فرآیند تامین نفت در شرایط روز حاکم بر بازار انرژی، با پیچیدگی های بسیاری روبه‌روست. کاهش ذخایر استراتژیک کشورها، منازعات اروپا با روسیه، افزایش نرخ بهره بانکی درکنار پیش‌بینی روزهای سرد در زمستان پیش‌رو، هریک به نوبه خود بر بازار متلاطم نفت تاثیر گذاشته است.
به گزارش رویترز، هم‌زمان با قدرت گرفتن احتمال تصمیم جدید فدرال رزرو برای افزایش نرخ بهره، پیش‌بینی می‌شود جایگاه دلار در تجارت جهانی ارتقا پیدا کند. اما‌و‌اگرهای موجود بر سر راه عرضه نفت به بازار جهانی، میزان سفارش را تا حد چشمگیری کاهش داده است. حذف یا کاهش محدودیت‌ها و قرنطینه سخت‌گیرانه کووید-۱۹ در چین، می‌تواند در مسیر حل بحران عرضه و تقاضای جهانی نفت، نقشی بسزا داشته باشد.
افت میزان عرضه جهانی نفت
طبق اظهار تحلیلگران بازار انرژی، قیمت جهانی نفت در معاملات پرنوسان روز دوشنبه اندکی افزایش یافت. دلیل اصلی آن بیشتر حاصل نگرانی‌ها از کاهش حجم عرضه بود تا قدرت گرفتن دلار، که به طور طبیعی منجر به کاهش تقاضای نفت می‌شود. نفت خام برنت در ماه نوامبر با ۶۵ سنت یا ۷/ ۰درصد افزایش به ۹۲ دلار در هر بشکه رسید. این در حالی است که متوسط بهای وست تگزاس اینترمدیت آمریکا (WTI) در ماه اکتبر با ۶۲ سنت افزایش به ۷۳/ ۸۵دلار در هر بشکه یا ۷/ ۰درصد رسید. به استناد گزارش‌های داخلی سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش به رهبری روسیه، موسوم به اوپک‌پلاس، در ماه اوت معادل ۵۸۳/ ۳میلیون بشکه در روز کاهش تولید نفت را ثبت کرد. این گروه در ماه ژوئیه نیز روزانه به میزان ۸۹۲/ ۲میلیون بشکه، از تولید هدف خود فاصله گرفت.
اندرو لیپو، رئیس شرکت نفتی لیپو (Lipow Oil Associates)، در مصاحبه اختصاصی با رویترزگفت: «نتایج بررسی تولید اوپک‌پلاس در ماه اوت از کاهش معنادار تولید نفت حکایت دارد. واقعیت امروز بازار این است که در صورت افزایش میزان تقاضا و سفارش نفت بیشتر، اوپک‌پلاس و هم‌پیمانانش، با موانع بسیاری روبه‌رو بوده و در نتیجه به سادگی قادر به تامین نیاز بازار نخواهند بود.»
افزایش نرخ بهره و رشد هزینه استقراض بانکی
بانک‌های مرکزی در سراسر جهان، با هدف مهار تورم سرکش این روزها، مطمئنا نرخ بهره و هزینه‌های استقراض را افزایش خواهند داد. تنها به عنوان نمونه، فدرال رزرو ایالات متحده درصدد افزایش یک‌درصدی نرخ بهره است. دنیس کیسلر، معاون ارشد معاملات در موسسه مالی بی‌او‌کی (BOK Financial)، اعتقاد دارد بسیاری از بازیگران حوزه نفت و انرژی بار دیگر به حاشیه رفته تا در سایه و به دور از هیاهوی بازار، منتظر نتایج ملموس نشست این هفته فدرال رزرو باشند. هم‌زمان با اعلام تعطیلات عمومی در بریتانیا برای مراسم خاکسپاری ملکه الیزابت، حجم مبادلات تجاری لندن در روز دوشنبه افت محسوسی را تجربه کرد. با این حال، هم‌زمان با قدرت گرفتن احتمال خروج اروپا از بحران گاز، سرنوشت بازار نفت نیز در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت. آلمان به عنوان مثال، پیش از آغاز منازعات روسیه با اوکراین، مبادرت به پیش‌خرید بخش قابل‌توجهی از ظرفیت گاز روسیه کرده بود که با بسته شدن خط لوله نورد‌استریم ۱، هر آنچه رشته بود پنبه شد!
