امیرحسام خرازی مدیر بازاریابی و فروش شرکت افزون روان
لوبکات(Lube Cut)،
فرآورده‌ای نفتی و ماده اولیه اصلی تولید روغن پایه و به نوعی تشکیل دهنده ساختار قیمت
تمام شده روغن موتور می‌باشد که بهای آن بر اساس نرخ نفت کوره (HSFO) در پلتس خلیج فارس و میانگین نرخ ارز نیما محاسبه می‌گردد. قیمت جهانی این فرآورده در ماه‌های
اخیر باتوجه به افزایش قیمت نفت خام به‌دلیل جنگ اوکراین با نوسان های افزایشی مواجه
شد. همچنین در داخل نیز تولیدکنندگان معتقدند بهای لوبکات با قیمت روغن پایه که
ماده اولیه در تولید روغن موتور بوده تناسب نداشته و همین موضوع سبب ایجاد ناهماهنگی
در عرضه این محصولات و گاها ضرر برای پالایشگاه‌ها می‌شود. فعالان این حوزه
معتقدند اگر شیوه فرمول گذاری قیمتی لوبکات و روغن پایه را تغییر دهند تا بهای این
دو محصول متاثر از بهای یکدیگر باشند، تاثیر مثبتی بر عرضه این فرآورده‌ها و
مدیریت خواهد داشت.
قیمت لوبکات در حاضر وابسته به نرخ جهانی نفت خام
و نرخ معاملات شاخص شده در گزارش پلتس خلیج فارس است که به دلیل تحولات اخیر در
روسیه و کاهش عرضه در کانالی افزایشی قرار گرفته، همچنین انجمن صنفی کارفرمایی
صنعت پالایش نفت میانگین قیمتی دو هفته یا ماهانه نرخ HSFO
را در محاسبه ارزش لوبکات مدنظر قرار می‌دهد. HSFO
از سال 2020 که استفاده از آن برای سوخت در صنعت حملونقل دریایی ممنوعیت پیدا
کرد به‌دلیل کاهش تقاضا روندی کاهشی در قیمت را پیش گرفت. سپس از اوایل سال گذشته
میلادی به وضعیت عادی برگشت و در نرخ های 300 تا 400 دلار شروع به نوسان کرد.
البته با شروع فصل سرما و افزایش تقاضا برای سوخت و اتفاقات فعلی موجب شد تا بهای
آن مجددا به محدوده قیمتی 700 – 800 دلار به ازای هر تن
برسد. باتوجه به شروع فصل گرما و کاهش تقاضا برای سوخت انتظار شیبی نزولی در بهای HSFO
را داریم. البته ممکن است کاهش عرضه از سمت ایران و یا سایر
تامین کنندگان را در منطقه صورت پذیرد و یا تحولات نفتی روسیه سبب افزیش قیمت
انرژی و به تبع موجب روندی صعودی در بهای این فراورده شود. متغییر بعدی که تعیین
کننده در قیمت نهایی لوبکات در داخل است؛ میانگین نرخ ارز نیمایی است. در حال حاضر
این ارز بالای 26 هزار تومان قیمت خورده و چشم انداز منفی به ادامه مذاکرات برجام
و همچین تصمیم دولت مبنی بر کاهش اختلاف قیمت بین ارز آزاد و نیمایی موجب شده است
که پیش‌بینی ها به سمت افزایش نرخ این ارز باشد. اگر این افزایش رخ دهد حتی با
وجود روند کاهشی در قیمت HSFO
برآیند این دو اثر افزایشی خواهد بود و بازار داخل شاهد رشد قیمت لوبکات خواهد بود.
·
ناسازگاری قیمت ها مشکل اصلی
بازار
عدم تناسب بین قیمت HSFO،
لوبکات و روغن پایه از دیگر مسائلی است که می‌تواند در این بازار مشکل‌ساز باشد و
اشتیاق تولید کننده برای عرضه مناسب را از بین ببرد. انجمن پالایشگاه های روغن‌سازی
ایران مصمم هست تا از طریق وزارت صنایع، وزارت نفت، سازمان حمایت و انجمن صنفی
پالایشگاه‌ها نحوه فرمولگذاری قیمت لوبکات را تغییر بدهند. زیرا در محاسبه قیمت
نهایی لوبکات تنها بهای HSFO به عنوان فرارده نفتی در نظر گرفته می‌شود. در صورتیکه نرخ معاملاتی
در خلیج فارس با در نظر گرفتن دیسکانت بین 40 تا 50 دلاری از نرخ پلتس HSFO انجام می پذیرد. از طرفی نرخ لوبکات به عنوان
ماده اصلی در تولید روغن پایه باید هم‌نوایی با قیمت فروش روغن پایه در بورس کالا نیز
داشته باشد. در حال حاضر بهای لوبکات همانطور که اشاره شد از حاصل ضرب نرخ دلاری HSFO
و میانگین قیمت ارز نیمایی با درصدی تعدیل مثبت و منفی محاسبه می‌شود. از طرفی
قیمت روغن پایه متاثر از نرخ دلاری روغن پایه صادراتی بر مبنای شاخص ICIS
در قیمت ارز نیماست. حال بهای جهانی روغن پایه و HSFO
در بسیاری از اوقات از یک روند پیروی نمی‌کنند. برای مثال اگر عرضه سوخت افزایش
پیدا کند قیمت HSFO کاهش پیدا می‌کند اما ممکن است همزمان به‌دلیل کاهش عرضه روغن
پایه در منطقه این فرآورده نفتی با افزایش نرخ مواجه شود در
نتیجه نرخ ریالی عرضه روغن پایه در بورس کالا نیز افزایش پیدا می‌کند. در
نتیجه شرکت های دولتی با حاشیه سود بسیار بالایی روغن پایه را می‌فروشند. البته برعکس
این موضوع هم اتفاق می‌افتد. در حال حاضر قیمت لوب کات حدودا 17 هزار تومان به
ازای هر کیلوگرم می باشد که رقم بسیار بالایی است و نرخ به دلیل افزایش نرخ دلار و
همین طور قیمت بالای HSFO حاصل شده است. از طرفی بهای روغن پایه حدودا 25
هزار تومان به ازای هرکیلوگرم است. یعنی حدودا 30 الی 40 درصد افزایش نرخ نسبت به
لوبکات وجود دارد و در این شرایط عرضه روغن پایه با این قیمت برای پالایشگاه های
روغن‌ساز مطلوب نیست. در واقع ارزش‌گذاری مناسب زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت روغن
پایه با فاصله منطقی ای از نرخ لوبکات و هم طراز با نرخ دلاری باشد. حال آنکه اگر
اصلاح فرمول قیمت گذاری را در این حوزه داشته باشیم مطمنا موجب افزایش عرضه از سمت
تولیدکنندگان می‌شود.
