نگرانی رهبران اتحادیه اروپا از کاهش بیشتر صادرات گاز روسیه به کشورهای عضو این اتحادیه، نشان از اکران قطعه جدیدی از ژانر وحشت در بازار گاز قاره سبز دارد. با وجود آنکه رهبران این اتحادیه در تلاشند راهی برای فرار از این وضعیت بیابند، به نظر می‌رسد روسیه در این جنگ انرژی اروپا و بالاخص در بخش گاز، دست بالا را دارد. سطح پایین ذخایر گاز اروپا در کنار قیمت‌های بسیار بالا و تورم روزافزون، تهدیدی جدی علیه اقتصاد اروپاست که با کاهش هر چه بیشتر جریان گاز روسیه به کشورهای عضو اتحادیه، باید منتظر فشار بیشتری بر این کشورها بود. در این میان، آلمان به عنوان رهبر دوفاکتوی اتحادیه اروپا و قدرت نخست اقتصادی و صنعتی قاره سبز با شدیدترین دشواری‌ها روبه‌رو است. کاهش جریان گاز روسی به آلمان در طی یک هفته باعث رشد ۴ تا ۶ برابر هزینه انرژی برای شهروندان این کشور شده و حالا مقامات این کشور از احتمال قطع کامل گاز صادراتی روسیه از طریق نورد استریم ۱ طی کمتر یک ماه آتی خبر می‌دهند؛ امری که می‌تواند به فروپاشی شدید اقتصاد آلمان و به تبع آن سایر کشورهای اروپایی منجر شود. از این رو، کشورهای اروپایی که اکنون با بحران کمبود ذخایر گازی در نتیجه افت عرضه روسیه روبه‌رو شده‌اند، به دنبال انجام اقداماتی برای مقابله با کمبودهای احتمالی در زمستان امسال و سال‌های آینده هستند.
وحشت اروپا از کمبود گاز در زمستان
به گزارش روزنامه نیویورک تایمز، رهبران اروپایی که طی هفته گذشته در بروکسل مشتاق بررسی اعطای وضعیت نامزدی عضویت اتحادیه اروپا به اوکراین و مولداوی بودند، مجبور شدند به یک مشکل کلیدی‌تر که آنها را در سایه جنگ اوکراین وحشت‌زده کرده نیز رسیدگی کنند، زیرا به نظر می‌رسد روسیه به‌آرامی در حال بستن شیر گاز خود به اروپاست. کاهش صادرات گاز روس‌ها به آلمان در روزهای اخیر موتور اقتصاد اروپا را مجبور کرده تا پروتکل اضطراری انرژی خود را تشدید کرده و مردم آلمان را به صرفه‌جویی در مصرف انرژی ترغیب کند. مرحله بعدی پروتکل آلمان، جیره‌بندی است. اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپایی روز جمعه اظهار داشت که اقدامات روسیه برای کاهش صادرات گاز یا قطع کامل آن به کشورهای اروپایی الگویی است که تنها در هفته‌ها و ماه‌های اخیر دیده نشده و با اشاره به رفتار مشابه روسیه در تابستان سال گذشته، گازپروم را متهم به جلوگیری از پر شدن ذخایر گازی اروپا کرد. امری که باعث شد سطح این ذخایر در تابستان سال گذشته به کف ۱۰ساله خود برسد. او همچنین افزود که در حال حاضر ۱۲ کشور عضو اتحادیه اروپا وجود دارند که روسیه به طور کامل یا جزئی گاز آنها را قطع کرده است. فون در لاین همچنین گفت اتحادیه از کارشناسان خود می‌خواهد که یک طرح اضطراری برای مقابله با کمبودهای احتمالی در زمستان پیشنهاد کنند. این کمیسیون قبلاً خرید و ذخیره‌سازی مشترک گاز توسط اعضای اتحادیه اروپا را به عنوان یک اقدام پیشگیرانه تبلیغ کرده است؛ چیزی مانند اقدام یونان برای ارسال گاز به بلغارستان که پس از قطع صادرات از سوی روسیه به این کشور صورت پذیرفت.
دست بالای مسکو در جنگ گازی
با این حال، اگر گازپروم تصمیم بگیرد با کاهش هر چه بیشتر صادرات گاز به اروپا، به اتحادیه برای حمایت و تسلیح اوکراین آسیب بزند، بسیار بعید به نظر می‌رسد که چنین همبستگی موقتی در زمستان که تقاضا برای انرژی بسیار بیشتر است، کارساز باشد. اتحادیه اروپا با وجود صدور تحریم‌هایی علیه نفت روسیه، هنوز جرات انجام اقدام مشابهی در رابطه با گاز این کشور نداشته است؛ زیرا اروپا به‌شدت متکی به گاز روس‌هاست و هنوز جایگزین‌های کافی برای آن پیدا نکرده است. علاوه بر این، تقریباً هر گزینه جایگزینی، از نظر اقتصادی و مالی فشار بسیار بیشتری نسبت به گاز ارزان‌تر روسیه بر کشورهای اروپایی وارد می‌کند.
