سرمایه‌گذاری فراسرزمینی قابلیت خوبی است که ما می‌توانیم در حوزه پالایشگاه‌ها و کشت فراسرزمینی از این قابلیت استفاده کنیم، چرا که ممکن است در داخل کشور در بحث تولید فرآورده، مسائل محیط‌زیستی، سرمایه‌گذاری‌ها، تحریمها و تراکنش‌ها محدودیت‌هایی داشته باشیم.
به گزارش اوپکس به نقل از نباءخبر، بیراه نیست اگر بزرگ‌ترین و مهمترین دستاورد دولت سیزدهم در حوزه انرژی را ظرف یک سال گذشته سیاست «پالایشگاه‌داری فراسرزمینی» بدانیم. با اجرای این سیاست، ایران به صورت تضمینی فروش نفت خود را افزایش می‌دهد و همچنین با تبدیل نفت خام خود به فرآورده، علاوه بر صادرات خدمات فنی- مهندسی، کسری و ناترازی بنزین خود را تا حدی جبران می‌کند. در حال حاضر این سیاست از سوی ایران در کشور هدف ونزوئلا در حال اجرایی شدن است که باعث شده ظرف یک سال اخیر طبق گزارش‌های غیررسمی میزان صادرات نفت کشورمان به ونزوئلا حدود 10 برابر شود به طوری که طبق آخرین اخبار منتشر شده از سوی رویترز، صادرات روزانه نفت از ایران به کاراکاس به 200 هزار بشکه رسیده است. با گسترش رویکرد پالایشگاه‌داری فراسرزمینی ایران در کشورهای منطقه از جمله عراق، لبنان، سوریه و افغانستان، علاوه بر خنثی‌سازی کامل تحریمها، فرصت تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه نیز فراهم می‌شود.
***
سیدابراهیم رئیسی در شرایطی دولت را تحویل گرفت که ناترازی در حوزه انرژی و کاهش شدید فروش نفت بر کشور سایه انداخته بود و همین موضوع مشکلات بسیاری را برای اقتصاد کلان ایران به وجود آورده بود. یکی از اساسی‌ترین معضلات در حوزه انرژی که می‌توان از آن به عنوان میراث دولت‌های حسن روحانی نام برد، قطعی برق در تابستان و قطعی برق و گاز به صورت توأمان در زمستان بود. همچنین با فروکش کردن تب کرونا، روند مصرف بنزین افزایشی و زمزمه شروع ناترازی بنزین آغاز شد و اخیرا نیز به طور رسمی اعلام شد رکورد مصرف بنزین زده شده است. در این میان دولت در یک سال گذشته بدون امضا شدن برجام یا تصویب FATF، نه تنها ناترازی گاز و برق در زمستان 1400 و تابستان 1401 را مرتفع کرد، بلکه از مدت‌ها قبل نیز به دنبال حل مساله کسری و ناترازی بنزین در کشور بوده و راهکار بسیار مهمی را برای تبدیل نفت ایران به فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین در پیش گرفته است. دولت با پیگیری توأمان ۲ سیاست کاهش مصرف در طرف تقاضا و افزایش تولید در طرف عرضه به دنبال جبران ناترازی بنزین است.
در طرف تقاضا، با در نظر گرفتن راهکارهایی برای جلوگیری از قاچاق سوخت و همچنین جمع‌آوری کارت سوخت جایگاه‌داران که دارای انحرافات بسیاری است، بدون اصلاح قیمتی و همچنین تغییر قیمت بنزین، به دنبال اصلاح و کاهش مصرف است.
اما مهم‌تر از کنترل طرف تقاضا، افزایش تولید بنزین است. کشوری که در 8 سال گذشته، وزیر نفتش اعتقادی به پالایشگاه‌سازی نداشت و در حال حاضر با یک خلأ جدی در زمینه تولید بنزین و ایجاد پالایشگاه‌های داخلی روبه‌رو است که رفع آن، زمان زیادی می‌طلبد، زیرا ساخت یک پالایشگاه اولا بسیار زمانبر است و ثانیا نیازمند هزینه اولیه و سرمایه‌گذاری زیادی است. در همین رابطه نیز دولت با وجود سرمایه‌گذاری در زمینه ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه، به دلیل زمانبر بودن این سیاست، به دنبال راهکار جایگزین و مطمئن برای فروش قطعی نفت خام ایران و همچنین تولید بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی است.