سیر صعودی و نزولی قیمت نفت
قیمت جهانی نفت خام در سال جاری و پس از حمله روسیه به اوکراین که نگرانی‌ها را در‌خصوص عرضه این محصول استراتژیک افزایش داد، سیر تصاعدی به خود گرفت. تا جایی که قیمت نفت برنت در ماه مارس، به رکورد تاریخی۱۴۷دلار نزدیک شد. از آن زمان، نگرانی‌های جامعه جهانی در مورد رشد منفی اقتصادی و در نتیجه کاهش حجم تقاضا، سیر نزولی قیمت نفت را رقم زده است. متعاقب تصمیم کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش (اوپک‌پلاس) برای کاهش روزانه ۱۰۰هزاربشکه‌ای در ماه اکتبر، قیمت نفت با افزایش قابل‌توجهی روبه‌رو شد. ادوارد مویا، تحلیلگر ارشد بازار انرژی، در یادداشتی نوشت: کاهش تولید اوپک‌پلاس با توجه به شرایط روز بازار، تصمیم دشواری نبود. تینا تانگ، تحلیلگر موسسه سی‌ام‌سی مارکتز، در این باره گفت: «دلار قوی، رشد معنادار نرخ بهره، افزایش بازده اوراق قرضه و کاهش رشد اقتصادی چین، از عوامل تاثیر‌گذار بر قیمت نفت هستند.» او در ادامه افزود: «به‌طور خلاصه، بازار آتی نفت در اقتصاد جهانی برمبنای رکود تورمی قیمت‌گذاری می‌شود.»
سایه‌روشن توافق هسته‌ای ایران
در این شرایط، چشم‌انداز توافق احتمالی با ایران، نوید زمستانی آسوده‌تر را برای ساکنان اروپا به همراه دارد. از منظر خریداران تشنه نفت، بازگشت نفت خام ایران به عرصه انرژی جهان، در شرایطی که بازار با کاهش کم‌سابقه عرضه نفت روسیه روبه‌روست، به این زودی‌ها اتفاق نمی‌افتد. اتحادیه اروپا حدود ۲/ ۱میلیون بشکه در روز از نفت خام روسیه را از طریق دریا وارد می‌کرد که معادل دوسوم این میزان مربوط به قبل از حمله روسیه به اوکراین است. حال آنکه از زمان اجرایی شدن تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه روسیه، واردات نفت این کشور محدودتر شده و بشکه‌های نفت ایران جایگزینی مناسب و به‌هنگام برای نفت روسی خواهند بود.
در سال ۲۰۱۶، پس از برچیده شدن تحریم‌های نفتی ایران و به‌دنبال امضای برجام، تولید نفت این کشور بسیار سریع‌تر و فرا‌تر از انتظار تحلیلگران از سر گرفته شد. با توجه به اینکه هیچ نشانه‌ای مبنی بر آسیب دیدن میادین و تاسیسات نفتی ایران وجود ندارد، صادرات نفت کشور باز هم می‌تواند به‌سرعت از سر گرفته شود. در آغاز ۲۰۱۶ میلادی، تحلیلگران بلومبرگ انتظار داشتند تولید نفت ایران معادل ۴۰۰هزار بشکه در روز طی ۶ ماه و ۶۷۵هزار بشکه در روز پس از گذشت یک سال افزایش یابد، اما در واقعیت تولید نفت ایران تنها در عرض ۶ ماه از آنچه برای ۱۲ ماه پیش‌بینی شده بود، پیشی گرفت. در آن مقطع زمانی، ایران به فاصله تنها یک سال از رفع تحریم‌ها، حدود یک‌میلیون بشکه در روز به تولید روزانه نفت خود افزود و آن را به ۸/ ۳میلیون بشکه در روز رساند.
هم‌چنین با بهره‌برداری از حجم نفت خامی که در نفتکش‌های بی‌شمار اطراف سواحل ایران ذخیره شده و آماده ارسال بود، میزان صادرات نفت ایران به‌سرعت افزایش یافت. ایران در زمان حاضر در شرایط مشابه قرار دارد و تخمین زده می‌شود رقمی برجسته از نفت خام و میعانات گازی در ذخایر استراتژیک خود اندوخته باشد که می‌تواند بلافاصله به بازار تزریق کند. نفت خام ایران چنانچه به این زودی‌ها به اروپا و حتی آمریکا راه پیدا نکند، می‌تواند حداقل موجب اطمینان خاطر خریداران آسیایی عمده نفت مانند کره‌جنوبی، ژاپن، چین و حتی هند شود.
