رضا پدیدار_ رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق تهران
بسیاری معتقدند در صورت توافق برجام نیز بیشتر تلاش‌های دولت متمرکز بر حل‌وفصل موانع توسعه همکاری با کشورهای دیگر باشد. برجام تا امروز نقش بسزایی در بازار جهانی نفت داشته و در صورت توافق، سازکار بازار نفت بر اقتصادهای منطقه و جامعه جهانی موثر خواهد بود. آمار حاکی از آن است که میزان تولید روزانه نفت خام ایران حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه بوده و روند صادرات نیز رو به افزایش است. کارشناسان معتقدند افزایش تولید و صادرات نفت ایران، بر میزان تقاضا و عرضه جهانی نفت و در نهایت بر نرخ این کالا در بازارهای بین‌المللی تاثیر قابل‌توجهی دارد؛ چنانچه نفت ایران تا حدودی زیان‌های ناشی از کاهش عرضه نفت نیجریه و کانادا را جبران کرد و مانع از نوسان بالا در قیمت‌ها شد. از سوی دیگر در صورت توافق نقش محوری ایران در بازار انرژی جهان افزایش خواهد یافت. در عین حال اعمال تحریم‌های اولیه امریکا همچنان بر چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در ایران سایه افکنده و سرمایه‌گذاران را از فکر کردن به بازار ایران بازمی‌دارد. ایران دومین اقتصاد بزرگ خاورمیانه و پرجمعیت‌ترین کشور این منطقه و از ظرفیت‌های قابل‌توجه نیروی کار جوان و ماهر، چارچوب اقتصادی متنوع، ثروت خدادادی معادن و مواردی از این دست برخوردار است. البته باید منابع عظیم نفتی و میانگین دستمزد پایین را نیز به این فهرست اضافه کرد. با این همه برای موفقیت باید به اصلاح برخی عوامل ساختاری نیز توجه جدی شود. براساس آمارهای منتشر‌شده ازسوی بانک جهانی ایران در شاخص تجارت در رتبه ۱۱۸ در میان ۱۸۹ کشور قرار دارد. همچنین بزرگی بیش از حد بخش دولتی و نیمه‌دولتی از مسائلی است که سرمایه‌گذاران را با بروکراسی ادارای مواجه می‌کند و تمایل به سرمایه‌گذاری را در آنها کاهش می‌دهد. این واقعیتی انکارناپذیر است که بخش دولتی بر اقتصاد ایران تسلط دارد. علاوه بر این در بسیاری از صنایع اصلی، مرز بین بخش دولتی و خصوصی آن چنان مشخص نیست. بسیاری معتقدند مذاکرات هسته‌ای ایران چندان برای معامله‌گران نفت در بازارهای جهانی اهمیت نداشته، چراکه به‌خوبی می‌دانیم قیمت‌های نفت از ابتدای سال میلادی جاری تاکنون نزدیک ۲۰ درصد رشد کرده و به حدود ۹۴ دلار در هر بشکه رسیده و بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند قیمت‌ها در آینده نه‌چندان دور دوباره در محدوده سه‌رقمی قرار گیرد. به‌نظر می‌رسد مذاکرات هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی از جمله امریکا در وین دنبال می‌شود.