این راهکار به پالایشگاه‌داری فراسرزمینی معروف است که بسیاری از کشورهای پیش‌رو دنیا که تولیدکننده نفت خام یا صادرکننده خدمات فنی- مهندسی حوزه نفت و گاز هستند، این رویکرد را در پیش می‌گیرند.
در حال حاضر ایران با تکیه بر توان داخل در پالایشگاه‌های کشور ونزوئلا سرمایه‌گذاری کرده است، البته رویکرد ایران بسیار نو و بدیع بوده و دیگر نیازی به ساخت یک پالایشگاه جدید نیست. ایران با تمرکز بر نقاط ضعف کشور ونزوئلا در زمینه پالایشگاه‌ها، روی پالایشگاه‌های از قبل ساخته شده تمرکز کرده است. این پالایشگاه‌ها با وجود سرمایه‌گذاری اولیه، به دلیل مشکلات مختلف از قبیل تحریمها، با ظرفیتی بسیار پایین‌تر از ظرفیت اسمی خود کار می‌کنند و ایران در این نقطه با تکیه بر توان داخلی خود، خدمات فنی- مهندسی را به پالایشگاه‌های ونزوئلا صادر می‌کند و از صادرات این خدمات، ۲ آورده دریافت خواهد کرد؛ اول اینکه با سیاست صادرات خدمات فنی- مهندسی، خوراک ورودی پالایشگاه‌های ونزوئلا را به نفت خام ایران یا ترکیبی از نفت خام ایران و ونزوئلا تبدیل می‌کند و با سیاست خرید تقاضا، به فروش تضمینی نفت ایران می‌پردازد. از طرف دیگر نیز به جای تسویه صادرات خدمات فنی- مهندسی، در پالایشگاه مذکور سهامدار شده و به این ترتیب ایران سهامدار پالایشگاه‌های فراسرزمینی مستقر در ونزوئلا خواهد شد و پالایشگاه‌داری فراسرزمینی خواهد کرد.
نکته بسیار مهم در این زمینه آن است که با پالایشگاه‌داری فراسرزمینی، ایران به صورت تضمینی فروش نفت خود را افزایش می‌دهد و با تبدیل نفت خود به فرآورده، علاوه بر صادرات خدمات فنی- مهندسی ایرانی، کسری و ناترازی بنزینی خود را نیز تا حدودی جبران خواهد کرد. با گسترش رویکرد پالایشگاه‌داری فراسرزمینی ایران در کشورهای منطقه از جمله عراق، لبنان، سوریه و افغانستان، علاوه بر خنثی‌سازی کامل تحریمها، فرصت تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه نیز فراهم می‌شود و از این رو رویکرد پالایشگاه‌داری فراسرزمینی، مهمترین دستاورد یک ساله دولت در حوزه انرژی و خنثی‌سازی تحریم‌هاست.
***
عضو اتاق بازرگانی تهران تأکید کرد
فعال‌سازی ظرفیت اسمی پالایشگاه‌های نیمه فعال کشورهای همسو
عضو اتاق بازرگانی تهران با اشاره به این موضوع که طی سال‌های گذشته همیشه یکی از بحث‌های اتاق بازرگانی تهران این بوده است که ضررهای هنگفت ایران ناشی از خام‌فروشی است، تصریح کرد: ما نفت را به عنوان یک کالای ارزشمند در اختیار کشورهایی نظیر چین، هند و دیگران قرار می‌دهیم و آنها فرآوری‌اش می‌کنند و همان را با چند برابر قیمت (ایجاد ارزش افزوده) به ما می‌فروشند. خام‌فروشی سراسر ضرر است و باید به سمت استفاده از ظرفیت نخبگانی کشور برویم و این مساله را حل کنیم. باید شرکت‌های دانش‌بنیان که اخیراً تعداد آنها افزایش یافته است، مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم اقتصادی و صنعتی ما باید به سمت بهره‌برداری از فرصت‌های موجود و پرهیز از خام‌فروشی حرکت کند. البته الان نیاز به دانش فنی‌ای در این حوزه داریم که به خاطر تحریمها دیگر کشورها آن را در اختیار ما قرار نمی‌دهند و امیدواریم برجام به نتیجه برسد و مشکلات ما در این حوزه حل شود اما به طور کلی باید سیاست ما دوری از خام‌فروشی و رفتن به سمت فرآوری نفت و گاز باشد.
