ضیافت هراس در بازار نفت

 بازار نفت حالا روزانه به این پرسش پاسخ می‌دهد که ترس از رکود اقتصادی قوی‌تر است یا ترس از محدودیت عرضه ناشی از جنگ در اروپا. تهاجم نظامی روسیه به اوکراین مسوول بیشتر جهش قیمتی نفت در محدوده بالای ۱۰۰دلاری طی چند ماه گذشته بوده است؛ اما مخصوصا در دو هفته اخیر ترس از رکود اقتصادی همزمان با اقدامات افزایش نرخ بهره بانک‌های مرکزی دنیا برای مهار تورم دست بالاتر را در بازار داشته و منجر به کاهش قیمت شده است.البته هراس‌ها در دو سوی بازار بی‌پایه نیستند. از یک طرف حتی جروم پاول، رئیس فدرال رزرو آمریکا اخیرا گفته مبارزه با تورم در این کشور «بی‌قید‌و‌شرط» ادامه خواهد داشت که به‌معنای تداوم سیاست انقباض مالی و افزایش‌های نرخ بهره خواهد بود؛ امری که اگر منجر به رکود اقتصادی شود، تقاضا برای نفت و دیگر کامودیتی‌ها را پایین می‌آورد. خود پاول هم احتمال وقوع رکود اقتصادی در نتیجه سیاست‌های بانک مرکزی این کشور را رد نکرده است. از سوی دیگر، هراس بازار از تشدید محدودیت عرضه نیز بر پایه نااطمینانی ناشی از جنگ شرق اروپا و محدودیت‌های اعمالی بر نفت روسیه، کاهش شدید تولید در لیبی و ناتوانی اعضای اوپک برای افزایش عرضه همگام با برنامه اوپک‌پلاس بوده است که با ورود به فصل گرم بخش تقاضا هم از این حیث تقویت خواهد شد. با این حال، ریک نیومن ستون‌نویس ارشد یاهو فایننس معتقد است راه‌حل اصلی کاهش قیمت نفت و گاز فقط اتمام جنگ خواهد بود.    

 افزایش نرخ بهره و هراس از رکود

با وجود افزایش بیش از ۳دلاری نفت در روز جمعه که به‌واسطه محدودیت عرضه رخ داد، نگرانی‌ها در مورد افزایش نرخ بهره که می‌تواند اقتصاد جهانی را به یک رکود فرو ببرد، موجب رقم خوردن دومین هفته کاهشی قیمت طلای سیاه شد.  فدرال رزرو (بانک مرکزی آمریکا) در روزهای گذشته با قاطعیت در مورد ادامه روند افزایش نرخ بهره و مبارزه با تورم سخن گفته است. پنج‌شنبه گذشته جروم پاول گفت که تمرکز بانک مرکزی آمریکا بر مهار تورم بدون قید و شرط است که هراس‌ها درباره افزایش نرخ بهره را بالا برد. یک روز پیش از آن نیز در برابر نمایندگان کنگره این کشور گفت که بانک مرکزی مصمم است تورم را پایین بیاورد، با این وجود او اذعان داشت که ممکن است رکود اتفاق بیفتد. او گفت که دستیابی به «فرود نرم» که در آن سیاست پولی بدون شرایط شدید اقتصادی مانند رکود انقباضی می‌شود، دشوار خواهد بود.

از سوی دیگر یک نظرسنجی در روز جمعه نشان داد هیجانات مصرف‌کنندگان آمریکایی به پایین‌ترین سطح در ماه ژوئن رسیده است. استفن برنوک از کارگزاری نفتی PVM در این باره گفت هراس از رکود بر هیجانات بازار مسلط شده است اما همچنان این اجماع وجود دارد که بازار نفت طی ماه‌های تابستان با تقاضای بالا و عرضه محدود رو‌به‌رو خواهد شد، بنابراین ریسک نزولی محدود می‌شود. دنیل یرگین، نایب‌رئیس اس‌اند‌پی گلوبال نیز یکی از چند عامل اصلی نزول بازار نفت در ماه جاری میلادی (ژوئن) را اقدامات فدرال رزرو می‌داند. به گفته او، فدرال رزرو انتخاب کرده که حتی به قیمت وارد کردن اقتصاد به رکود، با تورم مقابله کند و این چیزی است که در قیمت نفت اثر منفی می‌گذارد.  

