توافق در ساعت صفر

حسن بهشتی‌پور
طی 24ساعت گذشته فضای مطلوبی حول و حوش مذاکرات سایه انداخته و باعث ایجاد خوش‌بینی نسبی در خصوص چشم‌انداز پیش روی برجام شده است. دلیل اصلی این خوشبینی هم به این واقعیت باز می‌گردد که توسط منبعی موثق، یعنی وزیر امور خارجه بیان شده است. امیر عبدالهیان اعلام کرده که تا ساعت 12نیمه شب دوشنبه پاسخ مورد نظر اروپا را ارایه می‌کند؛ ساعتی که در واقع ساعت صفر است و از منظر نمادین نیز معنای خاصی را به ذهن متبادر می‌کند. بر اساس اخبار تکمیلی، ظاهرا امریکا نیز 2درخواست مهم ایران را حداقل به صورت شفاهی پذیرفته و قصد دارد بعد از توافق شفاهی این مطالبات را به صورت کتبی نیز بپذیرد. این نوع فضاسازی‌ها حاکی از آن است که احتمال احیای برجام بالاست و همه‌چیز آماده برای توافق است.

جدای از اخبار رسمی از موضع‌گیری‌های مخالفان برجام نیز می‌توان متوجه شد که ظاهرا دو طرف انعطاف به خرج داده و پذیرفته‌اند که توافق را احیا کنند. برای ایران از این جنبه موضوع اهمیت بیشتری دارد که از طریق این توافق می‌توان تنفسی به اقتصاد پرنوسان کشورمان داد. هرچند دولت اعلام می‌کند که اقتصاد و معیشت مردم را به مذاکرات گره نزده است، اما باید قبول کرد که با انتشار هر خبری بازارها با تکانه‌های مثبت یا منفی مواجه می‌شوند. یعنی اگرچه دولت تقلا می‌کند که بازارها را از حوزه سیاست خارجی مصون دارد، اما در هر جای جهان، اقتصاد با گزاره‌های بیرونی مرتبط است. اگر مذاکرات خوب پیش برود، بازار واکنش مثبت نشان می‌دهد و در نقطه مقابل هر اندازه مذاکرات با مشکل مواجه شود، بازارها هم واکنش‌های منفی نشان می‌دهند. طی یکسالی که دولت سیزدهم روی کار است، این تکانه‌ها وجود داشته است و باعث ایجاد مشکل شده است. به هر حال اخبار اخیر مثبت است و همه باید از آن استقبال کنند. شخصا معتقدم حتی اگر امریکایی‌ها طی سال‌های آینده و دولت‌های بعدی بنا به هر دلیلی زیر توافق بزنند، ایران چیزی را از دست نداده است؛ توانایی‌های ایران در حوزه‌های مختلف از میان نمی‌رود و بعد از توافق این فرصت را دارد تا با استفاده از منابع برآمده از احیای برجام اقتصاد خود را بازسازی کند.

بر اساس برخی اخبار، بلافاصله پس از توافق بین 100 الی 120میلیارد دلار از دارایی‌های مسدودی ایران آزاد می‌شود؛ این ظرفیت جدا از فرصتی است که ایران از صادرات نفت خود و سایر بخش‌های تجاری به دست می‌آورد. البته این فرصت‌ها نیازمند همت، تدبیر و تخصص است که دولت باید به کار بگیرد. ایران باید از فرصت این توافق استفاده کند و اقتصاد خود را نیرومند‌تر کند تا چنانچه غرب در آینده باز هم بخواهد تحریم‌ها را برقرار سازد، ایران از منظر اقتصادی فرصت و ظرفیت بیشتری داشته باشد. واقع آن است که مردم ایران از منظر اقتصادی تحت فشار هستند و چه قبول داشته باشی و چه نه، چشم مردم و بازارها به مذاکرات دوخته شده است. بنابراین باید از توافق احتمالی استقبال کرد و آن را در راستای منافع ملی کشور تفسیر کرد. در این میان برخی روایت‌ها نیز شنیده می‌شود که ایران و امریکا پذیرفته‌اند تا گفت‌وگو درباره موضوعاتی چون خارج کردن نام سپاه از لیست گروه‌های تروریستی را به بعد از توافق موکول کنند.

به نظرم این برای سپاه بهتر است که اساسا در حوزه‌های اقتصادی ورود نکند. اساسا ضرورتی وجود ندارد که سپاه وارد مناسبات اقتصادی و تجاری بین‌المللی شود. سپاه می‌تواند در پروژه‌های توسعه‌محور داخلی حضور و مشارکت داشته باشد و ظرفیت‌های کشور در این حوزه را ارتقا دهد. در کل اینکه بعد از توافق احتمالی چه اتفاق می‌افتد، اهمیت ثانویه دارد و امروز من به عنوان یک پژوهشگر و تحلیلگر منتظرم تا متن توافق را دیده و ابعاد گوناگون آن را بررسی کنم. برخی اشاره می‌کنند که توافقی محکم‌تر از توافق قبلی منعقد شده، باید ببینیم ویژگی‌های مثبت این توافق چیست؟ به‌طور کلی نیاز داریم تا توافق عینیت پیدا کند و فضای جدیدی برای اقتصاد کشور شکل بگیرد. این اتمسفر کمک می‌کند تا تبعات منفی تحریم‌ها، کاهش پیدا کند و ایران در آستانه دستاوردهای بیشتری قرار بگیرد. بعد از آگاهی از متن توافق دقیق‌تر می‌توان درباره احتمالات آینده، دستاوردهای ایران و پیشرفت یا پسرفت توافق جدید به نسبت نمونه قبلی صحبت کرد.