هند و چین باعث شدند حذف اروپا از سبد تقاضای نفت روسی عملا بی‌فایده باشد و سوالاتی درباره کارآمدی طرح اعمال سقف قیمت بر نفت روسیه را ایجاد کرده است؛ سوالاتی که مخاطبان آن تحریم‌کنندگان روسیه یعنی اروپا‌یی‌هاست. به گزارش فایننشال تایمز، اطلاعات گمرک کشورهای هند و چین نشان می‌دهد خرید این کشورها تنها در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۱۱میلیون تن افزایش داشته و از این محل ۹ میلیارد دلار نصیب روسیه شده است.
بر اساس این گزارش اطلاعات نشان می‌دهد بیشترین حجم خرید مربوط به هند است که سه‌ماهه اول سال اتفاق افتاده است؛ خرید هند از این کشور در سه‌ماهه نخست امسال ۶۶/ ۰میلیون تن بود که در سه‌ماهه دوم به ۴۲/ ۸میلیون تن رسید. پس از عملیات نظامی روسیه در اوکراین در ماه فوریه، ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، بریتانیا و ژاپن، تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال کردند که واردات بسیاری از کالاها به روسیه را ممنوع می‌کرد. اما همسایه‌های پرجمعیت روسیه یعنی هند و چین به خرید نفت، کود شیمیایی و زغال سنگ روسی ادامه دادند و حتی پکن و مسکو توافق کردند ارز معاملات را از دلار به یوآن و روبل تغییر دهند. چین پیش از ماه فوریه هم یکی از خریداران اصلی نفت روسی بود.
پس از تهاجم رئیس‌جمهور ولادیمیر پوتین به اوکراین در ماه فوریه، چین که پیش از جنگ یکی از خریداران مهم نفت روسیه بود، در ماه مه ۲میلیون بشکه در روز خریداری کرد که نسبت به ژانویه و فوریه ۲/ ۰ تا ۴/ ۰میلیون بشکه در روز افزایش داشت. این درحالی است که ایالات متحده واردکنندگان نفت روسیه از جمله دهلی نو را تحت فشار قرار می‌دهد تا برای حمایت از سقف قیمتی با هدف محدود کردن درآمدهای مسکو، به G۷ بپیوندند. به گزارش فایننشال تایمز، الکساندر گابویف، عضو ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی (Carnegie Endowment for International Peace)، گفت هند و چین در حال استفاده از فرصتی که در بازار ایجاد شده هستند. به گفته او خرید هند و چین «تمایل یا کمکی آگاهانه برای پوتین نیست» و این خرید تنها یک فرصت‌طلبی از شرایط بازار است: «مسلما این معاملات جریان نقدی وارد روسیه می‌کند تا کرملین در قطع ارسال انرژی به اروپا موفق باشد.»
این یک تمایل آگاهانه برای کمک به پوتین نیست. این فقط یک روش بدبینانه و عمل‌گرایانه برای استفاده از وضعیت به نفع خود است. البته، عملا جریان نقدی ایجاد می‌کند که وقتی صادرات به اروپا قطع می‌شود به کرملین کمک می‌کند. بنادر و پالایشگاه‌های ساحلی هند در دسترس مسیرهای کشتیرانی کشورهای صادرکننده نفت که بسیار نزدیک‌تر از روسیه هستند، از جمله عربستان سعودی، عراق و امارات متحده عربی قرار دارند. همچنین به گزارش فایننشال تایمز، بیسواجیت دار، استاد مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی اقتصادی در دانشگاه جواهر لعل نهرو در‌این‌باره گفت: «نظر من در مورد خرید نفت روسیه از هند این است که این عمل یک مصلحت اقتصادی است.» به عقیده این تحلیلگر، «عامل کلیدی» در خرید هند بی‌طرفی این کشوردر قبال جنگ اوکراین است. آن هم در‌حالی‌که روسیه همچنین بزرگ‌ترین تامین‌کننده تسلیحات هند است.
اطلاعات در مورد بازار واردات نفت هند مبهم است اما تحلیلگران بر این باورند که دهلی نو از تخفیف‌های قیمتی روسیه به‌خوبی بهره می‌برد. از زمان جنگ در اروپا، نفت روسیه با تخفیف ۳۰دلار در هر بشکه در مقایسه با نفت خام برنت که شاخصی معیار و بین‌المللی است، معامله می‌شود. اما مجموع درآمدی که روسیه دریافت می‌کند همچنان بیشتر از سال ۲۰۲۱ بوده است، زیرا قیمت‌های جهانی بسیار بالا رفته؛ به طوری که برای اولین‌بار از سال ۲۰۱۴، نفت در بیشتر ماه‌های سال بالای ۱۰۰ دلار معامله شد. ارزش واحد واردات از عربستان سعودی، امارات، عراق و عمان - دیگر منابع اصلی نفت خام چین - در سه‌ماهه دوم به ۸۰۰دلار در هر تن افزایش یافت، در‌حالی‌که هزینه واردات از روسیه در ۷۰۰ دلار در تن باقی ماند. واردات نفت هند از روسیه در سه‌ماهه اول به طور متوسط ۷۹۰دلار در هر تن هزینه داشت اما در سه‌ماهه دوم به ۷۴۰دلار در هر تن کاهش یافت. آن هم در‌حالی‌که هزینه واردات از سایر منابع در همین دوره افزایش یافت. به گزارش فایننشال تایمز، نیل کراسبی، تحلیلگر ارشد وین در اویلکس (OilX) گفت: «به نظر می‌رسد روسیه تخفیف قابل‌توجهی برای نفت خود ارائه می‌دهد. با این حال، من فکر نمی‌کنم بسیاری از افراد در بازار اسنادی را در مورد این معاملات دیده باشند، بنابراین ما فقط از روی حدس استنباط می‌کنیم.»
الینا ریباکووا، معاون اقتصاددان ارشد موسسه مالی بین‌المللی (nstitute for International Finance) هم گفت به‌رغم تخفیف‌ها، «شرکت‌های نفتی روسیه همچنان می‌توانند سود قابل‌توجهی داشته باشند.» سود شرکت تاتنفت، تولیدکننده بزرگ نفت روسیه، در نیمه اول سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل ۵۲درصد افزایش یافت. پوتین روز چهارشنبه در سخنرانی در یک مجمع اقتصادی مدعی شد روسیه برای فروش منابع انرژی خود به خریداران غیرغربی مشکلی نخواهد داشت. در‌حالی‌که به دلیل محدودیت‌های زیرساخت موجود خط لوله گاز اروپا، تغییر مسیر عرضه دشوار است، در آن طرف بازار روسیه در حفظ فروش نفت موفق‌تر بوده است.
پوتین گفت: «تا جایی که به منابع ما مربوط می‌شود، تقاضا در بازارهای جهانی آنقدر زیاد است که ما مشکلی برای فروش آنها نداریم.»پوتین گفت مسکو از قراردادهای انرژی کناره‌گیری می‌کند و در صورت اعمال سقف قیمتی بر نفت روسیه که توسط G۷ پیشنهاد شده بود، عرضه را قطع می‌کند و هشدار داد غرب در نهایت «یخ می‌زند». به عقیده الینا ریباکووا، مقامات روسیه ممکن است اکنون بخندند، «اما به دلیل دور شدن اروپا از گاز روسیه در یک تا دو سال آینده، به‌شدت به چین و هند برای صادرات انرژی وابسته خواهند شد. به همین دلیل است که روسیه اکنون از اهرم فشار خود استفاده می‌کند، زیرا می‌داند به‌زودی دیگر در جنگ‌های انرژی موثر نخواهد بود.»