موانع مهم در انتشار اوراق سلف نفتی چیست؟

به گزارش خبرنگار بورس خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) پس از گذشت حدود یک سال از وعده عرضه اوراق سلف نفتی توسط وزارت نفت، بالاخره با وعده مسئولان نفتی و بورسی قرار شد این اوراق در دی ماه امسال توسط بانک سپه منتشر شود اما با گذشت این وعده هیچ خبری از انتشار اوراق سلف نفتی نیست و انتشار یا عدم انتشار آن با ابهام مواجه شده است.

زمانی که در اسفند سال گذشته سازمان بورس اوراق بهادار تهران سازوکار اوراق سلف نفتی و مقدمات انتشار آن را فراهم کرده بود وزارت نفت از این اوراق استقبال نکرد و به دنبال انتشار اوراق مشارکت رفت اما در نیمه دوم این وزارتخانه امسال تصمیم گرفت تا طرح سازمان بورس را اجرایی کرده و نسبت به فروش کاغذی نفت اقدام کند.

با مطرح شدن انتشار اوراق سلف نفتی، سازمان بورس به تکاپو افتاد و با همکاری تامین سرمایه امید تمامی اقدامات نهایی و ضروری این ابزار را انجام داد تا جایی که مسئولان مختلف وزارت نفت، بازار سرمایه و بانک سپه از فراهم شدن بسترها خبر دادند و بارها اعلام کردند که 500 میلیون دلار اوراق سلف در دی ماه منتشر می‌شود.

به این ترتیب شرکت ملی نفت به عنوان متولی انتشار این اوراق در سایت خود اقدام به معرفی این اوراق کرد و شرکت تامین سرمایه امید نیز با برگزاری نشست خبری جزئیات فروش این اوراق را اعلام کرد و بورس انرژی هم با خوشحالی در انتظار بود تا با انتشار این اوراق معاملات رسمی خود را آغاز کند بنابراین تمامی خبرها حاکی از برطرف شدن مشکلات این اوراق و انتشار آن در دی ماه بود.

بر این اساس با تبلیغات گسترده و انتشار خبر عرضه اوراق سلف نفتی در 13 و 16 دی ماه چشم سرمایه گذاران به انتشار این اوراق دوخته شد تا شاید پول نفت از این طریق به دست مردم برسد اما دی ماه به پایان رسید و از انتشار اوراق سلف نفتی خبری نشد.

** دلیل اصلی تاخیر انتشار اوراق سلف نفتی چیست؟

بعد از اینکه مشاور پذیره نویسی اوراق سلف نفتی در نشست خبری با خبرنگاران تاریخ عرضه این اوراق را 13 دی ماه اعلام کرد و گفت این اوراق می‌تواند بخشی از 18 میلیارد دلار ارز در اختیار مردم را جذب کرده و بسیاری از مشکلات این حوزه را برطرف کند زیرا قرار است 500 میلیون دلار اوراقی که منتشر می‌شود، در جهت تامین مالی پروژه‌های نفتی باشد و مردم از این محل سود خوبی کسب کنند، چشم سرمایه‌گذاران به انتشار این اوراق دوخته شد اما اوراقی منتشر نشد.

پی گیری های خبرنگار ایسنا از علت تاخیر انتشار اوراق سلف نفتی از مقامات مسئول نشان می‌دهد که این اوراق با مشکلی مواجه است که انتشار آن را با تردید روبه‌رو می‌کند؛ به این ترتیب اوراق سلف نفتی به دلیل نوسانات نرخ ارز و ترس از تلاطم بیشتر در بازار ارز تاکنون عرضه نشده‌اند و مسئولان نفتی و بورسی بعد از فراهم شدن تمام ساز و کارها و حتی بعد از اعلام زمان انتشار اوراق به این بعد قضیه پی بردند که نکند انتشار اوراق سلف منجر به تلاطم در بازار ارز شده و بی ثباتی بازار پول را به همراه داشته باشد!

بر این اساس وزارت نفت، بانک مرکزی و سازمان بورس که تصمیم داشتند برای نخستین بار اوراق سلف نفتی را به عنوان یک ابزار جدید منتشر کنند، اکنون به دلیل مسائل ارزی در انتشار آن با تردید مواجه شدند و نبود هماهنگی بین وزارت نفت، وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در تصمیمات موجب شد تا عرضه این اوراق به تعویق بیافتد.

