قیمت نفت در روز سه‌شنبه به سبب نگرانی‌ها مبنی بر چشم‌انداز رکودی بازار و بالارفتن آمار کرونا در چین و افزایش سختگیری‌های قرنطینه‌ای، برعکس هفته گذشته، در اولین روز معاملات هفته، با کاهش قیمت همراه بود. هر بشکه برنت دیروز به ۰۸/ ۹۷ دلار و وست‌تگزاس اینترمدیت به ۹۱ دلار رسید. این در حالی است که در روز جمعه، آخرین روز معاملات هفته گذشته، این دو شاخص رشد به‌طور متوسط ۵درصدی را تجربه کرده بودند. دلیل این افزایش قیمت خبرهایی بود که از کم‌شدن سختی‌های قرنطینه چین و فعالیت واحدهای صنعتی حکایت داشت.
چشم‌انداز رکودی بازار
اطلاعات رسمی نشان می‌دهد شیوع سویه تازه ویروس کرونا در شهرهای گانگژو و بقیه شهرهای چین افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشته است. با این حال تمامی معامله‌گران منتظر گزارش سازمان شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) آمریکا هستند. تینا تنگ، یکی از تحلیلگران انرژی، در این خصوص در گفت‌وگو با رویترز گفت: تورم چسبنده و افزایش نرخ بهره در کشورهای غربی باعث شده معاملات آتی نفت با احتمال رکود اقتصادی در آینده خریدوفروش شود. این در حالی است که در سمت عرضه سیگنال‌های صعودی در کوتاه‌مدت همچنان به چشم می‌خورد. اتحادیه اروپا برای مبارزه با روسیه علاوه بر سقف قیمتی که برای نفت و گاز این کشور تعیین کرده است و از پنجم ماه میلادی آینده یعنی دسامبر شروع خواهد شد، در پی اعمال تحریم‌های ممنوعیت خرید نفت روسیه است که از فوریه آغاز می‌شود. البته روسیه با تهدید به «عدم فروش نفت به کشورهایی که از این طرح پیروی کنند» پاسخ همتایان غربی خود را داد. سقف قیمت ها این روزها در صحنه انرژی رایج است.
اتحادیه اروپا قیمت گاز را محدود می‌کند و گروه G۷ در تلاش است قیمت نفت صادراتی روسیه را محدود کند و برای آن سقف ۶۲ تا ۶۳ دلاری برای هر بشکه تعیین کرده است. آیا سقف قیمت‌ها می‌تواند بازار آزاد را از بین ببرد؟ بازار آزاد بازاری است که در آن قیمت یک محصول یا کالا صرفا بر اساس مکانیزم بازار تعیین می‌شود: عرضه و تقاضا. آیرانا اسلاو کارشناس انرژی به این سوال این‌گونه پاسخ می‌دهد: واقعیت این است که امروزه بازار کاملا آزاد وجود ندارد. تعداد زیادی بازیگر بزرگ در بازار وجود دارد (برای مثال بانک‌های سرمایه‌گذاری یا صندوق‌های ثروت دولتی) که قدرت کافی برای تغییر قیمت‌ها در هر روز خاص را دارند.
با‌این‌حال نوسانات بازار یک چیز است، مداخله مستقیم چیز دیگری است. اما در مواقع بحران و وحشت، تصمیماتی که باید گرفته شود و سقف قیمت گاز در اتحادیه اروپا شاید بهترین نمونه تا کنون باشد. حدود پانزده عضو اتحادیه از ایده محدود کردن قیمت گاز طبیعی وارداتی حمایت کردند. به نظر می‌رسد این تصمیم بین اعضای اتحادیه اروپا محبوب است. با‌این‌حال، به طور قطع در میان تامین‌کنندگان گاز از جمله نروژ، قطر و ایالات متحده محبوبیتی ندارد.
یکی از مخالفان قابل‌توجه سقف قیمت گاز در سراسر اتحادیه اروپا، آلمان بود که همچنین بزرگ‌ترین واردکننده گاز در این بلوک است. اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، در اظهاراتی درباره این سقف گفت: «همیشه این خطر را به همراه دارد که تولیدکنندگان گاز خود را در جای دیگری بفروشند.» مشکل بزرگ‌تر این است که این محدودیت دخالت مستقیم دولت در نحوه عملکرد بازارهاست که مانع از ادامه فعالیت آنها می‌شود. «این خطر یک شکست واقعی است.»
اگر به سقف‌های قیمتی به‌عنوان نوعی یارانه نگاه کنیم (که روشی است که آلمان محدودیت‌های قیمتی خود را با قیمت‌های گاز و برق پایین‌تر برای سطح معینی از مصرف اعمال می‌کند) تصویر و ریسک ممکن است واضح‌تر شود. یارانه دادن به یک محصول یا خدمات معمولا منجر به تقاضای بیشتر برای این محصول یا خدمات می‌شود. اما اگر عرضه محدود باشد (عرضه گاز برای اروپا از تولیدکنندگانی غیر از روسیه واقعا محدود باشد) قیمت‌های بازار افزایش می‌یابد. این بدان معناست که دولت‌هایی که به محصول یا خدمات یارانه می‌دهند باید هزینه بیشتری بپردازند. این موقعیت به نوبه خود منجر به مالیات‌های بالاتر می‌شود، زیرا این طرح‌ها به تامین مالی احتیاج دارند. به بیانی دیگر، مصرف‌کنندگان به هر حال بیشتر پرداخت می‌کنند، فقط به روشی متفاوت.
