در راستای سیاست‌های
اقتصادی برنامه سوم و با توجه به اظهار علاقه شرکت ساسول (SASOL) از آفریقای جنوبی، جهت مشارکت در سرمایه‌گذاری در پروژههای طرح
الفین نهم، در سال 1381 (آوریل 2002) تفاهم‌نامه‌ای بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی و
شرکت ساسول آفریقای جنوبی، به امضاء رسید و بر مبنای آن واحد الفین و نیز دو واحد
پلیاتیلن سبک و پلیاتیلن متوسط و سنگین، از شرکت پتروشیمی پارس منفک و به عنوان
یک مجتمع مستقل جهت اجرا به شرکت تازه تأسیس آریاساسول واگذار گردید. از سال ۱۳۸۲ این پروژه آغاز گردید و در سال ۸۷ به بهره
برداری رسید با آنکه پس از تاسیس شرکت "پلیمر آریاساسول" مدیران عامل و و
اعضای هیئت ترکیبی از افراد خارجی و ایرانی بودند اما پس از موضوع برجام، ۴۷ درصد
سهام این شرکت به هلدینگ خلیج فارس و ۴۷ درصد دیگر به هلدینگ شستان تعلق میگیرد. این
مراحل در بازه زمانی ۸۷ تا ۱۳۹۲ اتفاق افتاد، پس از آنکه در سال ۹۲ تحریمها آغاز
شد، شرکت ساسول از این مشارکت خارج گردید و با توجه به مطرح شدن حضور بخش خصوصی در
آن سالها، بدنه اقتصادی مجموعه وزارت دفاع نیز در این مشارکت حضور پیدا کرد و طی
آن ساتا ۴۷ درصد سهام این شرکت را به دست آورد. همچنین پتروشیمی پارس که به نمایندگی
از هلدینگ خلیج فارس حضور دارد با همین میزان سهم، ۶ درصد از سهام خود را از سال
۹۹ در بورس کالا در قالب IPO عرضه میکند.
مقدمه فوق،
سرآغاز گفتگوی ویژه سردبیر دنیای انرژی با "محمدرضا حیدرزاده" مدیرعامل
جوان و انقلابی شرکت پلیمر آریاساسول است. شرکتی که به گفته وی، سودآورترین شرکت
پتروشیمی کشور میباشد . حیدرزاده همچنین در خصوص امتیازات این شرکت افزود: شرکت
آریاساسول آزمایشگاه خود را به عنوان مرجع صنایع پلیمری در کشور تاسیس نموده و
تاکنون نیز مشغول فعالیت است. این شرکت بالاترین رتبه اعتبار بانکی (AA) را نیز داشته همچنین گواهی پنج ستاره ایمنی را در سه سال متوالی
کسب نموده است. نشان شش ستاره و هفت ستاره مسابقات بالاترین نشان تجارب برتر در
حوزه دارایی های فیزیکی بین المللی در دنیا را کسب کرده که با این اوصاف، از
شرکتهای آرامکو و شرکت ملی نفت امارات نیز پیشی گرفته است. آریاساسول صادرکننده
نمونه طی 5 سال و سه سال متوالی به عنوان شرکت نمونه در حوزه حسابرسی مطرح بوده
است، همچنین پنج سال متوالی نیز تندیس زرین را در حوزه ایمنی در کشور به دست آورده
است و رتبه 34 در بین ۱۰۰ شرکت برتر سازمان مدیریت صنعتی جزو ده نماد برتر بورس نیز
میباشد و اولین شرکت پتروشمی در رتبه بندی IMI 100 می باشد ادامه گفتگو را با ما همراه باشید:
·
با توفیقات حاصل شده آریاساسول، بحث اشتغالزایی شرکت به چه صورت میباشد؟
در حال حاضر حدود
دو هزار و ۵۰۰ نفر در شرکت مشغول کار هستند که 900 نفر به صورت مستقیم و مابقی
توسط شرکتهای پیمانکار طرف قرارداد هستند سیاست آریاساسول در مدیریت کنونی توجه
به کرامت انسانی و توسعه سرمایه های انسانی در سازمان است که شاهد این ماجرا ،
یکسانسازی مزایا و حقوق و بیمه تکمیلی برای همه پرسنل میباشد. امیدواریم با توجه
به پروژههای در حال توسعه، طی یک سال آینده به این تعداد نیرو حدود هزار نفر نیز
افزوده گردد.
