رئیس پارک فناوری و نوآوری صنعت با بیان اینکه هم‌اکنون ۷۵۰ چاه نفتی در کشور قابلیت احیا دارند، گفت: در مجموع ظرفیت افزایش تولید نفت این چاه‌ها ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزاربشکه در روز است و تاکنون علاوه بر ده‌ها شرکت داخلی، شرکت‌های چینی و روسی نیز برای احیای چاه‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند.
به گزارش اوپکس به نقل از شانا، تجربه موفق دره سیلیکون به‌عنوان معروف‌ترین پارک علم و فناوری در جهان سبب رشد تأسیس پارک‌ها در جهان شد، به‌طوری که تعداد پارک‌ها از پنج پارک در دهه ۱۹۵۰ به بیش از ۶۰ پارک در دهه ۲۰۰۰ میلادی رسید. در ایران از اوایل دهه ۱۳۸۰ با تأسیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و پارک علم و فناوری پردیس، پارک‌های علم و فناوری با رویکردی تازه و متفاوت از پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها تأسیس شدند که تعداد آنها تاکنون (سال ۱۴۰۱) به ۴۹ پارک می‌رسد.
در مجموعه وزارت نفت نیز با درک جایگاه پارک فناوری و نوآوری بر اساس نیازسنجی انجام‌شده، از اوایل سال ۱۳۹۸ تلاش‌های متعددی به‌منظور تأسیس پارک ذیل وزارت نفت به انجام داد که منجر به تأسیس و راه‌اندازی پارک نوآوری و فناوری صنعت نفت از سوی شرکت ملی نفت ایران به نمایندگی از وزارت نفت در تیرماه ۱۳۹۹ شد. در ادامه در گفت‌وگو با محمداسماعیل کفایتی، رئیس پارک فناوری و نوآوری صنعت نفت به بررسی برنامه‌های این پارک پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
مهم‌ترین موضوعی که در پارک فناوری و نوآوری صنعت نفت دنبال می‌شود، چیست؟
مهم‌ترین مأموریت پارک‌های فناوری و نوآوری در دنیا به‌هم‌رسانی عرضه و تقاضای فناوری از طریق ابزارهای مختلف از جمله برگزاری رویدادها است. پارک‌ها مفاهیمی مانند نوآوری باز را دنبال می‌کنند تا از ظرفیت‌های بیرونی و درونی دانشی استفاده کنند که مسائل درونی نفت را حل کند.
دو مدل رویداد در پارک‌ها مطرح است که هردو رویداد آن در این پارک برگزار شده است و شامل رویداد مستقیم (پیچ) و معکوس (ریورس پیچ) می‌شود. مهم‌ترین موضوعی که به‌صورت محوری سال گذشته در این پارک آغاز شد فراخوان طرح احیای چاه‌ها برای جذب شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور بود. این فراخوان انجام شد و کار توجیهی اولیه آن با مجموعه‌هایی که در بخش‌های مختلف همکاری داشتیم از جمله مدیریت پژوهش و فناوری، نظارت بر تولید شرکت ملی نفت و شرکت‌های جذب سرمایه و ... انجام شد. در انجام این کار توجیهی مدیریت‌های مختلف شرکت ملی نفت ایران به همراه شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت نفت فلات قاره و شرکت نفت مناطق مرکزی با ما همکاری داشتند تا به کار توجیهی شرکت‌های پذیرفته‌شده ورود کنند.
چه تعداد شرکت ثبت‌نام کردند؟
بیش از ۵۰ شرکت طی این فراخوان ثبت‌نام کردند که ۴۸ شرکت به‌صورت اولیه پذیرفته شدند. سعی شد با یک نگاه باز به این شرکت‌ها پرداخته شود. زمانی که ادعای هر شرکتی مبنی بر داشتن فناوری برای ما به اثبات رسید، خیلی سختگیری نکرده و آنها را پذیرفتیم و بعد کار توجیهی آن را انجام دادیم. قرار بود در فصل بهار طرح توجیهی دوم را برگزار کنیم، اما به دلایلی از جمله اینکه باید در شورای اقتصاد تصویب می‌شد تصمیم گرفتیم این برنامه را عقب بیندازیم و به انجام فعالیت‌های اولیه بپردازیم. با سرمایه‌گذارها و صندوق‌هایی که باید تأمین مالی را انجام می‌دادند به‌صورت جداگانه رایزنی کردیم و پس از آن این صندوق‌ها برای حمایت از این شرکت‌ها اعلام آمادگی کردند.
