احیای چاه‌های نفت کم‌بازده یا متوقف، یکی از مهمترین برنامه عملیاتی‌شده شرکت ملی نفت ایران در یک سال گذشته بوده که به احتمال قوی تا ۳ سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد. این مطلبی بود که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران عنوان کرد و البته چندی پیش در گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با رئیس پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت نیز مورد بررسی قرار گرفته بود. به‌جرأت می‌توان گفت احیای چاه‌های کم‌بازده یا متوقف در حوزه نفت و گاز می‌تواند یک میان‌بر کم‌هزینه برای توسعه صنعت نفت کشور باشد؛ آن هم در شرایطی که مجری اصلی این طرح شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی هستند. میان‌بر بسیار مهمی که از یک سو حمایت جدی از شرکت‌های دانش‌بنیان ذیل پارک‌های نوآوری و فناوری را به انجام خواهد رساند و از سوی دیگر با هزینه‌ای بسیار کمتر از حفر چاه‌های جدید، میزان تولید نفت خام را افزایش می‌دهد.
افزایش ضریب بازیابی نفت از چاه‌ها در کنار خلق دانش و تکنولوژی در فرآیندهای عملیاتی مواردی است که به‌شدت مورد توجه قرار خواهد داشت. اگربرای حفر و احداث هر چاه جدید بین ۸ تا ۱۲میلیون دلار هزینه نیاز است، اما احیای چاه‌های قدیمی، کم‌بازده یا متوقف به یک تا حداکثر یک‌و‌نیم میلیون دلار سرمایه نیاز دارد. این در حالی است که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران رقم چاه‌های کم‌بازده یا متوقف را ۷۰۰ حلقه عنوان کرد ولی بررسی‌های مشابهی این رقم را تا ۸۵۰ حلقه نیز گسترش داده‌اند. این در حالی است که باید کمتر از ۱۰درصد چاه‌ها کم‌بازده یا متوقف باشند، ولی در ایران بیش از ۱۵درصد در این شرایط قرار دارند. نکته‌ای که اهمیت زاید‌الوصف توجه به بازیابی چاه‌های کم‌بازده یا متوقف را برجسته می‌سازد.
برنامه احیای چاه‌های کم‌بازده یا متوقف
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در گفت‌وگو با رسانه ملی گفت: «حدود ۵هزار حلقه چاه نفت و گاز در کشور وجود دارد که ۳هزار حلقه از آن مربوط به چاه‌های نفت است، ۷۰۰ حلقه از این چاه‌ها کم‌بازده یا متوقف هستند.» به گزارش شانا، محسن خجسته‌مهر با اشاره به جذب شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق پارک نوآوری صنعت نفت افزود: حدود ۴۸ شرکت دانش‌بنیان به این پارک وارد شدند که هر شرکت دانش‌بنیان می‌تواند تا سقف پنج حلقه چاه در مدت سه سال، حسب اینکه هر چاه ریسک پایین، متوسط یا بالایی داشته باشد، از سه تا ۱۲دلار به ازای تولید هر بشکه نفت اضافی سود بردارد. او تصریح کرد: «تمامی شرکت‌های دانش‌بنیان با پارک نوآوری صنعت نفت قرارداد می‌بندند. اما این شرکت‌ها به‌دلیل اینکه ممکن است دکل نداشته باشند با شرکت‌های بزرگ همکاری خواهند کرد.»
خجسته‌مهر ادامه داد: اگر پروژه احیای این ۷۰۰ حلقه چاه به پایان برسد، حدود ۸۳میلیون بشکه در مدت سه سال افزایش تولید تجمعی نفت خام را به‌همراه دارد که این مهمترین کار صنعت نفت در مدت یک سال گذشته است. او بیان کرد: «طرح‌های شرکت نفت به‌دلیل سرمایه‌بر و درآمدزا بودن در زنجیره ارزش قرار دارند و می‌توانند اشتغال دائمی و پایدار را برای کشور ایجاد کنند.»
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفت: به‌گفته برخی از اقتصاددانان، انرژی نفت و گاز به‌مثابه تزریق خون در رگ اقتصاد است، به‌همین دلیل همواره صنعت نفت مورد توجه بالاترین سطوح حاکمیت جمهوری اسلامی قرار دارد. خجسته‌مهر ادامه داد: ظرفیت‌سازی تولید نفت و گاز، افزایش صادرات، نفت‌خام، میعانات گازی و حتی صادرات گاز و جمع‌آوری گازهای همراه، تعیین‌تکلیف میدان‌های مشترک، سرمایه‌گذاری، توسعه کسب‌وکار دانش‌بنیانی و ایفای مسوولیت‌های اجتماعی از مهمترین کارهای اولویت‌دار شرکت ملی نفت است.