محمدحسن دیده‌ور ادامه داد: الان بسیاری از شرکت‌های مهندسین مشاور در حال تعطیل شدن هستند. بسیاری از نخبگان و مهندسین مشاور کشور مهاجرت می‌کنند. این افراد همواره نقش مهمی در آبادانی کشور داشته‌اند و نباید اجازه دهیم این سرمایه به راحتی از دست برود. محیط کاری مهندسین مشاور در ایران مساعد نیست و به همین خاطر به کشورهای دیگر می‌روند. این افراد در کشورهای همسایه فعالیت می‌کنند. بسیاری از پروژه‌های کشورهای عربی و ترکیه را شرکت‌های پیمانکاری ایران انجام می‌دهند. این موضوع از یک طرف توان فنی و مهندسی جوانان ایرانی را ثابت می‌کند و مایه مباهات است. اما از طرفی نشان‌دهنده نامساعد بودن فضا برای کار این افراد در داخل کشور است که جای تأسف دارد. حالا که شرایط اینطور است، چه بهتر که دولت به ساماندهی این موضوع بپردازد و این افراد از مجاری رسمی به دیگر کشورها خدمات فنی و مهندسی ارائه دهند. از این طریق، کشور از مزایای صادرات تکنولوژی برخوردار می‌شود و مهندسین هم می‌توانند در شرایط خوبی در دیگر کشورها کار کنند. مهاجرت جامعه نخبه به کشور ضربه فراوانی می‌زند اما می‌توانیم این مشکل را تبدیل به یک فرصت کنیم و با صدور خدمات فنی- مهندسی و فرستادن نیروی انسانی متخصص به سایر کشورها به صادرات تکنولوژی بپردازیم.
وی در ادامه گفت: کشورهای زیادی در دنیا هستند که پالایشگاه‌های نیمه‌فعال و نیمه‌کاره دارند، می‌توانیم با ارائه خدمات فنی- مهندسی به آنها یک استراتژی برد- برد را پیش ببریم. در کشورهایی مانند مالزی، ونزوئلا و سوریه و منطقه کردستان عراق امکان همکاری در بخش پالایشگاه‌های فراسرزمینی وجود دارد. این سیاست منافع فراوانی برای کشور دارد و با تأمین خوراک این پالایشگاه‌ها می‌توانیم به فروش نفت خود مبادرت کنیم. به خاطر محدودیت‌های مالی نمی‌توانیم در پالایشگاه‌های بزرگ همکاری داشته باشیم اما امکان همکاری در مینی‌پالایشگاه‌ها وجود دارد. تبدیل نفت به فرآورده در این پالایشگاه‌ها به معنای افزایش ارزآوری برای کشور و ایجاد ارزش افزوده است.
عضو اتاق بازرگانی تهران خاطرنشان کرد: اگر بخش خصوصی در حوزه ساخت پالایشگاه در دیگر کشورها ورود کرد، باید دولت تضمین بدهد که خوراک این پالایشگاه‌ها را تأمین کند تا به مشکل نخورند و سرمایه آنها هدر نرود.
***
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی مطرح کرد
جبران ناترازی سوخت کشور با تبدیل نفت ایران به فرآورده در پالایشگاه‌های فراسرزمینی
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره استفاده از ظرفیت پالایشگاه‌های فراسرزمینی برای تامین بخشی از سوخت داخل گفت: تامین نیاز بنزین کشور، از مهمترین دغدغه‌های ما در ادوار مختلف بوده است. همیشه مشکل کشور در بحث تامین نیاز بنزین از بحث‌های جدی و چالشی بوده است.