آیا این حمایت‌های مالی سقف دارد؟
در مصوبه شورای اقتصاد شرایط بسیار خوبی برای آن در نظر گرفته شده است که به این شرکت‌ها وام دهند، اما پیش‌بینی ما این است که تا ۵۰۰ میلیون دلار تسهیلات برای این شرکت‌ها ایجاد کنند. این فرصت استثنایی برای شرکت‌ها است که تاکنون نبوده و این رویکرد اکنون به‌وجود آمده است. پنج چاه در اختیار هر یک از این شرکت‌ها قرار داده خواهد شد. کارشان را ابتدا با یک چاه به‌منظور ارزیابی فناوری‌های خودشان، آغاز می‌کنند، اگر با فناوری آنها چاه به تولید رسید، چاه‌های در اختیار این شرکت‌ها قرار می‌گیرد.
۷۵۰ چاه در کشور قابلیت احیا دارد. برای حفر یک چاه حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیون دلار هزینه لازم است، اما برای احیای یک چاه ۱ تا ۲ میلیون دلار، بنابراین خیلی برای ما به‌صرفه است که چاه‌های موجود را احیا کنیم. از سوی دیگر می‌توانیم فناوری‌های مختلف را ارزیابی کنیم چه‌بسا این موضوع هم برای چاه‌های معمولی بتواند خوب عمل کند. در مرحله اول کار را با حدود ۱۰۰ چاه که ریسک کمتری دارند آغاز خواهیم کرد، سپس سراغ چاه‌های با ریسک متوسط و بالا خواهیم رفت.
این چاه‌ها در کدام مناطق نفتی ایران قرار دارند؟
در شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت فلات قاره و شرکت نفت مناطق مرکزی هستند. این چاه‌ها کم بازده و برخی از چاه‌ها نیز بسته هستند. بر اساس برنامه، در مرحله اول بین ۳۰ تا ۵۰ هزار بشکه تولید نفت را اضافه می‌کند، اما در مجموع ظرفیت افزایش تولید نفت آن ۳۰۰ هزار تا ۴۰۰ هزار بشکه در روز است. همه شرکت‌ها داخلی، اما شرکت‌های خارجی چینی و روسی برای احیای چاه‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند. آنها خواهان در اختیارگیری چاه‌های بیشتری هستند که صرفه اقتصادی بهتری برایشان داشته باشد.
از سوی دیگر این شرکت‌ها فناوری‌های خوبی مطرح کرده‌اند. برخی از آنها در بخش‌های مورد نظر ما مدعی بوده و صاحب فناوری نیز هستند. به‌تازگی نیز اعضای یک هیئت تجاری، اقتصادی و نفتی از مالزی در ساختمان پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز کشور حضور یافتند. این هیئت تجاری به دعوت معاونت بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت در کشور ما حضور پیدا کردند و تعدادی از شرکت‌های دانش‌بنیان زیر نظر پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز با حضور در این نشست دستاوردهای خود را در زمینه زنجیره بالادست و پایین‌دست نفت و گاز، طراحی، مهندسی، نگهداری و تعمیرات و ساخت مواد شیمیایی اعلام کردند. اعضای این هیئت تجاری نیز برخی دستاوردها و نحوه همکاری خود را با شرکت‌های دانش‌بنیان ایران اعلام کردند.
این نشست‌ها نشان‌دهنده بی‌اثر بودن تحریم‌هاست و اعضای این هیئت به‌صراحت اعلام کردند که حتی اگر تحریم بخواهد ادامه یابد حاضر هستند در زمینه فناوری‌های مرتبط با نفت و گاز با کشور ما همکاری داشته باشند. در بحث دستاوردها، محصولات و فناوری‌ها قرار بر این شد که ارتباطی میان دو کشور از طریق این هیئت تجاری برقرار شود.
در بخش گاز چطور، در خصوص جلوگیری از افت فشار در میدان‌های گازی به‌خصوص پارس جنوبی نیز برنامه‌ای دارید؟
بله برنامه داریم، امیدواریم برنامه احیای چاه‌ها در بخش نفت با موفقیت انجام شود و پس از آن به بخش گاز ورود می‌کنیم. در حقیقت پس از برنامه چاه‌محور، بنا داریم به سمت ازدیاد برداشت و مخزن محور برویم. این قابلیت وجود دارد که در بخش گاز هم از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کنیم.
