جنگ در اوکراین باعث شده که دولت بایدن تلاش چندماهه خود برای فراهم کردن منابع جدید عرضه نفت را شدت ببخشد تا بتواند به کمک دوستان یا دشمنان داخلی و خارجی، افزایش انفجاری قیمتهای انرژی را مهار کند. عجله کاخسفید برای پر کردن خلأهای ناشی از کاهش سریع مشارکت روسیه در بازارهای جهانی انرژی، کاخسفید را به سمت کشورهای نفتی خاورمیانه، کشورهای تحتتحریم ایالاتمتحده و غولهای نفتی بخشخصوصی سوق داده است، اما این تلاش به دلیل وجود عوامل متعددی، پیچیده شده است. از جمله این عوامل میتوان به وعده بایدن در مورد اتخاذ موضعی سختگیرانه علیه عربستانسعودی در زمینه نقض حقوقبشر، فشار سیاسی در داخل آمریکا و اختلالات زنجیره تامین در دوران پسا همهگیری اشاره کرد. والاستریت ژورنال در گزارشی میگوید که جمهوریخواهان و برخی از دموکراتها از تلاش دولت بایدن برای بازگرداندن ایران و ونزوئلا انتقاد کردهاند. دولت بایدن همچنین با لابیها و گروههای حامی نفت در آمریکا و کانادا نیز در مورد ظرفیت تولید آنها به مشکل خورده است. نتیجه چنین وضعیتی پس از ممنوعیت واردات نفت و سایر منابع انرژی
بحران قیمتهای انرژی در آمریکا
کاخسفید که این روزها بهشدت درگیر تلاش برای تامین نفت بیشتر است، میزان نفت موردتقاضای خود از تولیدکنندگان را فاش نکرده و درباره روند پیشرفت مذاکرات با سایر کشورها در این زمینه توضیحی نمیدهد. به گزارش والاستریت ژورنال مقامات آمریکایی میگویند که مذاکرات آنها با کشورهایی مانند ونزوئلا و عربستانسعودی عمدتا نه بر سر مساله نفت، بلکه بر سایر مسائل ژئوپلیتیک و امنیتی متمرکز بوده است. مقامات آمریکایی همچنین به نیاز گسترده به عرضه بیشتر در بازار جهانی اذعان دارد.
طبق گزارش ریستاد انرژی، روسیه با ۳/ ۴میلیون بشکه در روز - معادل ۴درصد عرضه جهانی - صادرات نفت به غرب، تا اندازهای بر بازار تسلط دارد که حتی تهدید به قطع جریان صادراتی باعث شده که شرکتهای والاستریتی بدترین سناریوهای قیمتی تا بیش از ۲۰۰ دلار در هر بشکه را برای سالجاری پیشبینی کنند.
جنیفر گرانهولم، وزیر انرژی آمریکا روز چهارشنبه در کنفرانس اساندپیگلوبال در هیوستون، خطاب به مدیران شرکتهای انرژی حاضر در کنفرانس درباره چالشهای تحریم روسیه و متعادلکردن بازار گفت: «فکر میکنم برای همه این سوال پیش آمده که در این جنگ چه کار دیگری از دست ما ساخته است؟ ما در شرایط اضطراری هستیم و باید به شکلی مسوولانه عرضه کوتاهمدت را تا جایی که میتوانیم افزایش دهیم تا بازار تثبیت شود و آسیب به خانوادههای آمریکایی را به حداقل برسانیم.»
همچنین در طرف مقابل، جو بایدن با درخواست بعضی از دموکراتها برای تعلیق مالیات فدرال بر بنزین بهعنوان اقدام بعدی برای مقابله با افزایش قیمت سوخت در آمریکا مواجه شده است.
دولت آمریکا پیش از بحران اوکراین نیز بهدنبال افزایش تولید جهانی نفت بود. قیمتهای جهانی انرژی در سال اول ریاستجمهوری بایدن بهشدت افزایش یافت و مشاوران کاخسفید و حزب دموکرات، این اتفاق را تهدیدی جدی برای چشمانداز سیاسی حزب خود در ایالاتمتحده و همچنین ثبات جهانی قلمداد میکردند. با بهبود اقتصادی پساکرونایی و پیشیگرفتن رشد تقاضا از عرضه، قیمت نفت رکوردهای بیشماری را در ماههای اخیر ثبت کرده است، با این حال منتقدان از حزب جمهوریخواه و لابیهای نفتی حمایت بایدن از انرژیهای پاک را دلیل این وضعیت میدانند که باعثشده سرمایهگذاران دیگر به شرکتهای نفتی بدنام آمریکایی اعتماد نکنند.