کارشناسان معتقدند یکی از دلایلی که انتشار اوراق سلف نفتی را با تاخیر مواجه می‌کند بحث دلار است زیرا ممکن است خریداران با افزایش نرخ دلار قبل از سررسید اوراق خود را بفروش برسانند که در این صورت هدف انتشار اوراق سلف محقق نمی‌شود و نباید با اجرای این پروژه پول ملی تضعیف شود چرا که این اتفاق برای اقتصاد کشور مضر است.

همچنین اگر اعلام شود که امکان فروش اوراق تا قبل از سررسید وجود ندارد از جذابیت اوراق کاسته می‌شود لذا باید تمام جوانب انتشار این اوراق جدید مورد بررسی قرار گیرد.

** بررسی مسئولان برای جلوگیری از تلاطم در بازار ارز و تضعیف پول ملی

با این حال به گفته کارشناسان، انتشار اوراق سلف نفتی مشکل ساختاری و عملیاتی ندارد و چون برای اولین بار منتشر می‌شود مقاومت‌هایی در آن وجود دارد ولی این مقاومت‌ها منفی نیست تا دقت عمل کار بیشتر شود زیرا مسئولان علاقه‌مندند تا این کار با موفقیت صورت گیرد تا خدایی نکرده منجر به تلاطم در بازار ارز و بی ثباتی در بازار پول نشود بر این اساس در انتشار اوراق بحث‌های کارشناسی مطرح است تا همه جوانب کار به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد.

همچنین کارشناسان در پاسخ به احتمال منتشر نشدن این اوراق همانند سال گذشته اعلام کردند که سال گذشته اوراق سلف نفتی به دلیل مشکلات ساختاری، تسویه و پایاپای، بازارگردانی و پذیره نویسی منتشر نشد ولی درحال حاضر تمام سازوکار بورس آن فراهم شده است و تنها به دلیل شرایط اقتصادی و احتمال تضعیف پول ملی در انتشار آن تردید ایجاد شده است و باید تا بررسی تمام جوانب آن صبر کرد.

اما با وجود مشکلات پیش روی اوراق سلف نفتی متولیان انتشار این اوراق معتقدند که اوراق سلف نفتی قطعا منتشر می شود زیرا رایزنی های مختلفی از سوی بانک مرکزی و وزارت نفت در حال انجام است تا هرچه سریعترموانع انتشار آن برطرف شده و این اوراق امکان انتشار پیدا کنند.

**معامله همزمان برق و اوراق سلف در بهمن ماه

در این راستا شاپور محمدی - مدیرعامل بورس انرژی - در گفت‌وگو با ایسنا از راه اندازی معامله برق و اوراق سلف نفتی خبر داده و گفته است که برق و اوراق سلف نفتی تا پایان بهمن در بورس انرژی معامله می‌شوند.

او به معامله همزمان برق، سلف نفتی و مشتقات نفتی در بورس انرژی اشاره کرده و اعلام کرده است: بورس انرژی تلاش می کند که معاملات سلف نفتی بهمن ماه در این بورس معامله شود و اگر از سوی وزارت نفت و سایر نهادهای مرتبط ملاحظه خاصی نباشد، برق و سلف نفتی به صورت همزمان بهمن ماه در بورس انرژی معامله خواهند شد.

وی همچنین در مورد علت تاخیر راه اندازی معاملات سلف نفتی اظهار کرد که انتشار این اوراق به برخی اطلاعات و هماهنگی با سایر مجموعه ها نیاز داشت که هماهنگی لازم برای انتشار آن انجام شده است و پیش بینی می شود که تا پایان بهمن در بورس انرژی معامله شود.

** اوراق سلف نفتی چیست و چگونه عرضه می شود؟

در تعریف اوراق سلف باید گفت که اوراق سلف، اوراق بهاداری است که براساس قرارداد سلف منتشر می‌شود. سلف از اقسام بیع است و در لغت به معنای پیش پرداخت و قبول کردن بیعی است که به موجب آن، خریدار، وجوه مورد تعهد خود را از پیش به فروشنده می پردازد و فروشنده متعهد می‌شود که جنس مورد معامله را پس از انقضای مدت معین به خریدار تحویل دهد.

به این ترتیب با هماهنگی وزارت نفت، بانک مرکزی و بازار سرمایه قرار است برای اولین بار در کشور اوراق سلف نفتی به میزان یک میلیون بشکه و حداکثر پنج میلیون بشکه نفت خام به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار به صورت ریالی و ارزی (بر مبنای واحد پولی دلار) منتشر شود.