اصرار آمریکا بر سقف قیمتی
آمریکا در اولین قدم برای کاهش قیمت‌ها و کنترل بازار انرژی اقدام به برداشت از ذخایر استراتژیک کرد؛ امری که انتقادات زیادی را برانگیخت؛ زیرا با برداشت جو بایدن این ذخایر به کمترین میزان در ۳۰ سال گذشته رسیده است. البته نظرسنجی اولیه رویترز در روز دوشنبه نشان داد انتظار می‌رود ذخایر نفت خام آمریکا در هفته گذشته حدود ۱/ ۱میلیون بشکه افزایش یابد. به گزارش اویل‌پرایس، جنت یلن، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا، پیش از سفر به هند در کنفرانسی خبری گفت: آمریکا امیدوار است هند متوجه «مزیت‌های اعمال سقف قیمتی بر نفت روسی» شود و به صف تحریم‌کنندگان انرژی بپیوندد؛ در‌حالی‌که هند در کنار چین با برنامه‌های تحریمی و سقف قیمتی نفت روسیه همراهی نکرد.
این وزیر یازدهم ماه جاری میلادی در سفری به هند قصد دارد با مقامات سومین واردکننده نفت جهان، برای همراهی با سیاست «اعمال سقف قیمتی بر نفت روسی» گفت‌وگو کند. به گفته یلن هدف نهایی «پایین آوردن درآمدی است که روسیه از فروش و کنترل بازار به دست می‌آورد و امیدواریم هند از این سقف قیمتی استفاده کند گرچه در حال حاضر شرکت‌های هندی درحال چانه‌زنی با روس‌ها برای خرید بیشتر نفت هستند.» او گفت: «اگر هندی‌ها خواستار استفاده از امکانات و سرویس‌های غربی مثل بیمه هستند، می‌توانند سقف قیمتی را در خرید خود لحاظ کنند. اما حتی اگر آنها از خدمات شرکت‌های دیگر استفاده کنند، سقف قیمتی قدرت چانه‌زنی کشوری مثل هند برای خرید نفت روسیه را بالا می‌برد.»
البته به گفته کارشناسان، این یک سیستم بسیار شکننده است؛ همان‌طور که فروپاشی اقتصاد بلوک شوروی سابق پس از سقوط دولت‌های توتالیتر و بازگشت به بازارهای آزاد که قیمت‌ها توسط تقاضا و عرضه پس از سال‌ها یارانه سنگین تعیین شد، گواه این شکنندگی است. در همین حال، در حالی که رهبران اتحادیه اروپا در حال بررسی محدودیت های خود هستند،G۷ اعلام کرده است که ظرف چند هفته آینده سقف قیمتی خود را برای نفت روسیه آماده خواهد کرد. با این حال بسیاری از سوالات بی‌پاسخ مانده است. واقعیت این است که ۹۵درصد از ناوگان کشتیرانی جهان بیمه خود را از گروه بین‌المللی باشگاه‌های حفاظت و غرامت در کشور انگلستان دریافت می‌کند. اگر این بیمه‌گران از پوشش محموله‌های روسی امتناع کنند، این محموله‌ها راه به جایی نمی‌برند.
در سال جاری، گروه G۷ به عنوان هفت کشور قدرتمند صنعتی جهان تصمیم به اعمال سقف قیمتی بر نفت روسیه گرفتند تا درآمد این کشور را که در حال جنگ با اوکراین است کاهش دهد. کشورهای هفت، اتحادیه اروپا و بریتانیا از ۵ دسامبر (ماه آینده میلادی) سقف قیمتی ذکرشده را اجرا خواهند کرد؛ مگر اینکه فرآورده‌های روسیه با سقف قیمت مشخص یا کمتر از آن خریداری شوند. هنوز بسیاری از تحلیلگران و متخصصان معتقدند برنامه اعمال سقف قیمتی ناکارآمد خواهد بود، زیرا پوتین با کاهش عرضه می‌تواند بازار را بیش از شرایط کنونی کوچک کند و قیمت‌ها را بالا ببرد. یکی از بزرگ‌ترین دلایلی که این کارشناسان نام می‌برند، عدم همراهی چین و هند به عنوان دومین و سومین واردکنندگان نفت دنیا با این طرح است. دلیل دیگر هم این است که «پوتین می‌تواند به سادگی به وعده خود مبنی بر توقف تمام عرضه انرژی ـ از جمله نفت خام، سوخت، گاز طبیعی و زغال سنگ ـ به کشورهایی که برای سقف قیمت نفت روسیه امضا می‌کنند عمل کند.»