اوپک‌پلاس با افزایش ۶۴۸هزار بشکه‌ای در ماه آینده میلادی، میزان تولید نفت خود را به سطح پیش از همه‌گیری کرونا افزایش می‌دهد. در این میان، فشار آمریکا بر عربستان برای فاصله گرفتن از روسیه و همچنین ناتوانی اوپک‌پلاس از افزایش عرضه تا حد کنترل قیمت‌ها، وضعیت را پیچیده‌تر از گذشته کرده است. بحران ناشی از افزایش بهای طلای سیاه تقریبا هیچ راه‌حل عملی در کوتاهمدت ندارد؛ زیرا کشورهای عضو اوپک‌پلاس توان افزایش عرضه بیشتر را ندارند و عربستان نیز نمی‌تواند شکاف عرضه و تقاضا را پر کند. البته اراده‌ای هم از سوی اوپک و متحدانش (به رهبری روسیه) برای کنترل این بحران دیده نمی‌شود. رهبران اوپک‌پلاس واقف هستند که عرضه نفت آماده و ذخیره‌سازی‌شده‌ای که بتواند معادلات بازار را در کوتاهمدت تعدیل کند، با نفت ایران میسر می‌شود. این در حالی است که اوپک اعلام کرد درآمد نفتی ایران با افزایش ۳برابری در سال۲۰۲۱ از ۲۵میلیارد دلار فراتر رفت.
ائتلاف نفتی اوپک‌پلاس تصمیم گرفت با افزایش تولید ۶۴۸هزار بشکه در روز در ماه آگوست موافقت کند و سطح تولید خود را تقریبا به میزان ۴۴میلیون بشکه در روز یعنی همان میزان پیش از همه‌گیری کرونا برساند. با این حال، چالش رویکرد اوپک و متحدانش نسبت به روسیه حالا پیچیده‌تر از قبل شده و عربستان از یک‌سو تحت فشار آمریکا برای افزایش عرضه است و از سوی دیگر، نمی‌خواهد تحت فشار غرب از روسیه فاصله بگیرد و توان اوپک‌پلاس را تضعیف کند. مسکو شریک استراتژیک اوپک است و حالا که واقعیت بازار نشان داده نفت این کشور حذف‌شدنی نیست، دولت‌های غربی به رهبری آمریکا از یک طرف سعی در اعمال ترفندهای جدید علیه روسیه دارند و از طرف دیگر نیز باید نفت ایران را به بازار بازگردانند یا با فشار بر کشورهایی نظیر عربستان، خواهان افزایش تولید بیشتر از برنامه اوپک‌پلاس شوند. با این حال، افزایش تولید عربستان چاره راه نخواهد بود و تنها بازگشت میلیون‌ها بشکه نفت خام ایران است که می‌تواند بازار را از وضعیت بحرانی کنونی برهاند. در واقع، نفت ایران می‌تواند هم بحران نفتی بازار را کنترل کرده و هم توان و انعطاف‌پذیری اوپک‌پلاس در زمینه ظرفیت تولید را تقویت کند.
افزایش تولید ۶۴۸هزار بشکه‌ای اوپک‌پلاس
مقامات اوپک‌پلاس روز پنجشنبه به توافق رسیدند تصمیم ماه گذشته مبنی بر افزایش تولید ۶۴۸هزار بشکه در روز در آگوست را تایید کنند. حالا برای بسیاری این سوال مطرح شده که بعد از این تصمیم چه خواهد شد؟ ائتلاف تولیدکنندگان نفت اوپک‌پلاس حالا در نقطه‌ای قرار دارد که می‌تواند یک‌تقاطع کلیدی باشد. این گروه تا حد زیادی برنامه خود را برای معکوس کردن کاهش عمیق تولید نفت که در زمان همه‌گیری ایجاد شده بود تکمیل کرده و حالا هدف تولید را تقریباً به سطح پیش از همه‌گیری رسانده است، یعنی ۴۴میلیون بشکه در روز.یکی از چالش‌های پیش‌روی اوپک‌پلاس، این واقعیت است که سهمیه‌های تولیدی آن برای کشورهای مختلف عضو بیش از حد بلندپروازانه است و به این دلیل میزان نفت تولیدشده در هر ماه، بسیار کمتر از اهداف تولیدی گروه است.