این مذاکرات با هدف احیای توافق سال ۲۰۱۵ پا گرفته و در صورت توافق، کاهش تحریم‌ها را به‌دنبال خواهد داشت. در چنین وضعیتی، ایران قادر خواهد بود صادراتش را به حدی افزایش دهد که نرخ نفت کاهش پیدا کند. به‌گفته کارشناسان و استراتژیست‌های حوزه انرژی در امریکا، مذاکرات هسته‌ای ایران تا جایی که به تولید مربوط است، مهم‌ترین عامل مبهم تاثیرگذار امسال و بزرگ‌ترین ریسکی است که بر بازارهای نفت سایه افکنده است. پایگاه‌های معتبر خبری در حوزه انرژی به‌ویژه نفت سناریوهای مختلفی را برای نتیجه مذاکرات و واکنش بازار به آنها بررسی کرده‌اند که می‌توان در گام اول به کسب توافق کامل اشاره کرد و در پی آن سایر زمینه‌ها را مورد ارزیابی قرار داد. در مدل توافق کامل، باید گفت این توافق که مشابه توافقنامه سال ۲۰۱۵ است، منفی‌ترین نتیجه را برای معامله‌گران نفت خواهد داشت. در این صورت ایران می‌تواند حدود ۸۰ تا ۹۰ میلیون بشکه نفت ذخیره شده و بسیاری از آنها را که در آسیا قرار دارند بفروشد و همزمان تولید میادین نفتی را افزایش دهد. طبق برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، تولید ایران در مدت زمانی ۶ ماه ممکن است از حدود ۲.۵ میلیون بشکه در روز به ۳.۸ میلیون بشکه نفت در روز افزایش پیدا کند. در این صورت، براساس اعلام یکی از منابع رسمی امریکایی، صادرات ایران در مدت زمان یک سال به ۴۰۰ میلیون بشکه خواهد رسید که برای متوازن کردن بازار جهانی نفت و اشباع آن کافی خواهد بود. در چنین شرایطی پیش‌بینی می‌شود قیمت نفت تا اواسط سال ۲۰۲۲ به حدود ۱۲۰ دلار در هر بشکه صعود کند، اما در 3 ماه چهارم سال به‌دلیل افزایش عرضه ایران در محدوده ۷۰ تا ۷۵ در هر بشکه کاهش خواهد یافت.
بد نیست بدانید شرکت معتبر مشاوره‌ای FGE امریکا در میان گروهی است که پیش‌بینی می‌کند ایران حتی تحت یک توافق موقتی، امتیازات قابل‌توجهی در زمینه صادرات انرژی دریافت خواهد کرد. اگر این توافق در 3 ماه دوم سال حاصل شود، فروش نفت ایران تا پایان سال به حدود ۱.۳ میلیون بشکه در روز خواهد رسید، اما در صورت طولانی‌تر شدن روند مذاکرات، نرخ نفت به حدود ۱۰۰ دلار در هر بشکه افزایش پیدا می‌کند و میانگین نرخ سالانه آن در محدوده ۹۶ دلار خواهد بود. براساس آخرین سناریو در صورت شکست مذاکرات و احتمال ادامه تنش‌های ژئوپلتیک در خلیج‌فارس بازار نفت با نوسانات بالایی همراه خواهد بود. آن‌طور که بلومبرگ ادعا می‌کند و همان‌گونه که اشاره شد ایران از ذخایر نفتی خود استفاده می‌کند و عمدتا در بازارهای اصلی آسیا آنها را به‌فروش خواهد رساند که حجمی نزدیک به ۹۰ میلیون بشکه را در بر می‌گیرد. این اقدام مهم سبب افزایش تولید در میدان‌های نفتی نیز می‌شود. تولید ایران هم‌اکنون ۲.۶ میلیون بشکه در روز است که بیشتر آن در کسب‌وکارهای محلی استفاده می‌شود. این تولید ممکن است در ۶ ماه آینده و پس از کسب توافق حداقل به ۳.۸ میلیون بشکه در روز برسد. برآورد می‌شود پالایشگاه‌های چینی احتمالا از نخستین مشتریان این منابع اضافی باشند. هم‌اکنون هم چین بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران است. البته بیشتر این صادرات از کشورهای دیگر به چین می‌رسد تا تحریم‌های امریکا را دور بزند. میزان فروش نفت خام و میعانات نفتی ایران در سال گذشته در محدوده ۶۴۰ هزار بشکه در روز بوده است. در جمع‌بندی نهایی می‌توان گفت اگر توافق صورت بگیرد میزان صادرات ایران به ۴۰۰ میلیون بشکه در سال می‌رسد و باعث ایجاد منابع مازاد در بازار نفت خواهد شد.