بحران عرضه طلای سیاه در بازار، قیمت‌های نفت را به سطوح بسیار بالایی رسانده و حالا به نظر می‌رسد که در این میان تنها چالش موجود، کمبود عرضه نیست. جولین لی، تحلیلگر و ستون‌نویس بلومبرگ در یادداشت اخیر خود اظهار کرده که آژانس بین‌المللی انرژی دریافته که تقاضای واقعی نفت در ۱۵ سال اخیر بیشتر از آمار و ارقامی بوده که این نهاد گزارش کرده و از همین رو، دست به بازنگری ۹/ ۲ میلیارد بشکه‌‌‌ای در ارقام مرتبط با تقاضا زده است. لی بر این باور است که بازار برای دستیابی به سطحی از توازن و بالانس میان عرضه و تقاضا نیاز به افزایش عرضه دارد، اما این افزایش عرضه به کمک اوپک‌پلاس یا ذخایر نفتی استراتژیک دست یافتنی نیست و باید به بازگشت عرضه نفت ایران یا افزایش تولید شیل در آمریکا امیدوار بود.
تقاضای واقعی بالاتر از تخمین‌‌‌های قبلی است
جولین لی، تحلیلگر و ستون‌نویس بلومبرگ در یادداشت اخیر خود بر اساس توازن میان عرضه و تقاضا به سوالی که در گذشته درباره اختلاف آمار و ارقام میان حجم ذخایر نفتی که باید وجود داشته باشند و حجمی که واقعا گزارش یا اندازه‌‌‌گیری شده‌‌‌اند، مطرح کرده بود، پاسخ داده است. او می‌‌‌گوید این بشکه‌‌‌های نفت گم نشده‌‌‌اند و مشخص شده که توسط پالایشگاه و مجتمع‌‌‌های پتروشیمی چین و عربستان‌سعودی مصرف شده‌‌‌اند. این امر به آن معناست که توازن و بالانس در بازار نفت بسیار کمتر از چیزی است که آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در گذشته تصور می‌کرد.
این گروه، آخرین گزارش ماهانه خود را در روز جمعه منتشر کرد و در این گزارش دست به بازنگری در اعداد و ارقام تاریخی مربوط به تقاضای نفت تا سال ۲۰۰۷ میلادی زده است. حالا مشخص است که در ۱۵ سال گذشته، جهان، نفت بیشتری نسبت به ارقام گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی مصرف کرده است. این تغییرات البته جزئی و کم نیستند.
تقاضای اضافه‌‌‌ای که آژانس در گزارش اخیر خود به آن پرداخته، بیش از ۹/ ۲میلیارد بشکه نفت خام است که معادل ۵ برابر ذخایر استراتژیک نفت آمریکا یا کل مصرف سالانه مجموع کشورهای فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، بریتانیا و مکزیک است.
جای تعجب چندانی هم نیست که این بازنگری‌‌‌ها مربوط به غیرشفاف‌‌‌ترین بخش در توازن تقاضای نفت جهانی، یعنی صنایع پتروشیمی چین و عربستان سعودی است. جولین لی می‌‌‌گوید که این غیرشفاف بودن به معنای بی‌‌‌اهمیت یا کم‌اهمیت بودن این بخش نیست. صنایع پتروشیمی، در حال حاضر سریع‌‌‌ترین بخش در حال رشد در پیش‌بینی‌‌‌های میان‌مدت برای تقاضای نفت هستند. این بخش در طول همه‌گیری کووید-۱۹ به دلیل افزایش تقاضا برای تجهیزات بهداشتی فردی و بسته‌‌‌بندی که با رونق خرید آنلاین در دوران پاندمی همراه شد، رشد بسیار سریعی داشته است.
به هر روی، آژانس بین‌المللی انرژی می‌‌‌گوید ۶۶۰میلیون بشکه نفت خام ذخایر مازادی که در گزارش پیشین خود عنوان شده بود، حالا از بین رفته است. بازنگری در تقاضا به این شکل است که آژانس اکنون تخمین می‌‌‌زند که ذخایر جهانی نفت تا ابتدای سال ۲۰۲۲ به زیر سطح پایان سال ۲۰۱۹ کاهش یافته است. البته این ممکن است پایان کار نباشد؛ چراکه داده‌‌‌های موجود برای کشورهای عضو سازمان همکاری‌‌‌های اقتصادی و توسعه (OECD) نشان می‌دهد که احتمال دارد آژانس بین‌المللی انرژی، دست به بازنگری‌‌‌های بیشتری در بخش تقاضا بزند. ذخایر تجاری نفت در میان اقتصادهای توسعه‌یافته اعضای OECD در ماه دسامبر ۶۰میلیون بشکه کاهش یافته و برآوردهای اولیه حاکی از کاهش بیشتر آن در ماه ژانویه ۲۰۲۲ است. این اتفاق با هشدارهای شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان مبنی بر اینکه در ماه پایانی سال ۲۰۲۱ تراز عرضه و تفاضای نفت از کسری به مازاد تغییر خواهد کرد، کاملا مغایرت دارد.