برای مثال، آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که این گروه تنها نیمی از افزایش تولید تعیین‌شده برای ماه‌های جولای و آگوست را عملی خواهد کرد. عربستان سعودی به عنوان رهبر دوفاکتوی اوپک و سایر اعضا ممکن است بخواهند به همکاری نزدیک با روسیه، دیگر رهبر کلیدی اوپک‌پلاس که عرضه نفت آن به دلیل جنگ اوکراین کانون تحریم‌های غرب بوده، ادامه دهند. در چنین شرایطی، اعضای اوپک که ادعای بی‌طرفی در مسائل سیاسی دارند، به‌وضوح از کاهش تولید نفت روسیه آگاه هستند. از طرف دیگر نیز عربستان سعودی اخیرا از آب شدن یخ روابط با ایالات متحده خبر داده است؛ آن هم در شرایطی که واشنگتن تحت فشار داخلی برای کاهش قیمت سوخت، عربستان را برای افزایش عرضه تحت فشار قرار داده است.
این درخواست‌ها تا آخرین نشست اوپک‌پلاس، زمانی که این گروه اعلام کرد تولید خود را به میزان ۶۴۸هزار بشکه در روز افزایش می‌دهد، مورد توجه قرار نگرفت؛ اما با این افزایش ۵۰درصدی عرضه نسبت به ماه‌های پیشین، اوپک‌پلاس تلاش کرد حسن‌نیت خود را نشان دهد. مقامات دولت بایدن در همان روز اعلام کردند که بایدن از عربستان سعودی بازدید خواهد کرد؛ سفری که قرار است در اواسط ماه جولای انجام شود.اوپک‌پلاس روز پنجشنبه تلاش کرد از تصمیمات دشوار اجتناب کند. این گروه با انتشار بیانیه‌ای کوتاه، تنها به اجماع اعضا در مورد چشم‌انداز آشفته بازار نفت و چالش‌برانگیز بودن پیش‌بینی آن اشاره کرد. این نشست از سوی بازار نفت هم چندان جدی گرفته نشد و واکنش کمی در بازار به همراه داشت.
شراکت خدشهناپذیر ریاض و مسکو
در بحث روسیه نیز استدلال‌هایی مطرح می‌شود که نقش رهبری مسکو در اوپک‌پلاس باید کاهش پیدا کند. طرفداران چنین دیدگاهی میگویند تحت تشدید تحریم‌های غربی، روسیه ممکن است بخشی از قدرت خود در بازار انرژی را از دست بدهد و فضای مانور کمتری برای افزایش یا کاهش تولید برای مدیریت بازارهای نفت داشته باشد. دنیل یرگین، مورخ انرژی معتقد است که اگر تولید روسیه به جای افزایش، کاهش پیدا کند، کل سیستم اوپک‌پلاس از کار خواهد افتاد. با این حال، به نظر می‌رسد که سعودی‌ها و اماراتی‌ها مایلند که چنین استدلال‌هایی را نادیده بگیرند. سعودی‌ها سال‌هاست که در تلاش‌اند با وارد کردن روسیه و قزاقستان و دیگر بازیگران بازار به ائتلاف نفتی، نفوذ در حال کاهش اوپک را تقویت کنند. همچنین بیشتر نشانه‌ها حاکی از آن است که ریاض برنامه‌ای برای تنش و تقابل با مسکو ندارد. شاید روسیه از دیدگاه غربی‌ها به دلیل جنگ در اوکراین مورد نفرت باشد، اما از نگاه عربستان، روسیه متحدی کلیدی و یکی از ۲ صادرکننده بزرگ نفت در کنار سعودی است.