 نااطمینانی در تقاضای چین

یرگین همچنین چشم‌انداز تقاضا در چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان را نامطمئن دانست که بر قیمت نفت فشار نزولی وارد می‌کند. چین به‌آرامی بخش‌هایی از کشور را که پیش از این به ‌دلیل جهش موارد ابتلا به کووید-۱۹ قرنطینه کرده بود، بازگشایی کرده است. اما مشخص نیست که کسب‌و‌کارهای چینی با چه سرعتی پس از محدودیت‌های اعمال‌شده بر فعالیت‌های اقتصادی ریکاوری می‌شوند. بسیاری از اقتصاددان‌ها به‌علت ظهور سویه‌های با قابلیت سرایت بسیار بالاتر، رشد اقتصادی ضعیف‌تر و محرک‌های اقتصادی دولتی کمتر، انتظار دارند که ریکاوری پیش‌رو کندتر اتفاق بیفتد. یرگین می‌گوید که محدوده ریکاوری و بازگشایی اقتصادی بر تقاضای نفت تاثیرگذار خواهد بود، اما این عدم‌قطعیت از افزایش قیمت نفت جلوگیری کرده است.

 «پریمیوم ترس» محرک رشد قیمت

از سوی دیگر عوامل افزایشی نسبتا متعددی نیز در بازار وجود دارند که در تقابل عوامل کاهنده قیمت نفت قرار دارند. وقتی بازارهای انرژی پیش از این با محدودیت عرضه مواجه‌اند، حتی یک کاهش تک‌رقمی در عرضه جهانی می‌تواند قیمت‌ها را بهبود بخشد. اما فاکتور مهم دیگری نیز وجود دارد که بهای نفت را بالا نگه می‌دارد: «پریمیوم ترس» یا نگرانی از اینکه تحولات آتی در جنگ ممکن است موجب شوک عرضه بسیار بزرگ‌تری شود. رائول لوبلانش، نایب‌رئیس بخش عملیات انرژی در اس‌اند‌پی گلوبال به یاهو فایننس گفت: «چیزی که بازار را هدایت می‌کند ترس است... پریمیوم ریسک بزرگی در بازار وجود دارد. افراد به افق نگاه می‌کنند و چیزهایی که می‌توانند وضعیت را بدتر کنند می‌بینند.»

 عرضه بازیابی می‌شود؟

اوایل ماه جاری میلادی، اوپک‌پلاس توافق کرد در ماه جولای ۶۴۸هزار بشکه در روز به تولید خود بیفزاید که حدود ۷/ ۰درصد از تقاضای جهانی است و همین مقدار نیز برای ماه آگوست در نظر گرفته شده است. این حجم از افزایش عرضه بیش از برنامه قبلی رشد ۴۳۲هزار بشکه در روز برای هر ماه بود. ادوارد گاردنر، اقتصاددان حوزه کالایی در کپیتال اکونومیست، پنج‌شنبه در یک یادداشت گفت: «ما معتقدیم اوپک‌پلاس در آینده به سمت رویکردی آزادتر حرکت می‌کند و به اعضای کمتر با ظرفیت تولید اضافی اجازه تولید بالاتر خواهد داد.» او در مورد سیاست اوپک‌پلاس پس از اتمام روند بازگرداندن همه کاهش تولید قبلی در سپتامبر اظهارنظر کرد. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، او گفت که این اقدام احتمالی ممکن است باعث شود قیمت برنت تا پایان سال به حدود ۱۰۰دلار در هر بشکه کاهش یابد. اما بازارها نباید تصور کنند که عرضه مطابق با این سیاست بهبود می‌یابد.

 گاردنر ادامه داد: «در حالی که محدودیت‌های تولید اعضای اوپک‌پلاس به‌تدریج کاهش یافته است، اکثر آنها نتوانسته‌اند تولید را به ‌همان اندازه افزایش دهند.» او گفت: «بیشتر اعضا ظرفیت افزایش تولید در کوتاه‌مدت را ندارند. در هر صورت، ما فکر می‌کنیم که برخی از اعضا، به‌ویژه آنگولا و نیجریه، احتمالا در ماه‌های آینده شاهد تولید کمتری خواهند بود، زیرا سال‌ها سرمایه‌گذاری ناکافی همچنان به تولید آسیب می‌زند.»