ناتوانی بایدن و اوپک‌پلاس در بهبود عرضه
اینکه بازار نفت همچنان محدودتر از آنچه است که پیش‌بینی‌‌‌ها نشان می‌دهد، برای کسانی که طی ۲ سال گذشته افزایش قیمت نفت را پیگیری کرده‌‌‌اند، چندان جای شگفتی نخواهد داشت. در صورتی که روند قیمت نفت برنت در دوره نخست بهبود پس از همه‌گیری را نگاه کنیم، مطابقت قابل‌توجهی با بازار تحت فشار نفت در سال‌های ۲۰۰۷-۲۰۰۸ دارد.
یک واگرایی مهم پس از آن اتفاق افتاد که جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده درباره آزادسازی ذخایر استراتژیک تهدیدهایی کرد و سپس دستور آزادسازی نفت از این ذخایر را صادر کرد، زیرا گروه تولیدکنندگان نفتی اوپک‌پلاس از افزایش سریع‌‌‌تر عرضه سر باز زد. البته این دستور جو بایدن هم تاثیری پایداری در بازار نداشت و در پایان ماه ژانویه، قیمت نفت به همان نقطه مطابق روند در سال ۲۰۰۸ رسید. لی معتقد است اینکه بهای نفت تا کجا به مسیر صعودی خود ادامه می‌دهد، به این امر بستگی دارد که تولید نفت شیل آمریکا یا احیای توافق هسته‌‌‌ای ایران، بازار را کنترل می‌کنند. در واقع ماه‌‌‌هاست که مشخص شده اوپک‌پلاس قادر به اضافه کردن میزان عرضه‌‌‌ای که وعده آن را داده، نیست. طبق گزارش بلومبرگ، ۱۵ کشور از مجموعه ۱۹ کشور اوپک‌پلاس در ماه ژانویه نتوانسته‌‌‌اند به اهداف تولیدی خود دست یابند. تولید ۱۳ کشور اوپک در ماه گذشته تنها ۶۵هزار بشکه در روز افزایش یافت که برابر با یک‌چهارم افزایش تولید برنامه‌‌‌ریزی شده است.
آلترناتیو ایران و نفت شیل
بنابراین، عرضه باید از جای دیگری تامین شود. اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا (EIA) در ماه‌های اخیر همواره در گزارش‌های خود با نگاه مثبت‌‌‌تری به صنعت شیل این کشور نگاه کرده است. این نهاد در اوایل ماه فوریه پیش‌بینی خود از تولید داخلی آمریکا را برای نیمه دوم سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۰هزار بشکه در روز افزایش داده و به همین ترتیب افزایش بیشتری را هم برای سال ۲۰۲۳ پیش‌بینی کرده است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد شاهد نزدیک شدن سطح تولید در سال آینده به اوج دوره پیشاهمه‌گیری هستیم.
جولین لی می‌‌‌گوید که منبع سریع‌‌‌تر افزایش عرضه می‌تواند احیای توافق هسته‌‌‌ای ایران باشد که توان تزریق سریع ۳/ ۱میلیون بشکه نفت خام به بازار جهانی را دارد و می‌تواند پیش‌بینی‌‌‌ها درباره رسیدن نفت به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه در سال‌جاری را دچار تغییر کند.
با این حال، جولین لی بر این باور است که بدون افزایش تولید اوپک‌پلاس و شیل یا بازگشت عرضه ایران نیز بازار باید با تخریب بخشی از تقاضا به تعادل و توزان بازگردد. این تحلیلگر می‌‌‌گوید که قیمت‌های بالای نفت به افزایش تورم کمک می‌کنند و در این شرایط، تقاضا به صورت ناگزیر شروع به افت در روند رشد خود می‌کند؛ اما باید در نظر داشت که قیمت‌ها هر چه بیشتر رشد کنند، سقوط آنها هم شدیدتر خواهد بود.