مقامات عربستان میگویند از همکاری ۶ سال گذشته خود با روسیه نتایج خوبی گرفته‌اند و این همکاری در آینده نیز ادامه خواهد داشت. در این خط فکری، روسیه برای عربستان سعودی شریک ارزشمندتری نسبت به اعضای اوپک مانند لیبی، ونزوئلا و نیجریه است. صنعت نفت این اعضای اوپک به دلیل تحریم‌ها یا مشکلات داخلی دچار اختلال و بحران شده است، اما روسیه کماکان به عرضه پرقدرت خود در بازار ادامه می‌دهد. همچنین، موفقیت روسیه در یافتن بازار برای نفت خود در کشورهایی مانند چین و هند نشان داده است که این کشور همچنان دارای اهرمی قدرتمند در بازار انرژی است و کسانی که پیش‌بینی می‌کردند تولید نفت روسیه به سرعت کاهش پیدا کند، حالا کاملا سردرگم شده‌اند. از این‌رو، عربستان سعودی ترجیح می‌دهد شراکتش با روسیه را در سطحی خدشهناپذیر حفظ کند.
راه چاره؛ بازگشت نفت ایران
در چنین شرایطی، عربستان برای آنکه نخواهد در دیدار با بایدن دست‌خالی و سرکش به نظر برسد، احتمالا پیشنهاد خواهد کرد که تولید خود را به صورت داوطلبانه افزایش دهد تا کمبود تولید دیگر اعضا را جبران کند. هر چند که چنین اقدامی برای پایین آوردن بهای طلای سیاه در حدی که برای غربی‌ها راضی‌کننده باشد، کافی نیست. از این رو به نظر می‌رسد تنها راه چاره واشنگتن مداخله در بازار باشد و این مداخله در صورتی موثر خواهد بود که باعث بازگشت نفت ایران شود. در واقع، تحریم نفت ایران، ونزوئلا یا روسیه نیز از نمونه رفتارهای مداخله‌گرانه آمریکا در بازار نفت است که در نهایت منجر به بحران کنونی شده است. در حال حاضر تنها گزینه واقعا موجود برای کنترل بحران قیمت‌ها در بازار بازگشت نفت ایران است، زیرا ایران هم‌اکنون میلیون‌ها بشکه نفت ذخیره‌شده روی دریا دارد که آماده تحویل فوری آنها به مشتریان است. چند ده میلیون بشکه نفت ذخیره‌شده در نفتکش در مدت زمان بسیار کوتاهی می‌تواند توازن فعلی در بازار نفت را به هم بریزد و قیمت‌ها را پایین‌تر بیاورد.
علاوه بر این، ایران می‌تواند میزان قابل‌توجهی نفت نیز تولید کند و با افزایش سطح تولید بیشتر نگرانی‌ها از اختلال عرضه را که مهم‌ترین عامل صعودی بازار است از بین ببرد. ضمن آنکه اوپک از رشد ۳ برابری درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۱ خبر داد و اعلام کرد ایران در این سال بیش از ۲۵میلیارد دلار درآمد از محل صادرات نفت کسب کرده، که نشان دهنده افزایش فروش نفت ایران است.کاخ سفید حالا به خوبی می‌داند که جست‌وجویش برای یافتن نفت اضافه در بازار، به نتیجه خاصی نخواهد رسید و باید تصمیماتی سخت در این زمینه اتخاذ کند. آنها با نشان دادن چراغ سبز به ونزوئلا نشان داده‌اند که آمادگی اخذ چنین تصمیمی را دارند؛ اما واقعیت این است که نفت بسیار بی‌کیفیت، سنگین و بی‌کاربرد ونزوئلا که حداکثر صادرات آن تا ماه‌ها به یک میلیون بشکه در روز نیز نخواهد رسید، راه چاره بازار نیست. تنها راه حل کاهش قیمت‌ها در کوتاهمدت یا حتی میان‌مدت، بازگشت ایران به بازار نفت است؛ امری که با توجه به عضویت ایران در اوپک‌پلاس، توان و انعطاف این ائتلاف برای کنترل عرضه را نیز تقویت می‌کند.