کشورهای حوزه دریای خزر از پیشنهاد وزیر نفت مبنی بر ایجاد کمیته انرژی در همایش اقتصادی خزر استقبال کردند. دومین همایش اقتصادی خزر با حضور کشورهای حاشیه این دریاچه بزرگ در روسیه برگزار شد. بازار کشورهای حوزه دریای خزر ارزشی ۷۰۰میلیارددلاری دارد که ایران می‌تواند برای کاهش تحریم‌ها و استفاده از ظرفیت‌های نفتی از آن استفاده کند. جواد اوجی، وزیر نفت، همراه با محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور، و هیات همراه در این نشست شرکت کردند. نشستی که برآمد آن به گفته وزیر نفت، تبدیل ایران به «هاب انرژی» خواهد بود. همچنین معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت از همکاری روسیه و ایران در صادرات گاز به عمان و پاکستان و همچنین دو واحد تولیدی گاز مایع در ایران خبر داد.
پیشنهاد تشکیل کمیته انرژی از سوی ایران
جواد اوجی در حاشیه این نشست درمورد ظرفیت همکاری‌های ایران و روسیه گفت: خوشبختانه با شرکت گازپروم که قدرت چانه‌زنی بالایی در مناسبات انرژی دارد و شرکت‌های دیگر مذاکرات خوبی انجام شده است که سقف تفاهم‌نامه‌های آن تا ۴۰میلیارد دلار می‌رسد. این شرکت‌ها در میدان‌های نفت و گاز کشورمان سرمایه‌گذاری می‌کنند و هزینه‌های آن را پس از بهره‌برداری از بخش تولید برداشت خواهند کرد. اوجی با اشاره به سوآپ فرآوردههای نفتی نظیر بنزین در دریای خزر و نیز تهاتر اقلام غیرنفتی با نفت گفت: دو کشور قادرند تا ۱۰میلیون تن سوآپ فرآوردههای نفتی و غیرنفتی داشته باشند که خوشبختانه تاسیسات زیربنایی آن وجود دارد. به گفته وزیر نفت، دولت ایران آماده است شرایط را برای سرمایه‌گذاری فعالان اقتصادی روسیه در بخش نفت و گاز، مشارکت در میدان‌ها، سوآپ فرآوردههای نفتی و صادرات محصولات پتروشیمی فراهم کند.
همچنین وزیر نفت ایران در همایش اقتصادی خزر، پیشنهاد خود را به‌منظور توسعه همکاری‌ها در بخش انرژی ارائه داد و گزینه تشکیل «کمیته همکاری نفت و گاز و فرآوردههای نفتیِ کشورهای حاشیه دریای خزر» را روی میز پیشنهادها قرار داد که با استقبال کشورهای دیگر همراه شد. کشورهای حاشیه دریای خزر در این همایش بر افزایش سوآپ نفت و گاز و انجام تسویه‌های تجاری بر پایه پول‌های ملی و اتصال شبکه بانکی تاکید کردند. در طول یک سال گذشته، تجارت کشورهای حاشیه دریای خزر حدود ۳۰درصد افزایش یافته است. یکی از محورهای مورد تاکید در این سفر، افزایش سوآپ نفت و گاز بین کشورهای حاشیه دریای خزر بود. گفتنی است تنها در پنج ماه نخست سال ۱۴۰۱ صادرات به کشور آذربایجان ۸۴درصد رشد داشته و صادرات به کشور روسیه در مقایسه با دوره گذشته ۳۱درصد افزایش داشته و صادرات به ترکمنستان نیز با ۴۰درصد رشد همراه بوده است.
در توسعه صادراتی که در این مدت انجام شده، اقلام سبد صادراتی کشور نیز تغییر یافته است، بدان معنا که از صادرات سنتی که عموما شامل محصولات کشاورزی و میوه و تره‌بار بوده، به سمت کالاهای صنعتی نظیر کاتالیست، تجهیزات حوزه نفت و گاز، توربین و کمپرسور سوق یافته است. وزیر نفت در مصاحبه با خبرگزاری روسی اسپوتنیک، ارزش قراردادهای امضاشده با روسیه را ۴میلیارد دلار در بخش توسعه میدان‌ها و ۴۰میلیارد دلار در حوزه احداث خطوط صادراتی گاز و گاز مایع دانست: در حوزه صادرات فرآورده‌ها و تهاتر و سوآپ از حوزه دریای خزر نیز با بعضی از شرکت‌های روس آغاز به کار کرده‌ایم و نزدیک به ۱۰میلیون تن ظرفیت تهاتر و سوآپ و صادرات فرآوردههای نفتی داریم، همچنین در بحث پتروشیمی نیز ما صادرات محصولات و کاتالیزها را داشتیم. پارسال رقمی نزدیک به ۵/ ۱۲میلیارد دلار صادرات به کشورهای مختلف از جمله به اروپا داشته‌ایم. اوجی گفت: در این دوره برای روس‌ها قراردادهای توسعه میدان‌هایی در قالب الگوی جدید قراردادهای نفتی و پیش‌خرید (OFF TAKE) را رونمایی کردیم که سرمایه‌گذار از همه ابعاد همچون از سوی وزارت نفت دولت جمهوری اسلامی بیمه و حمایت می‌شود.