·
اثر قیمت لوبکات در بازار
روغن پایه
در حال‌حاضر چهار پالایشگاه روغن ساز کشور مجوز بیست و پنج درصد افزایش
قیمت گرفته اند. اما همچنان عرضه در
بازار روغن موتور اندازه نیاز بازار نبوده است، زیرا 25 درصد افزایش قیمتی نیز برای
پالایشگاه‌ها به منظور تولید روغن موتور به صرفه نیست. خب اگر بخواهیم مقایسه هم
بکنیم بهای لوبکات از قیمت حدودی چهارهزار تومان به ازای هر کیلوگرم در سالیان قبل
به حدود هفده هزار تومان رسیده است که این به معنای افزایش چهار الی پنج برابری
بهای تمام شده روغن پایه است. اما قیمت روغن موتور در طی این مدت هنوز این میزان
افزایش را جذب نکرده و مجوزهای افزایش قیمت سازمان حمایت تکافوی افزایش هزینه ها
را نمی دهد. این موضوع بدین معنی است که لوبکات که فرآورده تولید داخل می باشد و
خوراک پالایشگاه روغن سازیست و به تبع قیمت تمام شده روغن پایه را تعیین می‌کند تغییر
چهاربرابری داشته است. از طرفی قیمت مواد اولیه و افزودنی های تولید روغن موتور و
روان کارها مثل روغن پایه های گروه 2و 3 و سایر افزودنی ها بخاطر کمبود عرضه جهانی
در شرایط پسا کرونایی، افزایش نرخ دلار در کشور، رشد تورم جهانی، افزایش قیمت سوخت
و به تبع آن افزایش هزینه‌های حملونقل، افزایشی بوده است و درنتیجه تولید کننده
داخل نیز این مواد اولیه داخلی و وارداتی را با قیمت بالاتری تهیه می‌کند.
·
بهبود فرمول گذاری قیمتی چاره کار است
در رابطه با پیش‌بینی قیمت لوبکات و روغن پایه با تمام این اوصاف باید در
تابستان شاهد کاهش عرضه روغن موتور و یا چالش های قیمتی باشیم. زیرا بازار تشنه
این افزایش قیمت است و بهای روغن پایه عرضه شده در بورس کالا با لوبکاتی که به پالایشگاه عرضه می‌شود هم‌خوانی
ندارد. به نظر میرسد مسولین باید تصمیمی در رابطه با فرمول یا اعمال سوبسید قیمت
لوبکات، فرمول قیمت روغن پایه و یا افزایش قیمت روغن موتور بگیرند. چرا که این سه مورد
باید متناسب بایکدیگر باشند. همچنین می‌توان به جای تصویب افزایش قیمت روغن موتور
از سمت سازمان حمایت، اصلاح فرمول قیمتی لوبکات و روغن پایه را در دستور کار قرار
داد. اگر فرمول قیمت این دو کالا اصلاح بشود، روغن موتور به عنوان محصولی استراتژیک
که ساخت داخل است می‌تواند با سوبسید دولتی بر روی لوبکات، با قیمت رقابتی و معقول
عرضه شود تا مصرف کننده نیز بخاطر افزایش قیمت دچار مشکل گردد. درحال حاضر سیاست
های دولت در ماه های پیش رو درارتباط با تعیین قیمت بسیار تاثیرگذار هستند و اصلاح
فرمول قیمت لوبکات می‌تواند به ما کمک کند تا این افزایش قیمت هایی که ناشی از
افزایش نرخ HSFO و نوسانات ارز نیما هست را تا حدی مدیریت کنیم و رونقی به بخش
خصوصی بدهیم. زیرا وقتی قیمت تمام شده روغن پایه برای بخش خصوصی ارزان‌تر شود قطعا
موجب رشد در تولید این بخش و رقابت بهتر می گردد.