محمدرضا آذین، کارشناس امور بین‌الملل وزارت نیرو
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، نگاهی به ظرفیت‌های سازمان همکاری‌های شانگهای نشان می‌دهد عضویت کامل ایران در این سازمان می‌تواند تحولات بزرگی را در روابط با کشورهای بزرگ جهان به وجود آورده و حتی موازنه قدرت با سایر قدرت‌های جهانی را برقرار کند.
در نشست شورای مشترک بانکی سال ۲۰۰۶ پکن، به پیشنهاد رئیس جمهور فدراسیون روسیه ایجاد یک تشکل بین المللی با عنوان باشگاه انرژی در نشست مذکور مطرح شد و مورد موافقت اکثریت قرار گرفت، از آن سال روس‌ها این پیشنهاد را به طور برجسته پیگیری، و بسترسازی لازم را به عمل آوردند که در نهایت سازمان همکاری‌های شانگهای تشکیل شد.
در حال حاضر کشورهایی مانند چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، پاکستان، هند و ایران اعضای اصلی این سازمان انرژی به شمار می‌روند. اعضای ناظر آن مغولستان، افغانستان و بلاروس هستند و کشورهای دیگری نیز چون ارمنستان، آذربایجان، کامبوج، نپال، ترکیه وسریلانکا در مقام شرکای همکاری‌ها و گفتگو قرار دارند، بنابراین این موضوع درکنار پنج هدف اصلی که سازمان دنبال می‌کند بسیار برجسته است، چرا که کارکرد‌های قابل توجهی برای تقویت اعضای خود دارد. پیمان‌های منطقه‌ای دارای ظرفیت گسترده‌ای است که باید ابزار‌های تسهیل تجارت را هم به صورت دو یا چند جانبه با کشورهای عضو تعریف و نقاط قوت و ضعف در این بخش‌ها را احصا کرد.
ایران ۱۵ سال متوالی به دنبال عضویت درسازمان شانگهای بود، بنابراین تحقق این اتفاق کار بزرگی محسوب می‌شود، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند تحولاتی بزرگ را در روابط ایران با کشورهای بزرگ جهان مثل چین، پاکستان، روسیه و هند به وجود آورد و چه بسا موازنه قدرت با سایر قدرت‌های جهانی را برقرار کند.
پیوستن ایران به پیمان شانگهای علاوه بر فرایند منطقه‌ای با توجه به شرایط کریدوری ایران یک جاده دو طرفه به حساب می‌آید، در عین حال تعاملی جهان را در بردارد و آن هم به دلیل ظرفیت‌های بالایی اعم از تعداد جمعیت بالا و همچنین تاثیرگذاری بالا در اقتصاد بین‌الملل است، با توجه به اینکه ۸ کشور عضو سازمان همکاری‌های شانگهای سالانه ۲۱ هزار میلیارد دلار تجارت دارند و ۴۰ درصد کل تبادلات جهان را دربرمی‌گیرد.