·
طرحهای توسعهای میان مدت و کوتاه مدتی که منجر به تولید متعدد محصولات پتروشیمی
آریاساسول خواهد شد چه چیزهایی میباشد؟
طرح توسعهای که
هم اکنون شرکت آریاساسول در دست اقدام دارد و برای کشور نیز سودآور خواهد بود، طرح
توسعه پلیاتیلن متوسط و سنگین هست که بر مبنای آن سعی خواهیم کرد از تکنولوژی و
مهندسی داخلی با توجه به شرایط سخت تحریم ها و رهنمودهای مقام معظم رهبری مبنی بر
حمایت از بخش خصوصی آن را پیگیری و انجام دهیم. در سال کنونی پیشرفت پروژه بسیار
عالی بوده است و روزانه حدود 400 نفر در این پروژه مشغول به کار هستند که افزایش
مضاعفی نیز خواهند داشت و محصولی که از این طرح به دست خواهیم آورد به مصارف پلیمری
خواهد رسید که از جمله مصارف بسیار مهم این صنعت به شمار میرود و همچنین قابلیت
صادرات به بازارهای آسیای شرقی و اروپایی را نیز دارد.
·
یکی از بزرگترین چالشها، تامین خوراک برای صنایع پایین‌دستی
است. شما چه تمهیداتی توانستهاید در این خصوص ایجاد کنید و آیا واقعاً به تعهداتتان
عمل نمودهاید ؟
بحث تامین خوراک
برای پایین دست اساساً در مجموعه آریاساسول اتیلن و دیگری "سیتریپلاس"
میباشد. شرکت آریاساسول در بحث اتیلن بخشی از آن را به پتروشیمی مهر و بخشی دیگر
را به پتروشیمی پارس ارائه میکند و به کلیه تعهدات خود در خصوص اتیلن پایبند بوده
است. البته اتیلن در ماموریتهای پتروشیمی به نوعی خامفروشی محسوب میشود و اتیلن
مازادی که در مجموعه آریاساسول وجود دارد، مقرر است از طریق پروژه جدید به پلی اتیلن
تبدیل گردد. در بحث سی تری پلاس اگر بخواهیم به عنوان خوراک آن را محسوب کنیم، آن
را به پتروشیمی جم ارائه میکنیم و آنها هم این محصول را تبدیل به زنجیره تکمیلی
خودشان که C4 Cut و بوتادین است مینمایند. شرکت آریاساسول بر اساس استراتژی خود که
همان جلوگیری از خام فروشی است، واحد جداسازی سیتریپلاس را در دست اجرا دارد که
آن را به فراورده هایی همچون برشهای چهارکربنه بوتادین، پروپیلن تبدیل میکند.
· هم اکنون حجم عرضه
رینگ داخلی و صادراتی آریاساسول به چه شکلی میباشد ؟
حدود بیست درصد
از محصولات آریاساسول در بورس عرضه میشود و مابقی آن برای صادرات در نظر گرفته میشود.
برای صادرات نیز بنا به توافقی که انجام شده سهامداران شرکت، بازوهای بازرگانی خود
را که یکی شرکت تجارت صنعت متعلق به هلدینگ خلیج فارس و شرکت دیگر هم SPII متعلق به شستان می باشد معرفی کردهاند که در مقدار صادرات هم با توجه به سهامی
که دارند یکسان هستند.
·
رقبای بین المللی شما چه کشورهایی می توانند باشند؟
گرید محصولات آریاساسول
را دو تا سه شرکت دیگر در دنیا دارند و محصولات آریاساسول مشتری خاص خود را نیز در
سطح جهانی داراست. آریاساسول یک گواهینامه معتبر به نام ریچ دارد که این پیش نیاز
ورود به بازارهای اروپایی برای محصولات پتروشیمی میباشد و در دوران تحریم نیز
مشکلاتی در خصوص صادرات نداشتیم.
·
آیا طرح هایی دارید که تنوع محصولاتتان را بتوانید گسترش دهید؟
بله طرح سیتریپلاس
هست که برای جلوگیری از خامفروشی و زنجیره تامین ارزش واقعی محصول آن را اجرا
خواهیم کرد. همچنین پروژه MDHD که اشاره شد. با این طرحهای توسعهای سود شرکت را به
صورت سالیانه حدود ۱۱۰ میلیون دلار افزایش خواهیم داد.
