ابراهیم رضاییراد
پژوهشگر اندیشکده حکمرانی انرژی و منابع ایران
همانگونه که درباره چالشها صحبت شد، چشماندازهای جالبی نیز درباره صنعت گاز طبیعی مایع (LNG) وجود دارد. به‌عنوان مثال، پایینآوردن قیمت عمدهفروشی گاز در بازارهای مصرف نهایی بیانگر این موضوع است که مصرف گاز در مقایسه با جایگزینهایی مانند نفت مطلوبتر محسوب می‌شود.
این روند با افزایش سرمایه‌گذاری در پایانه‌ها و خطوط لوله برای اتصال گاز به مصرفکنندگان موجب افزایش دسترسی شده است. این عوامل و سایر پارامتر‌‌‌هایی که بعدا درباره آن صحبت می‌شود می‌توانند عامل سرعت بخشیدن به رشد تقاضای گاز به‌ویژه در بازار آسیا شود.
نقش بیشتر گاز در سبد تولید برق
در حالی که بیشتر شبکه‌های برق می‌توانند مقدار کمی از تولید متناوب را در خود جای دهند، انرژی‌های تجدیدپذیر که نقش قابل‌توجهی را در حال‌حاضر در عرضه انرژی ایفا می‌کنند، هنوز به ظرفیت ثابت نیاز دارند و نمی‌توانند مستقل از آن عمل کنند. گازطبیعی با توجه به قیمت ارزان و مناسب در شبکه‌های برق به عنوان ظرفیت ثابت مورد استفاده قرار می‌گیرد. نیروگاه‌های زغال‌سنگ برای تامین انرژی دارای انعطاف‌پذیری مناسب نیستند، زیرا بازده حرارتی آنها کاهش و هزینه تعمیر و نگهداری آنها در زمان اوج مصرف به‌شدت افزایش می‌یابد. از سویی آلودگی بسیار زیاد نیروگاه‌های با سوخت زغال‌سنگ، مزیت اصلی انرژی تجدیدپذیر به‌عنوان انرژی پاک و فاقد آلودگی را ندارد و به‌نوعی آن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. باتری‌ها نیز با توان بالا می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند اما هزینه آنها سه‌برابر گران‌تر از مصرف گاز است که عددی قابل‌توجه است. البته با توجه به پیشرفت فناوری امکان استفاده گسترده از فناوری باتری در آینده وجود دارد ولی با توجه به روند‌های زیرساختی موجود در جهان حداقل تا 10سال آینده از حضور آنها به‌عنوان یک نوع منبع انرژی قابل‌اتکا بسیار فاصله دارد.
بهبود کیفیت هوا
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) آلودگی هوا سالانه بیش از 2/ 4میلیون نفر را در دنیا به کام مرگ می‌کشاند که بیشترین آمار مرگ و میر سالانه در قاره آسیا است. زغال‌سنگ و سوخت‌های مایع که برای حمل و نقل جاده‌‌ای و دریایی مورداستفاده قرار می‌گیرد، آلاینده‌های مختلفی مانند دی‌اکسید‌گوگرد(SO2) و اکسیدهای نیتروژن (NOx) تولید می‌کنند. تغییر الگوی مصرف از سایر سوخت‌ها به گاز می‌تواند آلودگی هوا را به‌طرز قابل‌توجهی کاهش دهد. علاوه‌بر این تغییر از زغال‌سنگ به گاز می‌تواند گازهای گلخانه‌‌ای را تا ۵۰درصد کاهش دهد درحالی‌که تغییر از نفت به گاز در بخش حمل و نقل انتشار اکسیدهای نیتروژن (NOx) را تقریبا ۸۰درصد کاهش می‌دهد.
دسترسی بهتر به LNG
در دهه گذشته در سطح دنیا تنها ۲۳ کشور به فناوری LNG دسترسی داشتند. پایانه‌های وارداتی پرهزینه که ساخت آنها سال‌ها به طول می‌‌انجامید و همچنین وجود قراردادهای انعطاف‌ناپذیر درباره تامین گاز موجب کاهش تمایل کشورها به حضور در این بخش می‌شد. از سویی نگرانی درباره خطرات ژئوپلیتیکی و وابستگی به LNG رشد تقاضا را از واردکنندگان فعلی متوقف می‌کند حتی اگر گزینه‌های دیگری در دسترس مصرفکنندگان وجود نداشته باشد، اما بازار امروز بسیار متفاوت‌تر نسبت به گذشته است. در سال ۲۰۱۹ تعداد کشورهای وارد‌کننده LNG به ۴۳کشور رسید. رقابت بین تامین‌‌کنندگان و افزایش نقدینگی در بازارهای معاملاتی فضای بیشتری را برای تامین نیازهای طولانی‌‌مدت خریداران ایجاد می‌کند. توسعه فناوری ذخیره و شناور‌سازی مجدد (FSRU) به این معنی است که ظرفیت تامین LNG می‌تواند به‌سرعت در تغییرات عرضه و تقاضا گاز در بخش محلی واکنش نشان دهد.
رشد سریع تقاضا در آسیا
با محدود‌شدن قیمت گاز و مزایای استفاده از گازطبیعی نسبت به زغال‌سنگ تمایل به استفاده از گاز به‌ویژه در بازارهای آسیایی به‌شدت افزایش یافته است.آسیا بزرگ‌ترین منطقه مصرف‌‌کننده انرژی در جهان است و همچنین بیشترین وابستگی به زغال‌سنگ را دارد. زغال‌سنگ ۴۷درصد از مصرف انرژی آسیا را تامین می‌کند. برای مقایسه، بالاترین میزان مصرف دنیا پس از آسیا متعلق به آفریقا است که ۲۳درصد از مصرف انرژی خود را از این طریق تامین می‌کند. در همین حال گازطبیعی فقط ۱۲درصد نیاز انرژی آسیا را تامین می‌کند که این رقم در جهان بیش از ۲۰درصد است. افزایش سهم آسیا از مصرف انرژی گاز به 20درصد در آینده معادل بیش از ۴۰۰میلیون تن LNG به تقاضای سالانه گاز اضافه می‌کند و حجم و اندازه بازار LNG را بیش از دو برابر می‌کند، با این حال تغییر از زغال‌سنگ به گاز درباره تولید برق در بسیاری از کشورهای آسیایی پروژه‌ای زمان‌‌بر است. افزایش بار ظرفیت تولید برق با سوخت گاز می‌تواند بلافاصله اتفاق بیفتد اما این موضوع تنها می‌تواند ۱۰درصد از شکاف را پوشش دهد. برای جبران ۹۰درصد باقی‌مانده مستلزم سرمایه‌گذاری در تولید برق بر مبنای گاز است که به‌طور معمول ۳ تا ۴ سال برای جایگزینی به درازا می‌‌انجامد. از سوی دیگر علاوه‌بر تولید برق، گاز می‌تواند جایگزین نفت در بخش حمل و نقل نیز شود. در چین، بخش حمل و نقل بیش از 10درصد تقاضای گاز این کشور را تشکیل می‌دهد که عددی بالا محسوب می‌شود. اگر بقیه کشورهای آسیایی به اندازه چین از گازطبیعی در حمل و نقل استفاده کنند، تقاضای سالانه گاز معادل ۴۰میلیون تن LNG افزایش خواهد یافت.