در محوریت برنامه ایران در همکاری انرژی با ازبکستان، ارتقا و بازسازی ۲ پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه» و صادرات نفت ایران به این کشور قرار دارد. به اعتقاد کارشناسان، «بازارسازی نفت» یکی از راهبردهای اصلی در بی‌اثر کردن تحریم نفتی و افزایش صادرات نفت ایران است که می‌تواند جریان صادرات نفت کشور را در برابر تکانه‌های خارجی مثل تحریم حفظ کند. محمدصادق جوکار، رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی وزارت نفت، درباره این موضوع گفت: بازارسازی برای فروش نفت ایران بدین معناست که موضوع تحریم از موضوع دوجانبه آمریکا و ایران تبدیل شود به موضوع مورد‌دغدغه کشور طرف ثالث در تعاملات نفتی ایران. بدین صورت بازار فروش نفت ایران اثر‌پذیری حداقلی از بازگشت تحریم‌ها داشته و تداوم یابد.
وی در ادامه گفت: فرض کنید کشور ثالثی می‌خواهد با ایران تعاملات اقتصادی داشته باشد ولی تحت تاثیر تحریم، دچار محدودیت است؛ در بازارسازی ما باید کاری کنیم که کشور ثالث خودش به فکر حل چالش تحریم در روابط خود با جمهوری اسلامی ایران باشد. یکی از سیاست‌های بازارسازی نفت، خرید تقاضا «buy demand» است. در این سیاست، کشور عرضه‌کننده نفت با سهامدار شدن در پالایشگاه‌های فراسرزمینی، تقاضای کشور واردکننده را به‌اصطلاح می‌خرد و تصاحب می‌کند و نفت خودش را به مقصد پالایشگاهی که در آن سهامدار است، صادر می‌کند.
پیش‌تر در دولت سیزدهم، بازارسازی نفت با سیاست خرید تقاضا پیگیری شده و وزارت نفت برای سهامدار شدن در دو پالایشگاه «ال‌پالیتو» و «پاراگوانا» با ظرفیت ۱۴۰ و ۹۵۵هزار بشکه در روز در ونزوئلا، پالایشگاه «بولیوار سوپریم سوئنو» با ظرفیت ۱۰۰هزار بشکه در روز در نیکاراگوئه و پالایشگاه «الفرقلس» با ظرفیت ۱۴۰هزار بشکه در روز در سوریه اقدام کرده است. از جمله نتایج این اقدام میتوان به صادرات ۲۰۰هزار‌بشکه‌ای نفت و میعانات گازی ایران به ونزوئلا اشاره کرد که در دولت گذشته این رقم صفر بوده است. هفته گذشته نیز جواد اوجی، وزیر نفت، در حاشیه نشست اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای، در دیدار با عظیم احمد خوجه‌اف، سرپرست وزارت انرژی ازبکستان، ۶ محور همکاری دو کشور در بخش انرژی را بررسی کرد که عبارت‌اند از:
- تامین فرآورده‌های مورد نیاز ازبکستان اعم از ال‌پی‌جی، سوخت جت، نفت کوره، میعانات گازی و محصولات پتروشیمی
- توسعه میادین هیدروکربوری ازبکستان از سوی شرکت‌های توانمند ایرانی
- استفاده از خدمات حفاری شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های بالادستی ازبکستان
- صدور خدمات فنی و مهندسی و ارتقا و بازسازی پالایشگاه‌های ازبکستان با استفاده از توان فنی شرکت‌های ایرانی
- استفاده از توانمندی‌های فنی و مهندسی شرکت‌های ایرانی در بخش پتروشیمی
- تامین تجهیزات و همکاری در زمینه ایجاد و تامین تجهیزات آزمایشگاهی
بر این مبنا، یکی از این محورها، صدور خدمات فنی و مهندسی به ازبکستان و احیای ظرفیت دو پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه» و صادرات نفت ایران به این کشور است.
نفت ایران در آستانه صادرات به دو پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه»
احمد اسدزاده، معاون امور بین‌الملل وزیر نفت، هم در این باره می‌گوید: پالایشگاه‌های ازبکستان با ۵۰درصد ظرفیت کار می‌کنند. کشور ازبکستان دارای ۲ پالایشگاه عمده نفتی است که این پالایشگاه‌ها ۲۳۰هزار بشکه ظرفیت پالایشی دارند. وی در ادامه اظهار داشت: در مذاکرات اخیری که با ازبکستان داشتیم مقرر شد برای احیا و بازسازی این پالایشگاه‌ها، نفت ایران به پالایشگاه‌های این کشور صادر شود. در هفته آینده هیاتی از ازبکستان به ایران سفر می‌کنند و در قالب ۴ کار گروه، این موضوعات با جزئیات بیشتری دنبال می‌شود. در مجموع به نظر می‌رسد ایران فرصت خوبی برای احیای ۱۱۵هزار بشکه از ظرفیت دو پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه» در ازبکستان و صادرات نفت خود به این کشور دارد، فرصتی که نه مذاکره با آمریکا و احیای برجام بلکه با پیگیری راهبرد بازارسازی نفت به دست آمده است.