حال آنکه فارغ از به‌صرفه‌تر بودن گاز روسی برای اروپایی‌ها نسبت به تمام گزینه‌های دیگر، بازار گاز در شرایط بحرانی قرار دارد و قیمت‌ها در طول ماه‌های گذشته همواره در حال افزایش و رکوردشکنی بوده‌اند. این امر نه‌تنها باعث شده درآمد کرملین از فروش گاز و نفت رکوردهای تاریخی بی‌سابقه‌ای را ثبت کند، بلکه اثر تحریم‌های اروپا و غرب را نیز عملا خنثی کرده و دست مسکو برای اعمال فشار بر اروپا از طریق گاز را کاملا باز گذاشته است. در چنین شرایطی اروپایی‌ها گزینه چندانی برای مقابله با روسیه ندارند و حتی یافتن طرح‌ها و راهکارهایی روی کاغذ دست‌کم تا اوایل پاییز زمان می‌برد و آن زمان است که پیشنهادها به رهبران اتحادیه اروپا ارائه خواهند شد. این یعنی در صورتی که اروپا به دنبال فشار بیشتر بر روسیه باشد، احتمالا مسکو جریان صادرات گاز را بیش از پیش تضعیف خواهد کرد و کشورهای عضو اتحادیه اروپا از اکنون تا زمانی که جایگزین‌های مطمئنی برای گاز روسیه پیدا شود (امری که ممکن است تا چند سال زمان ببرد)، در برابر قطع جریان صادراتی گازپروم آسیب‌پذیر و تنها هستند.
همچنین روزنامه آیریش تایمز گزارش داده که رهبران اتحادیه اروپا در نشست هفته گذشته به‌شدت درباره قطع گاز از سوی روسیه در اواخر سال جاری نگران بوده‌اند. منابع آگاه گفته‌اند این انتظار وجود دارد که روسیه بتواند در اواخر سال جاری عرضه گاز را قطع کند و اگر دست به چنین اقدامی بزند، کمبود شدید انرژی در زمستان کشورهای واردکننده گاز روسیه را به بحرانی خطرناک خواهد کشاند. این نگرانی‌ها با به نصف رسیدن جریان گاز صادراتی روسیه به فرانسه و ایتالیا و کاهش عرضه به آلمان، امیدهای اتحادیه اروپا را برای پر کردن ذخایر خود پیش از زمستان به ناامیدی تبدیل کرد.
آلمان در لبه بحران انرژی و فروپاشی صنعتی
در این میان، در صورت قطع یا کاهش بیشتر جریان گاز روسیه به اروپا، احتمالا تبعات ویرانگر این اقدام، بیش از همه دامنگیر اقتصاد آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد و قلب صنعت اروپا شود. در حال حاضر، روسیه از هفته گذشته با ذکر دلایلی فنی که برلین آنها را بهانه می‌داند، جریان گاز از طریق خط لوله نورد استریم ۱ را تا ۴۰ درصد کاهش داد. کلاوس مولر، رئیس آژانس شبکه گاز فدرال آلمان می‌گوید این اقدام هفته گذشته مسکو، باعث افزایش ۴ تا ۶برابری قیمت‌ها در بازار شده است. مولر گفت بعید است چنین جهش‌های عظیمی در قیمت به طور کامل به مصرف‌کنندگان منتقل شود؛ اما شهروندان آلمانی باید خود را برای افزایش چشمگیر هزینه‌ها آماده کنند. او به تلویزیون عمومی ARD گفته است که دو برابر یا سه برابر شدن قیمت‌ها کاملا ممکن است.
این مقام ارشد انرژی همچنین می‌گوید افزایش قیمت‌هایی که اکنون در قبوض انرژی مردم خود را نشان می‌دهد، بیش از هر چیزی نتیجه افزایش قیمت‌ها در بازار گاز در پاییز سال گذشته است. در نتیجه، اقدام روسیه برای قطع بخش بیشتری از گاز آلمان می‌تواند برای مدتی طولانی‌تر از حد انتظار به رشد انفجاری قیمت انرژی در این کشور و گسترش تورم دامن بزند. همچنین رابرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان نگرانی خود را درباره احتمال قطع کامل گاز روسیه در ماه آینده میلادی عنوان کرده است. هابک می‌گوید کمتر از ۳ هفته دیگر، در روز ۱۳ جولای زمان تعطیلی ۱۰روزه خط لوله نورد استریم ۱ برای بازرسی‌های سالانه فرا می‌رسد و بیم آن می‌رود که پس از این توقف، مسکو دیگر به برلین گازی تحویل ندهد. وزارت اقتصاد آلمان و بسیاری از نهادها و تشکل‌های صنعتی این کشور در هفته‌های اخیر بارها هشدار داده‌اند در صورتی که روند کاهش صادرات گاز روسیه به آلمان همچنان ادامه پیدا کند یا به قطع کامل آن منجر شود، باید منتظر فروپاشی بخش بسیار بزرگی از صنایع بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا بود.
مولر نیز ضمن جدی گرفتن احتمال قطع گاز آلمان در ماه آینده گفته است که اگر تاسیسات ذخیره‌سازی آلمان به‌طور ۱۰۰درصدی پر بود، آلمان احتمالا می‌توانست بدون گاز روسیه زمستان را سر کند؛ اما با سطوح کنونی، کمی بیش از ۲ماه دوام خواهیم آورد و سپس ذخایر ما کاملا خالی خواهد شد. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد اروپایی‌ها و در راس آنها آلمان و ایتالیا در شرایط دشواری قرار دارند و در صورتی که روسیه دست به قطع گاز این کشورها بزند، عملا جایگزین واقعی موجودی که بتواند حفره ناشی از قطع جریان گاز روس‌ها را پر کند وجود ندارد. از این رو، به نظر می‌رسد که استراتژی کرملین برای کنترل بازار گاز و اعمال فشار متقابل بر اروپا در ازای تحریم‌های اتحادیه تاکنون کاملا موفق بوده و در صورت وارد شدن به یک فاز جدید، سطح بحران انرژی، تورم و تضعیف اقتصاد اتحادیه اروپا تا حد غیرقابل‌تصوری بالا رود و شهروندان این کشورها زمستانی سرد، سخت و بسیار پرهزینه در پیش داشته باشند.