ترکیه از آغاز لوله‌گذاری انتقال گاز از میدان ساکاریا در دریای سیاه برای تولید گاز از بهار سال آینده خبر داده است. این میدان نقش مهمی در کاهش وابستگی ترکیه به واردات گاز، از جمله گاز ایران، خواهد داشت.
معلوم نیست بعد از رسیدن ظرفیت تولید سالانه میدان ساکاریا به ۱۴ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۲۶، آیا ترکیه تمایلی به تمدید قرارداد ۲۵ ساله گازی با ایران خواهد داشت یا نه.
انتظار می‌رود سال آینده تولید گاز میدان ساکاریا حدود ۳ تا ۴ میلیارد متر مکعب باشد و تا سال ۲۰۲۶ به ظرفیت نهایی ۱۴ میلیارد متر مکعب برسد؛ درست زمانی که قرارداد ۲۵ ساله گازی ایران و ترکیه منقضی خواهد شد.
ترکیه اوت ۲۰۲۰ موفق به کشف این میدان با ذخایر ۵۴۰ میلیارد متر مکعب در آب‌های عمیق دریای سیاه شد. عمق آب در این بخش از دریا ۲۲۰۰ متر است که ۲۰ تا ۳۰ برابر بیشتر از عمق دریا در فازهای میدان پارس جنوبی ایران است.
اما ترکیه درست یک سال پس از کشف این میدان، فورا قراردادهای توسعه این پروژه ۱۰ میلیارد دلاری را با شرکت‌های وود و شلومبرژره آمریکا، سایپم ایتالیا، ساب‌سی ۷ بریتانیا و دیگر شرکت‌های غول غربی آغاز کرد و ظرف کمتر از یک سال آینده نیز تولید گاز آغاز خواهد شد.
چنین زمان کوتاهی میان کشف یک میدان و راه‌اندازی آن در دنیا تقریبا بی‌سابقه است، اما با توجه به اوج‌گیری قیمت‌های جهانی گاز و جهش ۲۴ درصدی مصرف داخلی گاز ترکیه طی سال ۲۰۲۱، انتظار می‌رفت که توسعه این پروژه در اولویت دولت باشد.
معلوم نیست بعد از رسیدن ظرفیت تولید سالانه این میدان به ۱۴ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۲۶، آیا ترکیه تمایلی به تمدید قرارداد ۲۵ ساله گازی با ایران خواهد داشت یا نه؛ ضمن اینکه انتظار می‌رود شکاف کسری گاز ایران در فصل زمستان طی سال‌های پیش رو به شدت افزایش یابد و توان این کشور نیز برای صادرات گاز در هاله‌ای از ابهام است.
زمستان سال گذشته ایران با کسری روزانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب گاز مواجه شد که این رقم معادل کل مصرف داخلی گاز ترکیه است.
ترکیه در مجموع طی سال گذشته ۵۹.۶ میلیارد متر مکعب مصرف گاز داشت که تنها ۱.۵ درصد آن تولید داخلی بود و بقیه از واردات تامین شده بود. ایران همان سال سهمی ۱۶ درصدی در واردات گاز ترکیه داشت؛ اگرچه تحویل گاز در زمستان به خاطر کسری داخلی گاز ایران برای بیش از یک هفته مختل شد و جمهوری آذربایجان برای جلوگیری از مشکل گاز ترکیه، فورا صادرات گاز به این کشور را افزایش داد.
میدان ساکاریا و وضعیت انرژی ترکیه
ترکیه یک سوم زغال‌سنگ مصرفی و تقریبا کل نفت و گاز مصرفی خود را از خارج وارد می‌کند؛ موضوعی که با توجه به اوج‌گیری قیمت سوخت‌های فسیلی به شدت بر تراز تجاری کشور تاثیر منفی گذاشته است.
ترکیه برای رهایی از وابستگی به واردات سوخت‌های فسیلی، پروژه‌های تولید برق از منابع آبی و تجدیدپذیر (خورشیدی، بادی و زمین‌گرمایی) را طی سال‌های گذشته با سرعت توسعه داده است.
آمارهای اداره تنظیم بازار انرژی ترکیه نشان می‌دهد که سال گذشته نیروگاه‌های آبی سهمی ۳۱.۵ درصدی و انرژی‌های تجدیدپذیر سهمی بیش از ۲۰ درصدی در ظرفیت تولید برق این کشور داشته است.
سال گذشته همچنین نزدیک به ۳۵۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق ترکیه اضافه شد که ۹۷ درصد آن منابع تجدیدپذیر بود. این کشور برای سال جاری نیز راه‌اندازی ۱۵۰۰ مگاوات نیروگاه بادی و ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی را هدف‌گذاری کرده است.