·
نرخ خوراک واحدهای پتروشیمی جزو مباحث داغ میباشد. قانونگذار معتقد است که
نرخ خوراک ارزان در اختیار گذاشته ولی صنایع پتروشیمی خلاف این موضوع را ادعا میکنند
و معتقدند گرانترین نرخ خوراک در دنیا را به پتروشیمی داخلی میدهند، شما چه تحلیلی
دارید؟
مبحث قیمتگذاری
اتان در دنیا بر اساس ارزش حرارتی قیمتش محاسبه میشود، اما در ایران یک فرمول را
بر اساس میانگین نفتا و قیمت پلی اتیلن چین و هند با کسر هزینه حمل ایجاد کردهاند
در حالی که ما بازار صادراتی درهند نداریم و این امر باعث افزایش بیرویه خوراک
اتان در کشور ما شده است. قیمت اتان طبق بخشنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی بین ۲۲۰ تا ۴۰۰ دلار را برایش در نظر
گرفتند، ولی اساسا محصولی که ارتباطی به بازارهای پلیمری مثل هند ندارد، لزومی
ندارد در قیمتگذاری به عنوان مبنا قرار بگیرد. همین قیمت بازار هند را اگر از
فرمول خارج بکنیم، قیمن اتان تعدیل خواهد شد و دوم اینکه مشکلی که وجود دارد اگر
قرار است قیمت پلی اتیلن و نفتا را به عنوان یک عامل در فرمولگذاری در نظر بگیریم،
فراوردههای دیگر پتروشیمی نیز هستند که در قیمت اتان تاثیر خودشان را میگذارند و
باعث میشوند که قیمت آن تعدیل شود و اگر در یک فرمول قرار گیرند از لحاظ اقتصاد
مهندسی فرمول غلطی خواهند بود. ما نفتا را که به عنوان یک خوراک محسوب میشود با یک
محصول نهایی به عنوان پلی اتیلن در یک فرمول نهایی در کنار یکدیگر قرار دادهایم،
پس اساس قیمت گذاری اشتباه است و این کار غیرکارشناسی باعث میشود خوراک اتان قیمت
بالاتری پیدا کند. در سال ۱۴۰۰ قیمت ۲۰۰ تا ۲۳۰ دلار بود و الان تا ۴۰۰ دلار افزایش
پیدا کرده و تا پایان مرداد ماه به نزدیک ۳۶۰ دلار رسیده بود. با افزایش قیمت
خوراک قطعاً حاشیه سود در انتهای سال مالی اثرات خود را خواهد گذاشت. شرکت سودآوری
مثل آریاساسول که سودآورترین پتروشیمی ایران است و نزدیک به 5 درصد از ارز ایران
را تامین میکند، با این اتفاق نزدیک به ۸۰ میلیون دلار سودآوری شرکت تقلیل مییابد.
· شرکت آریا ساسول
آیا از یوتیلیتی انحصاری خاص خود استفاده میکند؟
شرکت ملی صنایع پتروشیمی بخشنامه‌ای برای دو پتروشیمی فجر و مبین ارائه کرد که فجر
برای منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر و مبین برای منطقه عسلویه این ضرورت را ایجاد کرد
که به عنوان تامین کننده یوتلیتی به شرکتهای داخل منطقه سرویس دهند و حالا پتروشیمیهای
آریاساسول، زاگرس، پردیس و جم تحت تاثیر افزایش قیمت یوتیلیتی ها قرار گرفتند و سودآوری
آنها بر این اساس تحت‌الشعاع قرار گرفته است و به نظر من افزایش قیمت یوتیلیتی ها
منطق غلطی را دنبال میکند، چون برای افزایش قیمت، ارزش برابری داراییهای مولد
شرکت را در نظر میگیرند.
· وقتی که این یک
چالش جدی و گلوگاه اصلی برای پتروشیمی ها محسوب میشود، این تصمیم گیریهای جزیرهای
را چرا با راه حل و یک هم اندیشی کامل بین پتروشیمیها برطرف نمی‌کنند؟
به خاطر اینکه این
یک کار غیر کارشناسی است و میخواهند سود شرکت مبین را در سال مالی جدید بالاتر
نشان دهند و ضمن اینکه گفتهاند که این موضوع فقط برای امسال خواهد بود و سال دیگر
به این شکل نیست. در این خصوص شورای رقابت هم ورود نموده و سهامدارها هم نامه زدهاند
ولی هنوز به نتیجه نرسیده اما در جلسه کمیسیون پتروشیمی از رئیس هیئت مدیره اتحادیه
صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی درخواست کردیم که به این موضوع ورود کند و مقرر شده
است که در این خصوص پیگیری گردد. لذا امیدواریم که این گونه تصمیمگیریهای سلیقه‌ای
برطرف گردد چرا که سهامداران حقیقی و حقوقی و شرکتها متضرر خواهند شد.