چالش اوپک و سعودی
در ماه آگوست دولت آمریکا اوپک را برای تسریع افزایش تولید تحتفشار قرار داد و گفت که افزایش برنامهریزی شده اوپکپلاس کافی نیست، اما این درخواست آمریکا توسط اوپکیها نادیده گرفته شد و قیمت نفت و بنزین به رشد خود ادامه داد و تورم فزایندهای را تشدید کرد که حالا به یکی از اصلیترین بحرانهای حزب دموکرات و جو بایدن در آستانه انتخابات میان دورهای تبدیل شده است.
عربستانسعودی نیز که برای چندین دهه متحده کلیدی آمریکا در محدودسازی افزایش قیمت نفت بوده، به دلیل مواضع بایدن درباره مسائل این کشور، نسبت به تکاپوی کاخسفید برای افزایش تولید بیتوجه است. بایدن در کمپین انتخابات ریاستجمهوری خود متعهد شد که عربستان را به دلیل نقض حقوقبشر و قتل جمال خاشقجی، روزنامهنگار واشنگتنپست تنبیه کند، اما سعودیها و اوپک در سالهای اخیر توافق جدیدی با گروهی از تولیدکنندگان به رهبری روسیه ایجاد کردهاند و این ائتلاف تاکنون از افزایش بیشتر تولید خودداری کرده که به زیان آمریکا و به سود روسیه و دیگر تولیدکنندگان است.
البته آمریکا از دیگر تولیدکنندگان خاورمیانه اوپک نیز درخواست حمایت کرده است. به گفته مشاوران دولت لیبی، مقامات آمریکایی در تماسی طی هفته گذشته از فتحی بشاغا، نخستوزیر لیبی پرسیدهاند که آیا وی میتواند عرضه ثابت نفت لیبی را تضمین کند یا خیر. آمریکا همچنین در کنار لیبی و عربستانسعودی، متحد استراتژیکش در منطقه یعنی اماراتمتحدهعربی را هم برای افزایش تولید تحتفشار گذاشته است که بهنظر میرسد تا حدی هم موفقیتآمیز بوده است. امارات روز چهارشنبه اعلان کرد که اوپک را برای عرضه بیشتر نفتخام تحتفشار قرار خواهد داد که این اظهارنظر گسستی آشکار از مواضع قبلی این کشور در زمینه افزایش تولید است. همچنین شرکت اطلاعات بازار کپلر نیز میگوید که بهنظر میرسد امارات در هفته گذشته بیش از حد معمول صادرات نفت داشته و بهنظر میرسد عرضه خود را کمی افزایش داده است.
بنبست در مذاکرات با ایران؟
دولت بایدن از سوی دیگر به نفت ایران نیز برای کنترل بازار دل بسته است. اگر مذاکرات وین سرانجام به نتیجه برسد، ایران میتواند در ماههای آینده دوباره وارد بازارهای بینالمللی نفت شود، درحالیکه اکنون تحریمهای آمریکا علیه ایران پابرجا است و از خرید مستقیم نفت ایران توسط دیگر کشورها جلوگیری میکند، تحلیلگران میگویند که سریعترین راه برای دستیابی به نفت بیشتر در بازار، احیای توافق هستهای با ایران است.
با این حال، والاستریت ژورنال در گزارش خود اذعان داشته که این مذاکرات پس از اینکه مسکو از واشنگتن و اروپا ضمانتهایی خواست که تحریمهای غرب علیه روسیه، مانع تجارت این کشور با ایران نخواهد شد، مذاکرات به بنبست تازهای برای طرف آمریکایی رسیده است. مقامات آمریکایی و اروپایی میگویند که درخواست روسیه غیرقابلقبول است. آنها پیشنهاد مسکو برای جداکردن این توافق از تحریمهای مربوط به مساله اوکراین را رد کردهاند.
تلاش برای همراهکردن مادورو
از سوی دیگر، مقامات دولت بایدن با ورود به کارکاس و انجام گفتوگو درباره لغو تحریمهای صنعت نفت که از سال۲۰۱۹ اعمال شده بود، طیف وسیعی از اپوزیسیون دولت مادورو که تحتحمایت آمریکا هستند و بسیاری از سیاستمداران داخلی را شگفتزده کرد. ونزوئلا نیز پس از این گفتوگوها ۲شهروند آمریکایی زندانی را آزاد کرد.
طبق گفته منابع نزدیک به این مذاکرات، تصمیم دولت بایدن برای دیدار مقامات آمریکایی با نیکلاس مادورو، رئیسجمهور ونزوئلا بهمنظور جداکردن روسیه از نزدیکترین متحد خود در آمریکایجنوبی؛ در حقیقت، نوعی ایجاد دریچه در ونزوئلا برای شرکتهای نفتی آمریکایی است که در سالهای اخیر این کشور را ترک کردهاند.