او در خصوص استفاده از نخبگان، به‌ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان، اظهار کرد: برای توسعه میدان‌های گاز ما چاره‌ای نداریم جز اینکه از دانش‌بنیان شدن صنعت نفت کمک بگیریم. در صنایع بزرگ؛ به‌ویژه در بخش بالادستی نفت و گاز محتاج دانش‌بنیان کردن هستیم. مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفت: «برای نخستینبار در کشور تاج چاه کلاس ۱۵هزار، برای مخازن بسیار عمیق از سوی یک شرکت ایرانی به سفارش شرکت ملی نفت ایران ساخته شده که در خاورمیانه بی‌سابقه است، همچنین رشته تکمیلی برای نخستینبار در میدان‌های نفتی سپهر و جفیر استفاده شد.»
خجسته‌مهر از قرارداد ۲۷۰میلیون‌یورویی با مجموعه جهاد دانشگاهی خبر داد و افزود: ما با مجموعه دانشگاهی چیزی حدود هزارمیلیارد تومان و ۵۵میلیون یورو با ۱۳ مرکز دانشگاهی و ۲۲ میدان نفتی و گازی قرارداد داریم و سالانه بورسیه تحصیلی به ۱۵ دانشجوی دکترا از دانشگاه‌های کشور می‌دهیم، یعنی سالانه ۱۵ نفر دانشجوی دکترا را حقوق می‌دهیم که این یک انگیزه است. او درباره وضع طرح‌های ان‌جی‌ال ۳۱۰۰ و ۳۲۰۰ گفت: در بخش بالادستی دو پروژه وجود دارد. نخست پروژه‌های منجر به جمع‌آوری گازهای همراه نفت که سوزانده می‌شوند یا به‌اصطلاح گازهای ارسالی به مشعل و دیگری تزریق گاز به میدان‌های نفتی. این دو پروژه معروف به طرح‌های صیانتی هستند؛ یعنی افزون بر جلوگیری از هرزروی، برای توانمند کردن مخازن نفتی و ازدیاد برداشت، گاز را به مخزن تزریق می‌کنیم.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران تصریح کرد: صنعت نفت پنج پروژه مهم و بزرگ برای جمع‌آوری گازهای مشعل دارد که حدود ۹/ ۱میلیارد فوت مکعب در روز، گاز سبک جمع‌آوری و تحویل شبکه سراسری می‌شود. بخش سنگین و مایعات نیز به‌عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی استفاده می‌شود. از جمله این طرح‌ها ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ است که گازهای همراه میدان‌های مشترک غرب کارون در استان خوزستان را جمع‌آوری می‌کند. البته تا بهمن‌ماه، ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ نیز به بهره‌برداری می‌رسد. ان‌جی‌ال بعدی ۳۱۰۰ است که بیشتر گازهای میدان‌های غرب کشور در استان ایلام را از اوایل سال ۱۴۰۲ جمع‌آوری می‌کند.
خجسته‌مهر از قراردادی به ارزش ۱/ ۱میلیارد دلار برای جمع‌آوری گازهای مربوط به میدان‌های شرق کارون در استان خوزستان خبر داد و افزود: پروژه‌های مربوط به جمع‌آوری گازهای همراه تا پایان سال ۱۴۰۳ به‌تدریج انجام خواهد شد. او در مورد گازهای مشعل که از نظر سلامتی به مردم آسیب وارد می‌آورد اظهار کرد: برای نخستینبار حدود ۶۷میلیون فوت‌مکعب در روز گاز مشعل منطقه مسجدسلیمان با سرمایه‌گذاری حدود ۱۳۶میلیون‌دلاری جمع می‌شود. هم‌اکنون یکی از قراردادهای آن منعقد شده و دیگری نیز به‌زودی امضا می‌شود.
این مقام مسوول در مورد آخرین وضعیت توسعه فازهای ۱۱ و ۱۴ پارس جنوبی گفت: تا الان ۱۱۲میلیارد دلار در میدان‌های مشترک نفتی و گازی سرمایه‌گذاری شده که از این رقم، ۸۵میلیارد دلار معادل ۹۶درصد اعتبار تعیین‌شده به میدان گازی پارس جنوبی اختصاص یافته است. خجسته‌مهر درباره امضای تفاهم‌نامه طرح توسعه میدان مشترک آزادگان با شرکت‌ها و بانک‌های داخلی که فعالیتشان آغاز شده است، افزود: بزرگ‌ترین میدان‌های نفتی کشور که مشترک هستند در حوزه غرب کارون و در استان خوزستان قرار دارند که در مجموع تاکنون ۱۰میلیارد دلار در آن حوزه سرمایه‌گذاری شده است. به‌طورکلی ۹۶درصد میدان‌های نفتی و گازی اکنون تولیدی هستند. او تصریح کرد: میدان آزادگان شمالی که ۲میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داشته است، حدود ۷۵هزار بشکه در روز و میدان مشترک یادآوران در غرب کارون نیز حدود ۱۰۰هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کند. اما آزادگان جنوبی در دولت دهم قراردادی با شاخه بین‌المللی شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی‌آی) به ارزش ۶/ ۵میلیارد دلار برای تولید ۳۲۰هزار بشکه داشت که متاسفانه به دلایل نامعلوم این قرارداد یک‌طرفه فسخ شد. معاون وزیر نفت با بیان اینکه عملیات حفاری میدان مشترک بلال آغاز شده است، اظهار کرد: «در حال مطالعه و بررسی یک بلوک اکتشافی جدید در شمال پارس جنوبی هستیم.»