خط لوله صادرات گاز به عمان و پاکستان
احمد اسدزاده، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت، در همایش هفته انرژی در روسیه، بر لزوم ارتقای زیر‌ساخت‌ها برای توسعه تعاملات در بخش انرژی در منطقه اورآسیا تاکید کرد و با ذکر بعضی از نمونه‌ها در بخش زیرساخت‌های ریلی و بندری بر ضرورت توسعه این بخش‌ها عنوان کرد: «تشکیل کنسرسیوم‌های انرژی، ایجاد صندوق مشترک سرمایه‌گذاری برای تقویت پیوندهای راهبردی کشورهای این منطقه و تقویت دبیرخانه انرژی اتحادیه اوراسیایی برای تحرک‌بخشی به پروژه‌های انرژی در کشورهای این منطقه ضروری است.»
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت در حاشیه این همایش، نشست‌های دوجانبه‌ای با نیکلای شولگینوف، وزیر انرژی روسیه، مدیرعامل شرکت گازپروم نفت و برخی وزیران انرژی و شرکت‌های حاضر در این نشست داشته است. او درباره همکاری ایران و شرکت گازپروم روسیه گفت: همکاری‌های ما با گازپروم در نقشه راهی بلندمدت تنظیم و ۶ کارگروه فرعی با گازپروم برای پیگیری نقشه راه تشکیل شده است. به گفته او، تبادل اطلاعات در ۶ میدان نفتی و دو میدان گازی با گازپروم آغاز شده و «امیدواریم بتوانیم به‌زودی طرح جامع توسعه این میدان‌ها را تدوین کنیم و وارد فاز قراردادی شویم. امیدواریم تا پایان امسال (۱۴۰۱) قراردادها بسته شوند، البته این موضوع به جدیت طرف‌ها نیاز دارد.»
او درباره خط لوله انتقال گاز به عمان و پاکستان گفت: این دو خط لوله از مسائل مورد کشور است و متوجه شدیم روس‌ها نیز علاقه دارند در این دو بخش همکاری کنند. مذاکرات خوبی با عمانی‌ها داشتیم، با پاکستانی‌ها هم مراودات و گفت‌وگوهایی داشتیم. زیرساخت‌های ایران برای صادرات گاز به عمان و پاکستان آماده است و نیازمند پیگیری و جدیت در طرف‌های دیگر است. می‌توانیم همکاری سه‌جانبه میان ایران، روسیه و پاکستان یا عمان شکل دهیم تا صادرات گاز از مسیر شمال به جنوب راه‌اندازی شود. همچنین معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت درمورد دو پروژه همکاری ایران و روسیه در حوزه گاز مایع گفت: دو طرح بزرگ ال‌ان‌جی در دستور کار است. یکی کارخانه بزرگ با دو ردیف عملیاتی ۵میلیون‌تنی به نام ایران ال‌ان‌جی که متاسفانه به‌دلیل تحریم‌های آمریکا، تجهیزات و تاسیسات مورد نیاز این دو کارخانه در حالی که پول آنها پرداخت شده، از سوی اروپایی‌ها مسدود شده است.
اگر این تجهیزات دریافت شوند ما می‌توانیم این کارخانه‌ها را راه‌اندازی و ال‌ان‌جی صادر کنیم. به گفته اسدزاده، روسیه در این بخش دارای فناوری است و «مذاکراتی نیز با برخی شرکت‌های خصوصی روسیه در بخش ال‌ان‌جی انجام و برای تولید در حجم پایین اظهار تمایل نیز شده است و ما نیز برای کار در حوزه ال‌ان‌جی بسیار علاقه‌مند هستیم.» اسدزاده گفت: تاسیسات، زمین و خوراک ارزان در اختیار سرمایه‌گذاران بخش ال‌ان‌جی قرار می‌دهیم تا بتوانند این محصول را در شرایط بازار جهانی که اکنون مانند طلا می‌ماند، تولید کنند. این فرصتی بی‌نظیر است و ایران به سرمایه‌گذاران روسیه برای ارائه تسهیلات لازم در این زمینه اعلام آمادگی می‌کند.