادستان‌‌ها، هر کاری نیاز است، انجام بدهند. محسنی‌اژه‌ای تاکید کرد: من حاضرم در تمام گمرکاتمان یک شعبه سیار یا حتی ثابت بگذارم، الان وضع بسیار نامناسب است، اگر برخی از افراد کوتاهی کردند باید پرونده‌‌شان را قضایی بکنیم، چه قبلی‌‌ها چه فعلی‌‌ها. ما دو نماینده قوه‌قضائیه در سازمان اموال تملیکی داریم، این نمایندگان چکار می‌کنند؟!
حال یک روز پس از دستور مهم رئیس قوه‌قضائیه برای پیگیری نحوه ورود، نگهداری وترخیص کالا در گمرکات کشور و سازمان اموال تملیکی، رئیس‌کل دادگستری استان هرمزگان نیز به‌منظور بررسی آخرین وضعیت کالاهای اساسی دپو شده در انبارهای بندر شهید‌رجایی بندرعباس، به‌صورت سرزده از این مجتمع بندری بازدید و دستورات لازم را جهت تسریع در ترخیص و حمل این کالاها به اقصی‌نقاط کشور صادر کرد. بندر شهید‌رجایی بزرگ‌ترین بندر کشور است و بیشترین کالاهای رسوبی در این بندر هستند.
جزئیات کالاهای فاسد شده
مهرداد جمال‌ارونقی در گفت‌وگو با خبر‌گزاری صداوسیما نیز نسبت به موضوع فاسد شدن برخی کالاها توضیحاتی ارائه کرد. او گفت: موضوع رسوب کالا همواره از سوی گمرک، پیگیری و اقدامات قانونی لازم در این راستا صورت‌گرفته، اما در موارد متعددی هیچ توجهی به هشدار‌‌های گمرک درباره احتمال و امکان فاسد‌شدن این کالاها نشد.
ارونقی در تشریح وضعیت کالاهای اساسی فاسد شده در بندر امام خمینی(ره) اظهار کرد: اولین محموله کالاهای اساسی فاسدشده در این بندر، ۲۰ هزار تن ذرت آلوده وارداتی متعلق به یک شرکت است که در اواخر مرداد سال۱۳۹۲ وارد منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی(ره) شده و اداره استاندارد در آذرماه سال ۱۳۹۲، کالای مذکور را مغایر با شرایط استاندارد تشخیص داده و توسط اداره کل بندر امام خمینی(ره) به گمرک مربوطه به‌عنوان کالای متروکه معرفی و گمرک مزبور نیز در همان سال، به قید فوریت کالا را با تنظیم اظهارنامه متروکه تحویل سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی قرار می‌دهد و نهایتا کالا توسط دادستانی بندرماهشهر توقيف می‌شود که اقدام خاصی تاکنون درباره مرجوع‌کردن یا از بین بردن کالا صورت نگرفته است.
او افزود: محموله‌هایی شامل جمعا ۱۲۵هزارتن ذرت نیز در سال ۱۳۹۵ وارد منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی(ره) شده که این محموله‌ها نیز توسط استاندارد، مغایر و آلوده به سم آفلاتوکسین تشخیص داده شده و نهایتا پس از پیگیری‌‌های فراوان گمرک، خریدار کالای اشاره شده، نسبت به مرجوع‌کردن ۱۰۳ هزار تن از این ذرتها به مصر اقدام کرده و ۲۲ هزار تن از این کالای اساسی آلوده، از دو سال قبل در بندر امام خمینی(ره) موجود بوده و هنوز به خارج از کشور مرجوع نشده است.
ارونقی در ادامه به محموله دیگر ذرت دامی متعلق به شرکت پشتیبانی امور دام اشاره کرد که در سال۱۳۹۷ وارد بندر امام خمینی(ره) شده و بیش از ۳۷۰۰ تن از این محموله توسط اداره استاندارد، مغایر با استاندارد تشخیص داده شده که این محموله نیز با تنظیم اظهارنامه متروکه، تحویل سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی استان خوزستان شده است؛ اما کالا هنوز تعیین‌تکلیف نشده است.
معاون گمرک کشور در ادامه به آخرین محموله رسوبی موجود در بندر امام خمینی(ره) یعنی محموله ۴۲۰۰ تنی برنج خوراکی متعلق به شرکت بازرگانی دولتی ایران اشاره و اعلام کرد: این محموله در تیرماه سال۱۳۹۸ به گمرک بندر امام خمینی(ره) اظهار و توسط اداره استاندارد، مغایر با استاندارد تشخیص داده شده که در آذرماه سال۱۳۹۹، با تنظیم اظهارنامه متروکه به سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی ارسال شد، اما تاکنون تعیین‌تکلیف نشده است.
ارونقی عنوان کرد: درباره فساد کالاها به‌خصوص کالاهای اساسی مشمول ارز ترجیحی، گمرک طی ده‌ها فقره مکاتبه، وضعیت این کالاها را طی سه سال اخیر تشریح و هشدار‌‌های لازم را به مراجع ذی‌صلاح اعلام کرد؛ ولی توجه چندانی به این هشدار‌‌ها نشد. باید توجه داشت ابعاد کالاهای اساسی فاسد شده در بنادر شمالی کشور، گسترده‌‌تر از کالاهای اساسی رسوبی در بنادر جنوبی از جمله بندر امام خمینی(ره) است که سال گذشته، از سوی گمرک، احتمال فساد ۱۲۰ هزار تن کالای اساسی مشمول ارز ترجیحی در بنادر شمالی کشور به مراجع ذی‌ربط منعکس شد؛ ولی بررسی‌‌های صورت پذیرفته و اعلام نظر سازمان‌های ذی‌صلاح مانند استاندارد، پرده از راز فاسد شدن ده‌ها هزار تن کالای اساسی آلوده برداشت که این اقلام فاسد نیز باید بلافاصله تعیین‌تکلیف شوند.
باید توجه داشت کالاهای اشاره شده موجود در بنادر کشور، طی سال‌های قبل فاسد شدهاند و بدیهی است فاسد‌شدن این کالاها، هیچ ارتباطی به دولت سیزدهم ندارد.