مجید ناصری‌نژاد اظهار کرد: باید فکری اساسی برای این نیاز مهم و ضروری کشور داشته باشیم و یک برنامه و چشم‌انداز واقعی برای آن ترسیم کنیم. وی ادامه داد: اقدامات مختلفی برای تامین بنزین انجام داده‌ایم که از مهمترین آنها تاسیس و ساخت پالایشگاه‌ها و توسعه آنها در داخل کشور بود و ما الان در تولید بنزین خودکفا شده‌ایم منتها مصرف بنزین در کشور در نتیجه عوامل اثرگذار مختلف، در برخی دوره‌ها بیش از تولید است. واقعیت این است که ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی ما بسیار فرسوده است و ماشین‌های تولید داخل نیز مصرف بالایی دارند. نماینده مردم شادگان در مجلس تاکید کرد: کنترل مصرف بنزین نیز از دیگر اقدامات برای کاهش مصرف است. برخی نیز بحث قیمت بنزین را مطرح می‌کنند و تاکید دارند وقتی بنزین با قیمت پایین به دست مصرف‌کننده برسد، موجب مصرف بی‌محابا می‌شود و مصرف‌کننده انگیزه‌ای برای صرفه‌جویی نخواهد داشت، پس در نتیجه باید قیمت بنزین را بالا برد تا میزان مصرف کنترل شود. وی تاکید کرد: در این میان استفاده از پالایشگاه‌های فراسرزمینی از مهمترین ظرفیت‌هایی است که می‌توانیم بخشی از نیاز بنزین داخل را تامین کنیم. با بازسازی این پالایشگاه‌ها ما می‌توانیم ضمن صدور خدمات فنی- مهندسی، صادرات نفت خام و فرآورده‌سازی نفت خام ایران را نیز اجرایی کنیم و این فرآورده‌ها را به کشور منتقل و بخشی از نیاز سوختی کشور را تامین کنیم.
***
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تشریح کرد
راهکاری برای خنثی‌سازی تحریمها
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس درباره استفاده از ظرفیت پالایشگاهی فراسرزمینی برای تامین بخشی از بنزین داخلی گفت: سرمایه‌گذاری فراسرزمینی قابلیت خوبی است که ما می‌توانیم در حوزه پالایشگاه‌ها و کشت فراسرزمینی از این قابلیت استفاده کنیم، چرا که ممکن است در داخل کشور در بحث تولید فرآورده، مسائل محیط‌زیستی، سرمایه‌گذاری‌ها، تحریمها و تراکنش‌ها محدودیت‌هایی داشته باشیم.
مسلم صالحی اظهار کرد: تجربه نشان داده است هر جا ورود کرده‌ایم، توانسته‌ایم بازار مصرفی آنجا را در دست بگیریم و هم کمبود محصول مورد نیاز در کشورمان را از طریق مازاد تولید هم جبران کنیم. وی تاکید کرد: اینکه ما تا چه اندازه در بحث پالایشگاه‌های فراسرزمینی موفق باشیم، به این بستگی دارد که چه میزان دیپلماسی اقتصادی و انرژی ما فعال است. باید وزارتخانه‌های امور خارجه و نفت در این باره زمینه‌سازی‌های لازم را انجام دهند که دولت و سرمایه‌گذار بخش خصوصی ما در سرزمین دیگر یا در رابطه با بازسازی پالایشگاهای فراسرزمینی اقدام کنند. صالحی خاطرنشان کرد: با این شرایطی که الان وجود دارد، می‌توانیم برای بحث بنزین و حتی سایر مشتقات همانند گازوئیل و دیگر سوخت‌ها از این ظرفیت استفاده کنیم. به هر حال ضعف‌هایی در داخل برای تامین بنزین مورد نیاز در برخی مواقع سال وجود دارد که با راه‌اندازی و تجهیز پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشورهای دیگر می‌توانیم بخشی از نیازهای‌مان را برطرف کنیم. صالحی خاطرنشان کرد: استفاده از این ظرفیت در برنامه دولت سیزدهم قرار دارد و پالایشگاه‌داری فراسرزمینی یکی از مهمترین اقدامات دولت سیزدهم در یک ساله اخیر بوده است که هم نفت صادر می‌شود و هم ناترازی سوختی کشور جبران می‌شود و ضمنا خنثی‌سازی تحریمها نیز به وقوع می‌پیوندد. از همین رو مجلس هم این هدف‌گذاری و برنامه دولت را مورد حمایت قطعی قرار می‌دهد.