✍️محمد طبیبیان، اقتصاددان
🔺برخی افراد شروع کرده‌اند به طرح این بحث که یارانه پنهان انرژی افسانه است و چنین چیزی وجود ندارد. اجازه دهید ابتدا ببینیم یارانه چیست؟ هر گاه پرداختی به عده‌ای انجام شود، بدون مابه ازاء و از کیسه همه، این پرداخت یارانه است که ممکن است به صورت ریال یا واحد پول باشد یا به صورت جنس و کالا به صورت مجانی یا کمتر از هزینه اقتصادی.
🔺مبنای هزینه اقتصادی چنانکه گفته شد، هزینه-فرصت است. به این معنی که هزینه از دست دادن باارزش‌ترین جایگزین یا شقی که برای آن کالا وجود دارد. یعنی هزینه باارزش‌ترین فرصتی که از دست می‌رود تا آن کالا به دست آید.
🔺برای مثال اگر یک کیلو نخ در اختیار باشد که صد ریال خریداری شده و بتوان با آن یک متر مربع پارچه مرغوب تولید کرد و قیمت پارچه مرغوب متری ده هزار ریال باشد، اما با همان نخ و کارگر و ابزار یک متر گونی تولید شود و قیمت آن متری هزار ریال باشد. هزینه حسابداری تولید آن گونی برابر است با هزینه نخ به‌اضافه هزینه کارگر و خدمات دیگر تولید. اما هزینه اقتصادی تولید گونی برابر با هزینه حسابداری نیست، بلکه برابر است با هزینه از دست رفتن یک متر پارچه مرغوب یعنی ده هزار ریال. حال هزینه حسابداری هرچه می خواهد باشد.
🔺به همین ترتیب اگر ما در محل پمپ بنزین یک لیتر بنزین را به مبلغ ۳ هزار تومان خریداری کنیم در حالی که قیمت بنزین در آن طرف مرز معادل سی هزار تومان باشد، هزینه-فرصت بنزین مصرفی برابر است با سی هزار تومان (منهای هزینه حمل‌ونقل به آن طرف مرز). شما می‌توانید مثل مرزنشینان به جای مصرف بنزین در خودرو خودتان، آن را در طرف دیگر مرز بفروشید. در این مورد آن مرزنشین نسبت به هزینه-فرصت بنزین آگاه‌تر است.
🔺اختلاف هزینه-فرصت و قیمت در محل پمپ بنزین را هر چه می‌خواهید بنامید یک انتقال درآمد از منابع عمومی به صاحبان خودرو است. طبعاً آن که چند اتومبیل دارد، نسبت به کسی که یک یا هیچ اتومبیل دارد، بیشتر بهره‌مند می‌شود. این واقعیتی است انکارناپذیر و با بحث کشدار و احساسی هم منتفی نمی‌شود.
🔺اما این که آیا دولت می‌تواند قیمت‌ها را به طرف قیمت‌های اقتصادی (هزینه-فرصت) سرو سامان دهد، در شاکله موجود پاسخ آن منفی است. اما این که به دلائل خاص دولت نگران ایجاد تغییرات است رافع اصل مطلب و منطق آن نمی‌شود. حامل‌های انرژی زیر قیمت اقتصادی یا هزینه-فرصت به فروش می‌روند، یک نمود آن وضع اسفبار مالی شرکت‌های تولیدکننده، نبود امکان سرمایه‌گذاری کافی از یک طرف و مصرف ضایعه‌آمیز از طرف دیگر است. راستی در کدام کشور دیگر دوردور زدن با اتومبیل یک تفریح است؟
@TEHRANCHAMBER