سودآوری میلیاردی پتروشیمی ها در فضای رانتی موجود

در نخستین روز کنفرانس بین المللی اتیک، پنلی با موضوع قیمت گذاری خوراک گازی واحدهای گاز و پتروشیمی با حضور مهندس اکبر ترکان،مدیر گروه پژوهشی امور زیر بنایی مجمع تشخیص مصلحت نظام، دکتر احسان نجابت،مدیرعامل شرکت مدیریت نکو، مهندس احمدزاده،مدیر پژوهش و فناوری سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس و دکتر مرادی،عضو هیات علمی دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای این جلسه ترکان گفت:نگاه صرف به نفت و گاز، به عنوان حامل های انرژی، دربرگیرنده همه ظرفیت های این ذخایر کشور نیست و ضروری است به این منابع به عنوان رکنی برای توسعه صنعت کشور نگریسته شود.
او با اشاره به جایگاه ایران از نظر منابع گازی در جهان افزود:ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر گازی جهان، دارای ۳۳ هزار میلیارد متر مکعب گاز است که نیمی ازاین میزان گاز، در میدان پارس جنوبی واقع شده است.
معاون اسبق برنامه ریزی وزارت نفت ، همچنین بر جایگاه ایران در تولید محصولات پتروشیمی بر پایه خوراک هیدروکربوری تاکید کرد و گفت:باید توسط گاز تمام کشور را پوشش صنعتی داد و از این منظر قیمت گذاری خوراک گازی واحد های پتروشیمی اهمیتی مضاعف پیدا کرده است.
احسان نجابت،دیگر پنلیست این کنفرانس ،با ذکر تاریخچه ای از موضوع،قیمت گذاری گاز را مساله ای عنوان کرد که طی سالهای گذشته همواره چالش برانگیز بوده و امروزه با رشد و گسترش واحدهای پتروشیمی به طور جدی این بخش را تحت الشعاع قرار داده است.
او با اشاره به اینکه در حال حاضر نفت و گاز،کالایی صرفا اقتصادی نیستند، به تبیین نقش سیاسی آنها در شرایط کنونی پرداخت.
به گفته وی منافع اقتصادی حاصله از این منابع ،ابعاد و گروههای مختلفی در کشور را درگیر می کند ؛از این منظر موضوعی چون قیمت گذاری گاز تبدیل به بحث کثیر الوجهی می شود که سیاستها در زمینه های مختلف را متاثر می سازد.
او با ذکر مثالی افزود : در این حوزه ،گروه سیاست خارجی کشور برای عمق بخشیدن به روابط سیاسی و پیشبرد منافع خارجی از صادرات حجم زیادی گاز با قیمت پایین حمایت می کنند؛این در حالی است که گروهی دیگر با نگاه به توسعه منابع بالادستی،از قیمت های بالا ،نزدیک به قیمت جهانی، دفاع می کنند.
نجابت صنعت پتروشیمی کشور را بخش دیگر درگیر با موضوع قیمت گذاری خوراک گاز ذکر و اضافه کرد:این صنعت اشتغالزا ، عامل افزایش درآمدهای ارزی کشور بوده و هست و ۳۰ درصد درآمدهای غیر نفتی ایران را تشکیل می دهد.
او پس از اشاره به اهمیت این مبحث افزود:پس از تبیین سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، فروش گاز در بالادست جزء وظایف حاکمیتی دولت باقی مانده و ابزار قیمتی،ابزار سیاست گذاری دولت در این زمینه به شمار می رود.
او تاکید کرد:وقتی بحث قیمت گذاری گاز مطرح می شود،مراد،اعلام قیمت ثابت برای این کالا نیست بلکه منظورمتخصصان، ارائه فرمول جامع،مانع و با ثباتی برای افق زمانی مثلا ۲۰ ساله است تا بر حسب نتیجه فرمول قیمت گذاری،پرتفوی پتروشیمی کشور، توزیع و تنظیم شود.
در این بخش جلسه، ترکان با ورود به جزئیات موضوع از اینکه ارزش حرارتی، مبنایی برای قیمت گذاری گاز متان(به عنوان سوخت) قرارگرفته ، انتقاد کرد و گفت :قیمت نازل کنونی برای گازهایی چون متان و اتان،فقط نصیب صنایع پتروشیمی ابتدای خط می شود و محصولات بعدی در زنجیره با قیمت بین المللی عرضه می شوند؛یعنی با قیمت پایین عرضه این گازها ،بجای حمایت از صنعت پتروشیمی کشور از صنایعی که اصطلاحا سرخط هستند،حمایت صورت می گیرد. و سودهای میلیاردی نصیب این صنایع می شود که صرفا به دلیل رانت حاصل از قیمت پایین گاز است.