چالش گروگانگیری نفتی در آمریکا
اقدامات دولت بایدن در مذاکره با سایر کشورها برای تامین نفت موردنیاز در زنجیره عرضه جهانی، هم در داخل و هم در خارج از آمریکا مورد انتقاد قرار گرفته است. برای نمونه، دونالد ترامپ در گفتوگویی با شبکه فاکسنیوز درباره بحران نفتی در پی حمله روسیه به اوکراین و تحریمهای اعمالشده آمریکا علیه مسکو با ادعای اینکه دولت جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا بهخاطر بحران فعلی دنبال خریداری نفت از ایران و ونزوئلا است، گفت: «ما زیر پای خودمان نفت داریم، نفت مایع، اما در عوض به فکر این هستیم که از ونزوئلا، ایران و بقیه نفت بخریم که واقعا آمریکا را دوست ندارند.»
برخی از رهبران کانادا، نزدیکترین متحد واشنگتن میگویند درحالیکه کانادا بهعنوان متحد دموکراتیک آمریکا میتواند برای پرکردن خلأ عرضه وارد میدان شود، دولت بایدن بهدنبال همکاری با رژیم سرکوبگری چون ونزوئلا است. البته میتوان گفت نگرانی کانادا بیشتر از این بابت است که ونزوئلا به دلیل داشتن گریدهای نفتی سنگینتر نسبت به کانادا، میتواند به رقیب مستقیم نفت صادراتی این کشور به آمریکا تبدیل شود. این واکنشها تا جایی پیشرفته که استاندار آلبرتای کانادا گفته که آمریکا میخواهد نفت یک دیکتاتور را با نفت دیکتاتور دیگری جایگزین کند. او همچنین خواهان آن شده که بایدن از تعهدات اقلیمی خود عقبنشینی کند و اجازه راهاندازی خط لوله کیاستون از آلبرتا به آمریکا را پس از لغو در نخستین روز ریاستجمهوری، مجددا صادر کند. البته کاخسفید بهسرعت به این اظهارات واکنش نشان داد و گفت که حتی بررسی راهاندازی خط لوله کیاستون نیز در دستور کار آنها نیست.
با این حال، واقعیت این است که تولیدکنندگان داخلی آمریکا و حتی کانادایی علاقهای به افزایش تولید و سرمایهگذاری ندارند و ترجیح میدهند تا نفت گرانتری بفروشند و همچنین از این شرایط بحرانی، بهعنوان اهرم فشاری به دولتهای خود استفاده کنند تا آنها را وادار به عقبنشینی از سیاستهای محیطزیستی خود کنند. در این میان، گرانهولم، وزیر انرژی آمریکا در هفته گذشته با مدیران شرکتهای بزرگ نفت آمریکا دیدار کرد و سعی داشت با لحنی آشتیجویانهتر از گذشته با آنان گفتوگو کند تا شاید بتواند غولهای نفتی را متقاعد به افزایش عرضه کند، با این حال بهنظر میرسد که غولهای نفت بیپی، شورون و شل از گرانهولم خواستهاند که بایدن شخصا از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند تا موفقیت بیشتری در افزایش عرضه نفت داشته باشند. در چنین شرایطی، بهنظر میرسد تولیدکنندگان آمریکایی که به عقیده تحلیلگران منابع قابلاعتمادی برای رشد سریع عرضه نیستند؛ خواهان نوعی از باجگیری از دولت بایدن هستند و میخواهند که در ازای افزایش عرضه خود، دولت آمریکا از برنامههای اقلیمی و ضدصنعت سوختهای فسیلی خود دست بکشد. مقامات آمریکایی میگویند که مجموع تمام این موانع و مشکلات در زنجیره تامین، یکی از دلایلی است که آنها بهطور فعالانه از تولیدکنندگان بینالمللی کمک میخواهند. به هر روی، روسیه یکی از ۳ تولیدکننده بزرگ نفت جهان - در کنار آمریکا و عربستانسعودی- است؛ به عقیده کوین بوک، مدیرعامل کلیرویو انرژیپارتنرز، پرکردن جای خالی روسیه در بازارهای انرژی از آن دست چالشهایی است که هیچکس نمیتواند با منابع خودش جای آن را پر کند؛ بالاخص که هم کشورهای خارجی از یک طرف چندان روی خوشی به بایدن نشان نمیدهند و در طرف دیگر هم سیاستمداران و شرکتهای نفتی آمریکایی نیز به گروگانگیری این وضعیت در میانه بحران، برای دستیابی به اهداف خود علاقه بیشتری دارند.