این اوراق یکی از جذاب‌ترین و پرسودترین اوراق بهادار کشور مبتنی بر دارایی واقعی نفت و مرتبط با احکام اسلامی بوده که قرار است توسط شرکت ملی نفت ایران و متعهد پذیره نویسی و بازارگردانی تامین سرمایه امید منتشر شده و به طور همزمان در شعب منتخب بانک سپه و شبکه کارگزاری عرضه شود.

این اوراق بر اساس قرارداد سلف موازی استاندارد نفت بوده و بسیار جذاب است زیرا در آن سود بین دوره پرداخت نمی‌شود و مشابه حساب‌های بلندمدت بانکی است با این تفاوت که قبل از سررسید امکان فروش آن وجود دارد این در حالی است که نقدشوندگی آن برای سرمایه‌گذار از طریق فعالیت بازارگردانی لحاظ می‌شود.

هر سند این اوراق صد دلار بوده و قرار است در دو نماد دلاری و ریالی منتشر شود و در هر صورتی که خریداری شود شرکت ملی نفت در زمان سررسید به سرمایه گذاران حق اختیار فروش می دهد.

**عرضه دلاری و ریالی سلف نفتی

بر اساس اعلام مشاور عرضه اوراق سلف نفتی و بعد از انجام بررسی‌های لازم قرار است عرضه نفت خام به مردم در قالب این اوراق در معاملات دلاری با تعیین سود حداقل ۳۰ درصدی به صورت سه ساله بر اساس قیمت نفت و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روز شمار هفت درصد و در معاملات ریالی با سود حداقل ۸۰ درصدی و بر اساس قیمت نفت ضرب‌در ارز مبادله‌ای و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روز شمار 20 درصد صورت گیرد.

به این ترتیب اگر این اوراق به صورت دلاری خریداری شود و میانگین قیمت نفت خام در سررسید کمتر از ۱۳۰ دلار باشد، سرمایه‌گذاران می‌توانند نسبت به فروش نفت خام خود به قیمت ۱۳۰دلار به شرکت ملی نفت ایران اقدام کنند و همان دلاری را که داده است را دریافت کنند اما اگر قیمت نفت خام در سررسید بیش از ۱۳۰ دلار باشد، در این صورت قیمت بالاتر متعلق به سرمایه گذار است و خریدار می تواند به تسویه نقدی یا دریافت نفت خام اقدام کند.

این در حالی است که اگر اوراق به صورت ریالی خریداری شود قیمت نفت ضرب‌در قیمت ارز مبادله‌ای شده و خریداری می‌شود و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روزشمار 20 درصد خواهد بود. خریدار در این اوراق حق اختیار فروش دارد و می تواند تسویه نقدی انجام داده و یا نسبت به دریافت نفت خام در صورت دارابودن شرایط اقدام کند؛ بدین ترتیب بازدهی ریالی این اوراق طی سه سال حداقل به میزان ۸۰ درصد خواهد بود که با نرخ‌های بازار پول برابری اندکی می‌کند. از سوی دیگر در سررسید، میانگین قیمت نفت مبنای محاسبه قیمت نفت قرار می‌گیرد تا شائبه‌ دستکاری قیمت نفت ایجاد نشود.

این در حالی است که نرخ تسعیر دلار در نماد ریالی بر اساس نرخ مبادله‌ای (مرکز مبادلات ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) محاسبه و پرداخت می‌شود.

منابع حاصل از فروش این اوراق قرار است در پروژه‌های پارس جنوبی و میادین مشترک نفتی صرف شده و سرمایه گذاری به صورت ریالی و پوشش ریسک سرمایه‌گذاری در صورت افزایش نرخ دلار، سرمایه‌گذاری در نفت به عنوان یک کالای استراتژیک و تضمین حداقل سود اوراق مشارکت توسط وزارت نفت از مزایای ریالی این اوراق است.

در این اوراق نر‌خ‌ها برابر و اندکی بالاتر از بازار پول است و جذابیت اوراق در مقایسه با اوراق مشابه در بازار پول کمتر نیست.

با این حال و در شرایطی که تمام اقدامات و پیش بینی‌های لازم برای انتشار این اوراق انجام شده است، باید دید که وزارت نفت و بانک مرکزی به چه توافقی در انتشار این اوراق می‌رسند و این اوراق را چه زمانی منتشر می‌کنند؛ آیا با توجه به موانع پیش روی این اوراق، عرضه آن به نحوی که گفته شد صورت می گیرد یا وزارت نفت و بانک مرکزی نسبت به تغییر شرایط اقدام می‌کنند و یا اینکه در حالت سوم از انتشار این اوراق منصرف می‌شوند؟!