از طرفی پروژه ۲۰ میلیارد دلاری نیروگاه اتمی آک‌کویو ترکیه برای تولید ۴۸۰۰ مگاوات برق (پنج برابر نیروگاه اتمی بوشهر) نیز طی پنج سال گذشته ادامه داشته و انتظار می‌رود تولید برق هسته‌ای این کشور از سال ۲۰۲۶ آغاز شود.
ترکیه همچنین طی چند سال گذشته حفاری‌های گسترده در دریای سیاه و مدیترانه را با سه کشتی حفاری آغاز کرد و امسال نیز یک کشتی حفاری دیگر وارد عملیات اکتشاف نفت و گاز آب‌های ترکیه شد.
این کشور تابستان ۹۹ موفق به کشف میدان گازی ساکاریا در دریای سیاه شد. برای انتقال گاز این میدان نیاز به نزدیک ۱۷۰ کیلومتر لوله‌گذاری تا خشکی وجود دارد که عملیات اجرایی این پروژه از روز دوشنبه ۲۳ خرداد آغاز شد.
وضعیت مبهم ایران
خیز ترکیه برای کاهش واردات سوخت‌های فسیلی در حالی است که میدان گازی پارس جنوبی ایران که سهمی ۷۰ درصدی در تولید گاز این کشور دارد، از سال آینده وارد نیمه دوم عمر خود می‌شود و بنابر گزارش‌های خود وزارت نفت، هر سال به میزان ۱۰ میلیارد متر مکعب از تولید آن کاسته خواهد شد.
ایران برای جلوگیری از افت تولید، نیاز به راه‌اندازی حداقل ۱۰ سکوی ۲۰ هزار تنی (۱۰ برابر سکوهای فعلی) با قابلیت حمل ۲ کمپرسور عظیم برای هر کدام دارد که تکنولوژی ساخت آن فقط در دست چند شرکت غربی است.
شرکت توتال فرانسه بعد از اجرایی شدن توافق برجام، قرارداد ساخت یک سکوی عظیم برای فاز ۱۱ پارس جنوبی به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار را امضا کرد، اما بعد از خروج آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای، این شرکت فرانسوی از فاز ۱۱ پارس جنوبی کنار کشید.
انتظار افت تولید ایران از پارس جنوبی در حالی است که قطر با کمک شرکت توتال کمپرسورهای عظیم سوار بر سکوهای ۲۰ هزار تنی را سال‌ها پیش راه‌اندازی کرده و روز ۲۳ خرداد نیز اولین قرارداد طرح توسعه این میدان برای افزایش ۳۰ درصدی تولید و مایع‌سازی گاز را با شرکت توتال امضا کرد.
قطر در نظر دارد با حفاری ۸۰ چاه جدید، نصب ۸ سکوی عظیم و احداث ۴ کارخانه جدید مایع‌سازی گاز، صادرات سالانه گاز مایع خود را از ۷۷ میلیون تن کنونی (۱۱۰ میلیارد متر مکعب) به ۱۱۰ میلیون تن در سال ۲۰۲۷ برساند که معادل حدود ۱۵۵ میلیارد متر مکعب گاز است.
اگر ایران تا همین تاریخ نتواند سکوهای عظیم را در بخش ایرانی پارس جنوبی نصب کند، تولید گازش حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب افت خواهد کرد.
ایران سال گذشته ۲۵۵ میلیارد متر مکعب تولید گاز داشت که ۷۰ درصد آن از پارس جنوبی استخراج شده بود.
همچنین قرارداد ۲۵ ساله صادرات گاز ایران به ترکیه نیز سال ۲۰۲۶ به اتمام خواهد رسید؛ زمانی که ایران با سقوط تولید گاز مواجه خواهد شد.
ترکیه و عراق تنها مشتریان گازی ایران هستند. عراق ماه گذشته مذاکرات با قطر برای جایگزین کردن گاز وارداتی از ایران را آغاز کرد. ترکیه نیز هم‌اکنون منابع واردات گاز خود را به بیش از ده کشور رسانده که مهم‌ترین آنها روسیه، ایران، جمهوری آذربایجان، آمریکا، قطر و الجزایر هستند.
ترکیه همچنین مذاکراتی را با اقلیم کردستان عراق و اسرائیل برای انتقال گاز آنها به اروپا آغاز کرده است. هم‌اکنون گاز جمهوری آذربایجان و روسیه از طریق خاک ترکیه راهی اروپا می‌شود.