جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا عصر جمعه وارد ریاض شد؛ سفری که هم برای آمریکا حائز اهمیت است و هم برای موضوع تحریم ایران و صنعت نفت ایران می‌تواند تاثیرگذار باشد. اما چرا؟
بایدن در شرایطی به عربستان رفته که افزایش قیمت جهانی نفت، قیمت بنزین در آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است. بطوریکه قیمت بنزین در آمریکا دو برابر شده است که در کنار افزایش بی‌سابقه نرخ تورم که به مرز ده درصد نزدیک شده، فشار اجتماعی روی بایدن و دموکرات‌ها را افزایش داده است. آمریکا، خود بیش از عربستان نفت تولید می‌کند اما اختلال عرضه که در پی تحریم نفتی روسیه رخ داد و مسیر حرکت نفت روسیه را از غرب به شرق تغییر داد، موجب شده جهان نیازمند عرضه نفت بیشتری باشد تا قیمت‌ها کنترل شود و مثل همیشه نخستین کشوری که می‌تواند این کمبود را جبران کند عربستان است.
اما عربستان بر خلاف گذشته که همواره سعی می‌کرد با افزایش عرضه، قدرت خود را بر بازار دیکته کند، این بار تحریم نفتی روسیه را به عنوان برگ برنده به کار برد و هوشمندانه ظاهر شد تا از افزایش قیمت نفت سود ببرد. حالا بایدن به ریاض رفته تا به موازات مذاکراتی که انجام می‌دهد و موضوعاتی که مطرح می‌کند، شاید بتواند گامی برای بهبود وضعیت بازار از طریق اقناع عربستان برای افزایش عرضه نفت بردارد.
اما عربستان تا چه حد امکان افزایش تولید نفت دارد؟
بر اساس آخرین گزارش اوپک، میزان تولید نفت عربستان در ماه آوریل، بیش از ده و نیم میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به دو ماه قبلی، هر ماه صد هزار بشکه بیشتر شده است. برخی معتقدند حداکثر توان افزایش تولید عربستان، بین 500 تا 750 هزار بشکه است و برخی دیگر نیز معتقدند عربستان توان افزایش تولید تا بیش از یک میلیون بشکه در روز را هم دارد. اما واقعیت آن است که عربستان حتی اگر توان افزایش بیش از پانصد هزار بشکه در روز را هم داشته باشد، بعید است از این پتانسیل خود استفاده کند و در خوشبینانه‌ترین حالت شاهد افزایش پانصد هزار بشکه‌ای تولید نفت عربستان خواهیم بود.
در چنین شرایطی، چشم امید بایدن به افزایش تولید نفت دو کشور ونزوئلا و ایران خواهد بود. صادرات نفت ونزوئلا اخیرا با گشایش‌هایی مواجه شده است اما میزان آن قابل قیاس با توان صادراتی ایران نیست. اگر تحریم‌ها لغو شود، ایران در بدبینانه‌ترین حالت یک و نیم میلیون بشکه نفت در روز و در حالت خوشبینانه - در صورتی که نقل قولهای وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران مبنی بر بازگشت ظرفیت تولید نفت ایران به زمان پیش از تحریم‌ها را واقعی بدانیم - دو میلیون بشکه نفت در روز امکان صادرات خواهد داشت که تاثیر مهمی در افزایش عرضه و کنترل قیمت ایفا خواهد کرد.
احیای برجام و لغو تحریم نفت ایران، علاوه بر آنکه فرصت افزایش درآمدهای نفتی را برای ایران فراهم می‌سازد، یک امتیاز بزرگ دیگر هم برای ایران خواهد داشت و آن هم ایجاد موقعیت مناسب برای صادرات نفت به بازارهای اروپا است که با قطع صادرات نفت روسیه مواجه شده است. در واقع با احیای برجام و افزایش صادرات نفت ایران، هم ایران از درآمدهای نفتی بهره‌مند می‌شود و هم غرب، بخشی از کمبود نفت خود را جبران می‌کند و هم آمریکا از طریق افزایش عرضه نفت ایران به بازار، می‌تواند امیدوار به کنترل قیمت‌ها باشد.
اما تحقق این موضوع، یک پیش شرط مهم دارد و آن هم احیای برجام است. واقعیت آن است که نه از اردوگاه ایران و نه غرب، خبرهای خوشی به گوش نمی‌رسد و شرایط به گونه‌ای نیست که امیدوار به احیای برجام باشیم. شاید سفر بایدن به عربستان، موجب شود او بیش از پیش به ضرورت لغو تحریم ایران برای بهبود وضعیت بازار نفت و بویژه اقتصاد آمریکا پی ببرد، اما سرانجام، آنچه موجب اتخاذ تصمیم درباره لغو تحریم ایران می‌شود، تصمیمات سیاسی است. وقت آن رسیده دو طرف انعطاف بیشتری برای احیای برجام داشته باشند چراکه لغو تحریم به سود هر دو کشور ایران و آمریکا است.
حمیدرضا شکوهی
کارشناس انرژی