·
یکی دیگر از مشکلات صنایع پتروشیمی افزایش قیمت گاز میباشد، آیا این نوسانات
قیمتی تاثیراتی در حوزه کاری شما نیز داشته است؟
شرکت آریاساسول یک
تامین کننده به نام پتروشیمی پارس دارد که ظرفیت تولید یک میلیون و ششصد و پنجاه
هزار تن در سال را دارد که معادل یک میلیون و ۲۶۷ هزار تن برای ما و مابقی برای
پتروشیمی جم است. با افزایش قیمتی که در سال ۱۴۰۱ به بحث خوراک گاز داده‌شد، شرکتی مثل پتروشیمی پارس تقریبا ۸۰
درصد افزایش قیمت بر روی محصولات خود داشته است. این شرکت بالادستی ماست و خوراک
اتان ما را تامین میکند، آنها هر چقدر هم با این شرایط فعلی قیمت گاز را گران
بگیرند، باز به نسبت افزایش قیمت اتان تاثیر آن چنانی روی ارزش افزوده شان نخواهد
داشت. ما یک گاو شیرده در صنعت پتروشیمی به نام آریا ساسول داریم که سوددهی خوبی
دارد و این ارقامی که با شرایط گوناگون از ما میگیرند، باعث ضرر و زیان خواهد
شد. به این خاطر ما اعتراضمان را به همراه پتروشیمی زاگرس، پردیس و جم به شورای
رقابت مطرح کردیم و امیدواریم با توجه به اینکه سهامداران ما بازنشستگان نیروهای
مسلح هستند، تمکین نموده و شرایط را بهبود ببخشند.
·
سودآوری صنعت پتروشیمی نگاه قانونگذار را در این صنعت به گونهای پیش برده است
که برای صنایع پایین دست وقعی ننهاده و عملا شرایط بدی فراهم شده است؟ چه تحلیلی
در این خصوص دارید؟
دو موضوع مطرح
هست، فشار در جهت سودآوری شرکتها به لحاظ اینکه خصوصی شدهاند خوب است و پتروشیمیها
را مکلف میکند که زنجیره ارزش را تکمیل کنند. اگر به صورت کلان به این موضوع نگاه
کنیم، با توجه به اینکه ۴۵ درصد از ارز کشور توسط پتروشیمی تامین میشود، این نگاه
ارزی میباشد، اما از نظر حجمی چه میزان است؟ افزایش حجم تولید به شدت زیاد است،
به طور مثال شرکت آریاساسول در سه ماه نخست ۱۴۰۱ به نسبت سه ماه نخست ۱۴۰۰ حدود 60
درصد افزایش تولید داشته ولی میزان سودآوری، ۲۰ درصد به نسبت سال گذشته افزایش
داشته است. با توجه به اینکه از تمامی ظرفیت ها استفاده میکنیم باید به ازای ۶۰
درصد بتوانیم ۶۰ درصد سود آوری داشته باشیم. متاسفانه هر آن چیزی که می‌توانیم به
سودآوری برسانیم به طریقی دیگر در اختیار شرایط و کسان دیگری قرار میگیرد.
· احداث پتروشیمیهای
متعدد و یا سرمایه گذاری در پتروپالایشگاهها چه نتایج مثبت یا منفی خواهد داشت؟
احداث پتروشیمی و
یا پتروپالایشگاه ها میتواند سودآور باشد، به شرط آنکه به نهادهای حاکمیتی وابسته
نباشد. مطمئنا اگر بحث خوراکاش را نیز در نظر بگیرید قطعا می تواند سودآور باشد. ولی
متاسفانه تأسیسات را احداث میکنیم و بعد به دنبال خوراک میگردیم، این باعث میشود
که پتروشیمی نتواند ابتدایی‌ترین درخواستهایش را داشته باشد. خیلی از طرحهاست که
نهادهای بالادستی برای احداث آنها توجیه میشوند و این پروژه را همراهی میکنند و
در نهایت به نتیجه نمیرسند که نمونه آن پالایشگاه سیراف میباشد. در جامعه ایرانی
نگاه ها کوتاه مدت است و هیچ تلاشی بابت تکمیل زنجیره ارزش در حوزههای پالایشگاهی
انجام نمیشود. خیلی هنر کردند به لحاظ فشارهای اقتصادی، پالایشگاه ستاره خلیج
فارس را راه اندازی کردند، اما با توجه به مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد با ظرفیت
کامل فعالیت نمیکند، چرا که دولت بخاطر بدهی انباشته که دارد باید هرچه سریعتر
بدهیها را پرداخت نماید و فرصت تفکرات کلان را ندارد.