آیا دانشگاه‌ها نیز در این زمینه اعلام آمادگی کرده‌اند؟
بله. دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه شیراز، دانشگاه امیرکبیر و دانشگاه امام حسین (ع) از جمله این دانشگاه‌ها هستند که شرکت‌های دانش‌بنیان را پشتیبانی می‌کنند.
در بخش ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت آیا اقدامی در دست انجام دارید؟
بله در حال همکاری و رایزنی با انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت در بحث استاندارد، ساخت و تولید تجهیزات مورد نیاز و پرکاربرد صنعت نفت هستیم. برای نمونه در این زمینه کارگروه ساخت اول قطعات و تجهیزات شکل گرفته است مبنی بر اینکه این قطعات و تجهیزات به چه شکلی استفاده شود تا ریسک آنها کم شود. در بخش افزایش کیفیت تجهیزات و قطعات مورد نیاز به‌منظور رقابت با محصولات خارجی و همچنین افزایش استفاده از این تجهیزات در بین شرکت‌های مجموعه صنعت نفت برنامه‌ریزی‌هایی شده است. با رویدادهایی که برگزار می‌کنیم همکاری میان مجموعه متقاضی، دانشگاه‌ها، پژوهشگاه و شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد می‌کنیم تا این مجموعه‌ها به هم نزدیک شده و هم‌افزایی در این بخش ایجاد شود.
بیش از ۲ هزار شرکت در بخش نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در کشور وجود دارد که ۸۰ درصد تجهیزات نفت را تأمین می‌کنند. تحریم‌ها فرصت خوبی را برای سازندگان ایرانی فراهم کرد. در نمایشگاه امسال بیش از ۹۰ درصد شرکت‌کنندگان، شرکت‌های داخلی بودند. این توان خوب در داخل کشور به‌وجود آمده است که می‌تواند با یک برنامه‌ریزی منجر به استفاده بیش از ۹۰ درصد تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت از داخل شود. اینکه بتوانیم این توانمندی را در داخل شکل دهیم خیلی خوب است.
استفاده از برندهای جهانی از جمله مسائلی است که می‌تواند در این پارک مورد استفاده قرار گیرد برای این منظور آیا برنامه‌ای لحاظ شده است؟
بله یکی از مواردی که ما به آن فکر می‌کنیم این است که از ظرفیت‌های بین‌المللی استفاده کنیم در بحث برندهای بین‌المللی ما خواهان استفاده از این برندها در داخل پارک علم و فناوری هستیم. پارک به‌عنوان یک منطقه آزاد تجاری می‌تواند تحریم‌ها را خنثی و از طرفی در فعالیت‌های بین‌المللی و برندهای بین‌المللی، فناوری‌هایی ایجاد کند که در صنعت نفت مثمر ثمر باشد. کشورهایی مانند آلمان، روسیه، ترکیه این آمادگی را دارند که این برندها را به ما بدهند.
در این زمینه صحبتی هم شده است؟
بله رایزنی‌های اولیه با این شرکت‌ها انجام شده است. ارتباط ما پارک با پارک است. ما برای پذیرش این شرکت‌ها مشکلی نداریم باید زیرساخت‌های حقوقی این شرکت‌ها در داخل پارک فراهم شود. ما در تلاش هستیم شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کنیم که این شرکت‌ها در پارک حضور داشته باشند.
به جای اینکه نخبه‌های ما به خارج از کشور بروند می‌توانیم با جذب آنها در پارک در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان از مهاجرتشان جلوگیری کنیم، در عین حال می‌توانیم فناوری‌ها را در داخل پارک شکل دهیم تا مانع جذب نخبه‌های ایرانی در شرکت‌های خارجی شویم. برای فعالیت پارک هدف‌گذاری کرده‌ایم و این آمادگی را داریم که با همه مراکز علمی و فناوری حتی با پارک‌های علم و فناوری از آمریکا و کانادا این ارتباط را برقرار کنیم در عین حال آمادگی برقراری تعامل با دانشگاه‌های معتبر دنیا را هم داریم. پارک علم و فناوری نفت و گاز فرصت استثنایی و متفاوت است که می‌تواند بحث دانش‌بنیان شدن صنعت نفت را به نحو مؤثری دنبال کند که این موضوع در صنعت نفت محقق شود.