بهرام نجار
امور بین الملل شرکت ملی صنایع پتروشیمی
مزایای
ساخت واحدهای پتروپالایشگاهی به منظور افزایش سودآوری، بالا بردن بهره وری و کاهش
هزینه ها، طرح یکپارچه سازی (integrated)
پالایشگاه های نفت و مجتمع های پتروشیمی از اولویت های است که در دولت فعلی مورد
توجه گرفته است. در منطقه خاورمیانه و آسیا از جمله کشورهای مانند عربستان سعودی و
چین، با توجه به مزیت های نسبی طرح های پتروپالایشگاهی، در سنوات اخیر واحدهای پتروپالایشگاهی تاسیس شده است. شرکت ساتورپ عربستان
سعودی که زیر مجموعه شرکت آرامکو است در سال 2008 به همین منظور تشکیل شد. طرح توسعه ای 400 هزار بشکه در روز با رویکرد صادراتی در منطقه
الجبیل توسط این شرکت نمونه ای از سرمایه گذاری سالهای اخیر عربستان سعودی در بخش پتروپالایشگاهی
است. در سنوات اخیر، در کشور چین نیز، گرایش به سمت راه اندازی طرح های
پتروپالایشگاهی وجود داشته است. باید اذعان داشت که این گرایش بصورت جهانی بوده و
سیاست غالب، اخذ فناوری های جدید در قالب ساخت واحدهای پتروپالایشگاهی است. ممکن
است این تمایل وجود داشته باشدکه در دل مجتمع های پالایشگاهی، واحدهای جدید
پتروشیمی ایجاد گردد و با این کار زنجیره تولیدات تا حدی تکمیل شود. ولی باید
دانست، در شرایط موجود، ساخت و راه اندازی مجتمع های پتروشیمی با هزینه مجدد تهیه
لیسانس همراه بوده که این موضوع ضریب سود آوری را کاهش داده و در نهایت، ساخت واحدهای پتروشیمی در دل پالایشگاههای
قدیمی به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نباشد. البته سابقه ساخت مجتمع های پتروشیمی
در مجاورت واحدهای پالایشگاهی از دیر باز در ایران وجود داشته است و این یک رویکرد
بسیار ساده بوده که امروزه بدلایل اقتصادی، مرسوم نمی باشد.
از
آنجا که فناوری یکپارچه واحدهای پتروپالایشگاهی یک رویکرد جهانی است لذا کشورها
سعی می کنند از ابتدا مجتمع های خود را بصورت یکپارچه تعریف کنند. از جمله مزایای
این گونه فناوری ها تولید محصولات با ظرفیت بسیار بالا است. وجود فرایند مشترک
واحدها و استفاده از قطعات و تجهیزات این امکان را می دهد که صرفه اقتصادی بالاتر
با کاهش هزینه ممکن حاصل گردد. کاهش مصرف گاز بعنوان خوارک و نیز کاهش تولید دی
اکسید کربن، و از طرفی کارایی بالا و نیز انعطاف پذیری در تبدیل محصولات متانول و
آمونیاک از جمله مزایای ساخت واحد های پتروپالایشگاهی بصورت یکپارچه است . از دیگر مزایای ساخت یکپارچه مجتمع های پتروپالایشگاهی صرفه جویی حدود 60
درصدی در بخش انرژی و منابع تامین گاز و بخار است. همچنین کاهش هزینه 10 درصدی
برای تولید انرژی با استفاده از توربین های گازی یکپارچه میان واحدهای پتروشیمی و
واحدهای آمونیاکی امکان پذیر می باشد. همچنین بازیافت گرما Heat) (Recovery در فرایند ایزومری پالایشگاه های نفتی وجود دارد. از
طرف دیگر، مدیریت هیدروژن میان واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی فراهم می باشد.
در
آخر با توجه به فراهم بودن خوراک واحدهای پتروشیمی، ما با کاهش هزینه ها و بهبود
عملکرد در مجتمع های پتروپالایشگاهی روبرو خواهیم بود. بلوک های اولیه شامل الفین
ها از جمله اتیلن، پروپیلین، بوتادین و آروماتیک ها شامل بنزن، زایلین ها و گاز
های ترکیبی (Gas
Synthesis) می باشد. همچنین با فرایند مجدد می توان
تولیدهای فرعی (side products) را به
محصولات با ارزش تبدیل کرد. البته باید
به چالش های یکپارچه سازی طرح های پتروپالایشگاهی نیز توجه داشت. با توجه به اینکه
مجتمع های یکپارچه پتروپالایشگاهی از تعداد واحدهای پیچیده ای تشکیل شده اند لذا
با مشکلات فنی بیشتری نیز روبرو خواهند بود. به لحاظ بهره برداری نیز واحدهای
پتروپالایشگاهی از انعطاف پذیری کمتری برخوردارند. ممکن است، ادغام سازی و یکپارچه
سازی مجتمع های پتروپالایشگاهی موجب مغایریت و اختلاف در بخش برنامه ریزی و اهداف
تولیدی شود.
ضرورت
انجام بازنگری مطالعات فنی و اقتصادی طرح های پتروشیمیایی با عنایت به روند رو به
رشد ساخت مجتمع های پتروشیمیایی در کشور های منطقه خلیج فارس خصوصاً عربستان سعودی و در آسیا کشور چین، پیشنهاد بر این است که طرح های
پتروشیمیایی از نقطه نظر فنی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته و مطالعات امکان
سنجی آنها با ضریب سودآوری مناسبی در عرصه بین المللی همراست، در برنامه اولویت
ساخت قرار گیرد. البته چنانچه بازگشت سرمایه با نرخ سود مناسبی
همراه باشد، می توان بخش های خصوصی فعال در حوزه پتروشیمیایی را درگیر مشارکت
نمود.
ناگفته
روشن است که باید رویکرد سرمایه گذاری کشور در بخش صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی
بصورت جامع و با ذکر مزیت های آن تعریف شود تا شاهد حضور گسترده تر سرمایه گذاران
اعم از داخلی و خارجی بود. یکی از راهکارهای جذب سرمایه گذاری خارجی، برگزاری
همایش های سرمایه گذاری در کشور هایی است که سرمایه فرصت و صاحب دانش فنی و فناوری
های جدید در ساخت پتروپالایشگاه ها می باشند.
راهکار دیگر برای جذب سرمایه گذاری خارجی، تعامل با سازمان سرمایه گذاری خارجی و
همکاری های فنی و اقتصادی کشور می باشد که با مطرح کردن طرح های پتروپالایشگاهی در
تارنمای خود و معرفی آنها به سفارتخانه های ایران در خارج از کشور، تا حدود زیادی
زمینه جلب و جذب سرمایه های خارجی را فراهم آورد.