واقعیت این است که عضویت در شانگهای در شرایط تحریمی کشورمان کار بزرگی است و باید به دنبال چنین پیمان‌هایی بود، ولی مسئله بسیار پر اهمیت موضوع سرمایه گذاری و مفید واقع شدن آن در شرایط فعلی سرمایه گذاری‌ها در کشور است، بنابراین این سوال مطرح می‌شود که آیا اعضای رسمی سازمان شانگهای مانند روسیه، چین، ازبکستان، قزاقستان و … به دنبال سرمایه گذاری در ایران هستند؟ آیا اساسا از تکنولوژی و زیرساخت‌های لازم برای سرمایه گذاری در ایران برخوردارند؟ با توجه به اینکه ایران از لحاظ ژئوپلتیک در چهارراه ترانزیتی کریدور شمال – جنوب و شرق- غرب قرار دارد می‌تواند تاثیرگذاری زیادی را در منطقه و همچنین کشور های عضو داشته باشد. ما باید ساختار‌هایی در حوزه سیاست‌های تجاری و ارزی ایجاد کنیم که بتوانیم از فواید عضویت در پیمان‌ها به نحو احسن استفاده کنیم زیرا قریب به ۴۰ درصد جمعیت دنیا و بیش از ۲۸ درصد تولید ناخالص دنیا را دارد. در این قرار داد، به عبارت دیگر می‌توان گفت کشورهای عضو همکاری شانگهای دارای یک ظرفیت اثر گذار و پر اهمیت برای خود و سایر اعضا هستند، علاوه برآن از نظر تولید برق قدرت‌های بزرگی نظیر چین با ظرفیت‌های تولید هزاران هزار مگاوات را در خود دارد. سه کشور ایران، هندوستان و روسیه از جمله کشورهای بزرگ و قدرتمند تولید برق در سازمان همکاری‌های شانگهای هستند و کشورمان در این بین جزو معدود کشورهایی است که از ظرفیت سوخت‌های فسیلی خوبی برخوردار است. با توجه به اینکه ایران قدرت اول منطقه در تولید برق است، با تبادل انرژی الکتریکی با کشورهای عضو سازمان شانگهای قدرت تولید برق کشورمان را بیش از پیش افزایش خواهد داد.
از مسائل مهم دیگری که در سازمان همکاری‌های شانگهای به چشم می‌خورد که می‌تواند تحریم‌ها را دور بزند تشکیل شورای مشترک بانکی بین کشورهای عضو با هدف تسهیل بستر‌ها برای تامین سرمایه‌های مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های سازمان است. همچنین از دیگر اهداف این سازمان می تواند در جهت تضعیف دلار در منطقه و ایجاد واحد پولی مشترک و یا تسهیل از پول ملی کشور های عضو درمبادلات تجاری قرار گیرد.
بنابراین در صورتی که این پیمان برای حل مشکل سرمایه گذاری کشور رونق ایجاد کند، بسیار مفید واقع خواهد شد، اما چنانچه تنها اسمی از آن به میان آورده شود، هزاران پیمان از این این دست نیز برای اقتصاد کشور مفید واقع نخواهد شد که متاسفانه تاکنون در مشابه چنین معاهده‌هایی از جمله اوراسیا هم نتوانسته ایم با توجه به گذشت سه سال از انعقاد آن موفقیت چشم‌گیری در توسعه اقتصادی کشور داشته باشیم.
بزرگترین مزیت چنین معاهده‌هایی ایجاد هاب انرژی در جهان است. عضویت در شانگهای به معنای حضور در بیش از ۲۰ درصد ذخایر نفتی دنیا و بیش از ۵۰ درصد ذخایر گازی دنیا است و این قابلیت را دارد که در دهه‌های آینده یکی از بزرگترین قطب‌های بین المللی انرژی قلمداد شود. کشورهای عضو این سازمان در کنار هم بیشترین تولید کننده و بزرگترین مصرف کنندگان انرژی جهان را شکل می‌دهند و بزرگترین سازمان منطقه‌ای قلمداد می‌شوند.
به طوری که نقش موازنه‌ای را در مقابله با پیمان ناتو به وجود آمده است. این موضوع به شدت می‌تواند در مدیریت، کنترل و بهره برداری و تامین پایدار انرژی جهانی نقش ایفا کند. عضویت دائمی در این پیمان خود برای بهره وری‌ها و رشد اقتصادی با افزایش تعاملات تجاری باید بهره‌مند شویم.
بهره وری از این فرصت تجاری برای دور زدن تحریم با این سرعت که یکسال یا چند ماه پس از عضویت در شانگهای، با چه تعدادی از کشور‌ها در زیرساخت‌های انرژی، نفت، گاز، برق، راه و … تفاهم نامه سرمایه گذاری امضا کنیم، نشان از موفقیت دارد، اما چنانچه این سرمایه گذاری ها و یا تبادلات تجاری شکل نگیرد، ضرر آن از فایده اش بیشتر خواهد بود، زیرا خود را با الفاظ مشغول کردیم و از مسائل مهم غافل مانده‌ایم.