او با چنین مقدمه ای، موضوع قیمت گذاری گازها به نحوی که حمایت از صنایع پتروشیمی را فراگیر و جامع کند،حائز اهمیت ویژه دانست.
در این جلسه احمدزاده نیز مواردی چون قیمت گاز در مبدا و مقصد،سرمایه گذاری،نیروی انسانی متخصص،استهلاک مخازن،سود منطقی و ...را در فرمول مناسب برای قیمت گذاری گاز موثر دانست.
بر اساس این گزارش،ترکان به عنوان اداره کننده جلسه طرح موضوع کرد:با احتساب هزینه ۲.۵ میلیارد دلاری سرمایه گذاری در هر فاز پارس جنوبی که روزانه ۲۵ میلیون متر مکعب گاز حاصل می کند،در بازه زمانی حدودا ۳۰ ساله(۱۰ هزار روز) ،هزینه سرمایه گذاری به ۱ سنت بر متر مکعب می رسد. از این رقم، چگونه می توان سود منطقی برای سرمایه گذار را تخمین زد؟
مرادی،استاد دانشگاه ،علاوه بر این محاسبه و سود منطقی پیش بینی شده،ارزش ذاتی ذخایر گازی را مورد توجه قرار داد و افزود: جدا از تمامی محاسبات مذکور، باید ارزش ذاتی گاز در محاسبات لحاظ شود که با این روش،قیمت خروجی ،بسیار بالاتر از ارقام کنونی خواهد بود.
نجابت هم در بخش دیگری از این بحث ، ضرورت تفکیک قیمت گاز صادراتی (خط لوله و مایع) و مصرف داخل را مورد تذکر قرار داد و گفت: زمانی که قادر به فروش گاز به صورت L.N.G شدیم ،می توان قیمت فروش بین المللی را برای گاز مایع صادراتی مد نظر قرارداد اما در مورد گاز در بازار داخلی چنین بحثی موضوعیت ندارد.
او در تشریح مبنای محاسباتی مناسب در قیمت گذاری خوراک گازی تاکید کرد:در نظر گرفتن مبنای قیمت نفت یا L.N.G در فرمول قیمتی خوراک واحدهای گازی پتروشیمی کاملا اشتباه به نظر می رسد. چراکه گاز به صورت گاز کالایی است که امکان صادرات آزادانه در بازارهای رقابتی جهانی را ندارد پس یک کالای محلی است که قیمت آن تابع عرضه و تقاضای محلی است. چنانکه قیمت گاز در بازار کنونی امریکا در حدود 3.5 دلار در هر میلیون بی تو یو است و همین گاز وقتی مایع می شود در ژاپن حدود 12 دلار است.
پیشنهاد وی ، لحاظ کردن سبدی از قیمت فروش گاز در منطقه با نرخ تسعیر ارز به شکل سبدی از نرخ ارزهای منطقه ای به صورت شناور است.عواملی نظیر دوری و نزدیکی از آب (هزینه حمل)وکیفیت خوراک( درجه خلوص) و مشوق های سیاستی احتمالی دولت و روند های انرژی در جهان نیز در این فرمول باید لحاظ شوند.
در جمع بندی این پنل نیز ترکان مجددا بر تعیین حاشیه سود مناسب برای صنایع پتروشیمی تاکید واضافه کرد:در حال حاضر و با افزایش شدید قیمت محصولات پتروشیمی در جهان، سود سرشاری نصیب تولیدکنندگان داخلی حلقه اول پتروشیمی شده است. به گونه ای که واحدی تولیدی با حدود 600 میلیون یورو سرمایه گذاری سود سالانه ای معادل 400 میلیون یورو کسب می کند.
او اضافه کرد: به نظر می رسد پیس بینی حاشیه سودی بهتر از نرخ سود بانکی و اصلاح قیمت خوراک گازی برهمین پایه می تواند رضایت صنعتگران را تامین کند و از عرضه ارزان قیمت گاز نیز جلوگیری شود.
گفتنی است دومین کنفرانس بین المللی رویکردهای نوین در نگهداشت انرژی در هفته جاری با همکاری منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس و مرکز مشاوره تخصصی صنعت و کارآفرینی دانشگاه تهران برگزار شد. هدف این کنفرانس به روز کردن اطلاعات و آشنا نمودن دانشگاهیان، متخصصان، دست اندرکاران صنایع و سیاستگذاران بخش های خصوصی و دولتی با آخرین دستاوردهای مهندسی نوین نگهداشت انرژی درجهان بود.