 راه‌حل‌های کاهش قیمت: پایان جنگ یا تخریب تقاضا

ریک نیومن در یاهو فایننس نوشته که جو بایدن گام‌های کوچکی برای پایین آوردن بهای نفت و بنزین انجام داده؛ از جمله: درخواست تعطیلات مالیاتی برای بنزین که احتمالا هیچ‌وقت رخ نمی‌دهد؛ ارسال پیام‌هایی با مضمون سرزنش تولیدکنندگان نفت و گاز آمریکا؛ آزادسازی نفت از ذخایر استراتژیک و وادار کردن عربستان سعودی برای افزایش بیشتر تولید نفت.  در بهترین حالت، چنین اقداماتی کمک می‌کنند بهای سوخت اندکی کاهش یابد. در بدترین حالت، آنها هیچ تاثیری بر شرایط مصرف‌کنندگان نخواهند داشت که بایدن را «بیچاره» نشان خواهد داد. با این حال، نیومن می‌گوید بدیهی‌ترین چیزی که می‌تواند قیمت‌های نفت و گاز را پایین بیاورد، پایان جنگ روسیه در اوکراین است. تهاجم روسیه مسبب تمام افزایش قیمت نفت و گاز پس از ژانویه ۲۰۲۱ یعنی زمانی که بایدن رئیس‌جمهور شد، نیست اما بیشتر آن به همین دلیل است.

به گفته او، آمریکا، اروپا و دیگر کشورها مشخصا تمام تلاش خود را برای کمک به جنگ اوکراینی‌ها در مقابل نیروهای روسی در کنار تنبیه روسیه می‌کنند، اما بایدن کمک‌ها به اوکراین را در قالبی با دو هدف شکست روسیه و همزمان آرام کردن بازارهای انرژی طرح‌ریزی نکرده است. نیومن معتقد است که او توانایی چنین کاری دارد. او عنوان می‌کند که پایان جنگ ممکن است به‌معنای اتمام فوری تحریم علیه روسیه نباشد و این تحریم‌ها می‌توانند تا سال‌ها باقی بمانند. با این حال، به احتمال زیاد چنین رخدادی «پریمیوم ترس» را تخلیه می‌کند و بهای بنزین را بیشتر از همه اقدامات دیگری که بایدن انجام داده، کاهش خواهد داد. بنزین در آمریکا ممکن است هیچ‌وقت زیر ۳دلار بر گالن نیاید، چراکه ظرفیت پالایشی کاهش می‌یابد و موجب ادامه محدودیت محصولات پایانی خواهد شد. اما قیمت نفت مهم‌ترین عامل بالابرنده هزینه‌ها برای بنزین است و کاهش قیمت ورودی موجب افت بهای سوخت‌ها خواهد شد.

از سوی دیگر، برخی کارشناسان برجسته بازار نفت راهکار منفعلانه‌ای برای کاهش قیمت‌های فزاینده ارائه می‌دهند که کشورهای مصرف‌کننده را با موج نارضایتی مردم و تقویت تورم مواجه کرده است. این دسته از کارشناسان بر این باورند که وقتی قیمت‌ها به حدی افزایش یابند که موج افزایش تقاضا متوقف شود و حتی کاهش یابد، بهای نفت هم پایین می‌آید. البته با دو هفته کاهشی قیمت نفت، در حال حاضر چنین سناریویی خارج از موضوع است اما در صورت تغییر روند قیمتی در تابستان می‌توان شاهد این پیش‌بینی بود. همچنین با افزایش آمار مبتلایان به کرونا در اروپا و آمریکا ممکن است شرایطی شبیه به قرنطینه‌های چین در چند ماه گذشته رخ دهد که خود می‌تواند تقاضا را کاهش دهد و بهای نفت را به زیر ۱۰۰دلار بر بشکه برساند. قیمت نفت برنت هفته گذشته تقریبا بدون تغییر ماند و با قیمت ۱۲/ ۱۱۳دلار در هر بشکه به کار خود پایان داد. وست تگزاس اینترمدییت اما ۸/ ۱درصد پایین رفت تا دومین هفته متوالی نزولی را ثبت کند. این نفت جمعه در سطح ۶۲/ ۱۰۷دلار در هر بشکه بسته شد.