برای تکمیل زنجیره
ارزش باید سرمایه مملکت دو سه سال در پروژههای صنعتی بخوابد و دولت در طی این مدت
بپذیرد که درآمدهایی غیر از درآمد نفتی هم دارد و میتواند روی مالیات‌های مستقیم
حساب کند، اما این کار را نمیکند. شرکتهای بزرگ پتروشیمی جهان ملزم هستند که
دانش روزشان را در میان دستی و پایین دست بفروشند و تمام صنایع بالادستی شرکت های
اروپایی به ورطه تعطیلی افتادهاند چون متمرکز شدهاند که محصول میانی از ما بخرند
و خودشان به محصول نهایی تبدیل کنند .این فرایند بر این مبناست که میزان سودآوری
را حساب میکنند و ترجیح میدهند که سهم سودآوری را در زنجیره پایین دست کامل کرده
و بالادست را تعطیل میکنند و از کشورهایی مثل ایران محصولاتی چون اتیلن را خریداری
کرده و به محصول نهایی تبدیل میکنند. این مسئله باعث میشود به جای ۳۰ درصد ارزش
افزوده، ۱۳۰ درصد ارزش افزوده ایجاد گردد.
·
هلدینگها و صندوقهای کشوری چه موانعی را در طرحهای توسعهای ایجاد کردهاند؟
طراحی پروژه و
طرح توسعه در هلدینگها و شرکتهای سهامدار اتفاق می‌افتد و درطراحی پروژهها کسی
به این فکر نیست که فاینانس از کجاست و منابع مالی از کجا تامین می شود؟ آیا به
زنجیره آسیب میزند یا خیر؟ به تبع این اختلافاتی که به وجود میآید فعالان پتروشیمی
خطر ظهور یک رقیب را دارند که در تامین خوراک آنها مانع خواهد تراشید.متاسفانه در
کشور طراحیهای پروژه های زیادی انجام میشود ولی کسی به فکر سوددهی این پروژهها
نیست و در زنجیره ارزش باید خوراک پایین دستی تامین گردد و طبیعتاً وقتی موضوع حل
نشود اختلاف هم به وجود میآید. به خاطر همین خیلی از پروژهها کلنگ میخورند،
سرمایه هم تزریق میشود ولی وقتی به ۳۰ درصد می رسد برای چند سال متوقف میشود.
·
صنعت پتروشیمی ایران در مقایسه با صنعت پتروشیمی جهان در چه شرایطی قرار دارد؟
روند بازار جهانی
نشان داده که مصرف مواد پلیمری به طور میانگین در سال چهار درصد افزایش داشته و با
ظهور کرونا این میزان تحت الشعاع قرار گرفت. حتی در دو سال گذشته باعث نوسان در
تقاضاهای مواد پلیمری در دنیا شد و پارادایم جدیدی در بازار اروپا اتفاق افتاد که
به طرز عجیبی از سال ۲۰۲۱ پلنتهای پتروشیمی در بازارهای اروپایی تعطیل و رو به
تقلیل قیمت رفت. چرا که به سمت پلیمرهای سازگار با محیط زیست رفته‌اند. هم اکنون یک
گریدی از پلیمر وجود دارد به اسم PLA که از نیشکر تولید می شود و پلیمری سازگار با محیط زیست است. لذا
با توجه به اتفاقاتی که در بازار تکنولوژی دنیا افتاده کشورهای کمتر توسعه یافته
مثل ایران همیشه چند سال از بازار تکنولوژی دنیا عقب بودند و در طی آزمون و خطاهایی
که اروپا و آمریکا برای توسعه این تفکر ایجاد میکنند و تکنولوژی را تجاری سازی میکنند
ایران و کشورهای کمتر توسعه یافته با قیمت بسیار بالا آن را میخرند.