رضا پاکدامن*
جهان اقتصاد ۳ آبان ۱۴۰۱
طبق گزارش سرمایه گذاری جهانی( World Investment Report ) آنکتاد ، سرمایه گذاری طی سال 2022 نسبت به سال قبل شتاب بیشتری گرفته است.
ارزش سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) طی سه ماهه دوم سال 2022 در جهان به رقم 357 میلیارد دلار رسید. که سهم کشورهای توسعه یافته 137 میلیارد دلار و سهم کشورهای در حال توسعه از جذب سرمایه گذاری خارجی 220 میلیارد دلار بوده است. مناطق آمریکای لاتین و آسیا بیشترین جذابیت برای سرمایه گذاران خارجی داشته اند.
طبق گزارش آنکتاد از نظر بخشی ، پروژه های اکتشافی ( نفت ، گاز و معدن ) و پتروشیمی و انرژیهای تجدید پذیر بیشترین جذابیت را داشته اند . (که کشور ما در همه این بخشها ظرفیتها را دارد )
براساس گزارش آنکتاد میزان سرمایه خارجی در ایران که "جذب شده و تحقق یافته"طی سالهای اخیر به شرح ذیل بوده است :
سال 2017 ، معادل 5 میلیارد دلار ،
سال ۲۰۱۸ معادل ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار
سال ۲۰۱۹ یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار
سال 2020 ، یک میلیارد و 300 میلیون دلار
سال 2021 ، یک میلیارد و 400 میلیون دلار
که روند نزولی را نشان می دهد .
طی سال 2021 ، 619 میلیارد دلار توسط کشورهای در حال توسعه در آسیا جذب گردیده که علیرغم ظرفیتهای بسیار بالا و بالفعل ایران در بخشهای نفت ، انرژی ، کشاورزی ، خودروسازی و..... سهم ایران بسیار ناچیز بوده است.
عامل اصلی سقوط ارزش سرمایه گذاری خارجی در ایران از 5 میلیارد دلار در سال 2017 ، به یک ونیم میلیارد دلار در سال 2019 ، تحریم آمریکا بوده و که این روند تاکنون حفظ شده و تاثیرات فرسایشی زیادی بر زیرساختارهای کشور داشته است.
محرومیت ایران از میلیارد ها دلار سرمایه گذاری خارجی در کنار بلوکه شده یکصد میلیارد دلار از پول ایران در حسابهای خارجی و ارقام نجومی عدم النفع روزانه ، شوک بزرگی به اقتصاد ایران بوده ، و بی اعتنایی و بی تاثیر تلقی کردن ، تحریم توسط عده ای در ایران ، بمنزله بستن چشم در مقابل واقعیتها است.
برای درک بهتر وضعیت ایران از لحاط جذب سرمایه گذاری خارجی ، باید توجه کرد که طی سالهای 2017 تا 2021 ( بجز سال 2018 ) کشور پاکستان هر سال بیش از 2 میلیارد دلار جذب سرمایه گذاری خارجی داشته است !
طی سال 2021 ،
ترکیه 12 میلیارد و 500 میلیون دلار ،
عربستان سعودی ، بیش از 19 میلیارد دلار ،
امارت متحده 21 میلیارد دلار ، سرمایه های خارجی را جذب کرده اند.
حتی بحرین کوچک با جذب یک میلیارد و 700 میلیون دلار عملکرد بهتری نسبت به ایران داشته است.
وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) اخیراً اعلام داشته که در شش ماهه امسال، ۷۳ مورد سرمایه گذاری خارجی به ارزش ۳۸۲ میلیون و ۴۰۰ هزار دلار در بخش صنعت، معدن و تجارت "تصویب " شده است.
پنج کشور اول از لحاظ ارزش سرمایه‌گذاری خارجی مصوب نیز کشورهای افغانستان با ۱۴۹.۸ میلیون دلار، چین با ۷۵.۵ میلیون دلار، ترکیه با ۴۴.۸ میلیون دلار، هند با ۳۳.۸ و امارات با ۲۰.۹ میلیون دلار هستند.
ارزش و ترکیب کشورهایی که برای سرمایه گذاری در ایران اعلام آمادگی کرده اند ، زیاد نوید بخش نیست.
همچنین خبرگزاری فارس به نقل از سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران اعلام کرد:
در ۶ ماهه نخست سال جاری ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار (۲.۷ میلیارد دلار) " مصوبه معتبر" سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه نفت و گاز مربوط به سرمایه‌گذاری‌های روسیه در ایران به تصویب هیأت سرمایه‌گذاری خارجی رسیده است.( خبرگزاری فارس 1401/7/30 )
در آمارهای ارائه شده توسط سازمانهای دولتی ، صرفاً ارزش طرحهای مصوب ذکر می شود ، در صورتی که آنچه اهمیت دارد ، جذب واقعی سرمایه خارجی به کشور است و نه طرحهای پیشنهادی مصوب برای سرمایه گذاری !
نمی بایست به دهها تفاهم نامه با ارقام بالا دل بست.
در برنامه ششم توسعه حدود ۶۵ میلیارد دلار تامین منابع مالی خارجی و ۳۰ میلیارد دلار سهم سرمایه گذاری خارجی هدفگذاری شده است که با ارقام تحقق یافته فاصله بسیار زیادی دارد.
بنابر این می بایست با واقعبینی و به دور از " خودفریبی" ، و بجای فرصت سوزی غیرقابل جبران که تبعات منفی آن به سایر بخشهای اجتماعی نیز تسری و بحران زا خواهد بود ، علل افت شدید سرمایه گذاری در کشور اعم از سرمایه گذاری داخلی و خارجی توسط نهادهای متولی ارزیابی شده و با اصلاح " بینش ها " و رویکردها و در صورت نیاز اصلاح قوانین و مقررات ، بستر لازم برای " جان گرفتن " اقتصاد و صنعت ، بمنظور افزایش رفاه و توسعه ملی مهیا شود.