پالایشگاه‌های نفت اروپا واقع در مدیترانه که قبل از آغاز تحریم‌ها حجمی معادل ۶۰۰هزار بشکه در روز نفت خام ایران را جذب می‌کردند، از بازگشت نفت ایران به بازار استقبال خواهند کرد. پس از اجرایی شدن تحریم‌های سخت‌گیرانه نفتی علیه روسیه، قاره سبز معادل همین مقدار از بشکه‌های نفت روسیه را از دست داد؛ به این ترتیب نفت ایران می‌تواند جایگزین مناسبی برای نفت (اورال) روسیه باشد.
تصمیمات جدید برای بازار نفت
پیش از تصمیمات این هفته فدرال رزرو و سایر بانک‌های مرکزی، دلار آمریکا نزدیک به بالاترین حد خود در دو دهه گذشته معامله شد. دلار قوی‌تر به منزله این است که صاحبان سایر ارزها، مجبور به پرداخت ارقام بالاتر برای خرید کالاهایی خواهند بود که بر پایه دلار تعیین قیمت و مبادله می‌شوند. بازار نفت همچنان تحت‌تاثیر الگوهای (رشد) نزولی تقاضا قرار دارد؛ مانند پیش‌بینی هفته گذشته آژانس بین‌المللی انرژی مبنی بر اینکه نمودار تقاضای جهانی نفت در سه‌ماهه چهارم، رشد صعودی نخواهد داشت.تحلیلگران بانک ای‌ان‌زد (ANZ) می‌گویند: «بازار نفت هنوز سردرگم از تاثیرات محتمل اعمال تحریم‌های جدید اروپا بر نفت روسیه است. از آنجایی که طبق پیش‌بینی‌ها، مکانیزم عرضه جهانی نفت در اوایل ماه دسامبر با اختلال روبه‌رو خواهد شد، بروز واکنش به‌هنگام از سوی تولیدکنندگان آمریکایی، بسیار دور از ذهن است».
نقش کلیدی اژدهای زرد در بازار نفت
به عقیده تحلیلگران، کاهش محدودیت‌های کووید-۱۹ در چین، دومین مصرف‌کننده بزرگ انرژی جهان، می‌تواند نویدگر بهبود وضعیت بازار آتی انرژی باشد. در این راستا، به گزارش خبر‌گزاری آناتولی، معاون شهردار شانگهای اعلام کرد محدودیت‌های کرونایی در این شهر از ابتدای ژوئن لغو خواهد شد. براساس اعلام مقامات محلی در ۱۵ منطقه از ۱۶ منطقه این شهر، «ابتلای صفر» رقم خورده است. در این شهر ۲۶میلیون‌نفری، طی ۲۴ ساعت گذشته تنها ۶۹ مورد با علائم بیماری و ۸۶۹ مورد بدون علامت شناسایی شده و ۴ نفر نیز فوت شده‌اند. او با بیان اینکه حمل‌و‌نقل عمومی به‌تدریج از ۲۲ ماه مه آغاز به فعالیت می‌کند، اظهار کرد هدف آنها بازگشت به حالت عادی در کل شهر و رفع تمامی محدودیت‌ها از ابتدای ژوئن است.
ذخایر نفت آمریکا
طبق گزارش رویترز، ذخایر نفت خام آمریکا، به عنوان مثال در هفته منتهی به ۱۶ سپتامبر، به طور متوسط حدود ۲میلیون بشکه افزایش خواهد یافت. بایدن در مواجهه با بحران اخیر قیمت بنزین، روزانه حدود یک‌میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک نفت ایالات متحده را به بازار داخلی آمریکا تزریق کرد. در نتیجه این اقدام، ذخایر استراتژیک نفت خام آمریکا به کمترین میزان از سال ۱۹۸۶ رسید. در حوزه انرژی ایالات متحده و در شرایط گذار از بحران، ذخایر استراتژیک نفتی همواره یاریگر کاخ سفید بوده است.