خجسته‌مهر گفت: در زمستان گذشته به رکورد برداشت روزانه ۷۰۵میلیون مترمکعب گاز از میدان مشترک پارس جنوبی رسیدیم که در این زمینه از کشور همسایه و رقیب جلو هستیم. او افزود: ناوگان حفاری میدان آزادگان جنوبی با آغازبه‌کار این دولت افزایش ۶۰درصدی داشت و ان‌شاءالله تا پایان امسال به تولید میدان مشترک آزادگان جنوبی افزوده خواهد شد. مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران ادامه داد: بانک‌ها به‌عنوان سرمایه‌گذار وارد میدان شدند و شرکت توسعه نفت و گاز دشت آزادگان اروند تشکیل و در منطقه آزاد اروند ثبت شد. مذاکرات با بانک مرکزی انجام شده و به‌زودی مجوزهای سرمایه‌گذاری بانک‌ها صادر خواهد شد.
خجسته‌مهر اظهار کرد: «تفاهم‌نامه‌ای با یکی از شرکت‌های روس برای توسعه میدان دهلران داشتیم و ۲/ ۲میلیارد دلار با شرکت‌های روس برای توسعه میدان‌های کوپال و شادگان قرارداد امضا شده است.» او تصریح کرد: میدان‌های گازی کیش و پارس شمالی در حال مطالعه از سوی گازپروم روسیه هستند. همچنین هم‌اکنون ۷۰۰میلیون دلار (طرح) مربوط به توسعه میدان‌های مشترک آبان و پایدار در حال اجراست.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفت: «در نشست با نمایندگان مجلس توضیح دادم با حداکثر توان و مقدورات، تولید گاز خواهیم داشت، اما نگران مصرف هستیم. شرکت ملی نفت یگانه متولی تولید گاز است، اما متولی اصلی مصرف در کشور نیستیم. با وجود این، در شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت اقدام‌های مهمی را آغاز کرده‌ایم.» خجسته‌مهر درباره افزایش صادرات نفت افزود: همت همکاران در شرکت ملی نفت و دیپلماسی فعال انرژی و بازاریابی، همچنین استفاده از عوامل پرشمار، سبب شد صادرات نفت افزایش یابد و درآمدهای بودجه ۱۴۰۰ محقق شود.
وی با بیان اینکه همایش معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در تامین خدمات شناوری برگزار شده است، تصریح کرد: ساخت شناور ایرانی اشتغال قابل‌توجهی را رقم خواهد زد و ما تضمین می‌کنیم تا ۱۰ سال خرید تضمینی خدمات از شناورهای ایرانی داشته باشیم. مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران ادامه داد: توسعه باید همه‌جانبه و متوازن باشد و به برکت سفرهای استانی رئیس‌جمهوری در شرکت ملی نفت ایران ۱۰هزار میلیارد تومان بودجه مسوولیت اجتماعی تعریف شده است که برای محرومیت‌زدایی هزینه خواهد شد. خجسته‌مهر در پایان گفت: «همه دستاوردها و موفقیت‌ها، به همت کارکنان و کارگران خدوم شرکت ملی نفت ایران است و قدردان زحمات آنها در اقصی‌نقاط کشور هستیم.»
هوشمندسازی شبکه توزیع گاز کشور
رضا نوشادی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، با حضور در پارک علم و فناوری خلیج فارس، ضمن آشنایی با توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در این مرکز علمی، بر ضرورت بهره‌گیری از نوآوری و ابتکار جوانان مستعد کشور در پروژه‌های صنعت گاز تاکید کرد. ابوالحسن رزمی‌نیا، رئیس پارک علم و فناوری خلیج‌‌فارس بوشهر هم در این بازدید حضور داشت و ۱۵ شرکت دانش‌بنیان فعال در زمینه صنعت نفت و گاز، به ارائه جدیدترین دستاوردهای خود در زمینه ساخت تجهیزات، فناوری‌های نو و نرم‌افزارهای مرتبط با این صنعت راهبردی پرداختند.
مدیران شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران پس از استماع گزارش شرکت‌های دانش‌بنیان، ضمن تحسین پیشرفت شرکت‌های ایرانی در شکستن مرزهای دانش، بر استفاده حداکثری از توان ساخت داخل، به‌ویژه در پروژه هوشمندسازی شبکه توزیع گاز کشور تاکید کردند. براساس این گزارش، شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در رویکرد جدید خود با توجه به اقتضائات جدید انرژی کشور، بهینه‌سازی مصرف گاز و هوشمندسازی شبکه توزیع را در دستور کار قرار داده و درصدد است با استفاده از توانایی سازندگان داخلی اقدامات موثری در این عرصه انجام دهد.