بیش از نیمی از ذخایر نفت‌خام جهان تاکنون برداشت شده و پس از ۱۱۰ سال ایران تنها کمی بیشتر از یک‌سوم ذخایر نفت خود را برداشت کرده، به عبارت دیگر ایران در طول نیم قرن گذشته روزانه به‌طور میانگین نتوانسته بیشتر از ۴ میلیون بشکه نفت تولید داشته باشد و این در شرایطی است که پیش‌بینی می‌شود تا ۳۰ سال آینده تقاضای نفت‌خام کاهش یابد.
بیش از ۱۱۰ سال از تولید نفت و گاز در ایران می‌گذرد و در این سال‌ها این صنعت با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است، بر اساس تازه‌ترین گزارش آماری سالانه شرکت بی‌پی، ایران در سال ۲۰۲۲ با ۱۵۶ میلیارد بشکه نفت درجا (۹ درصد منابع نفت جهان) پس از ونزوئلا، عربستان و کانادا مقام چهارمین دارنده ذخایر نفت جهان را به خود اختصاص داده، اما با تولید هشت درصد نفت خام جهان، ایران مقام هشتم در بخش تولیدکنندگان را به خود تخصیص داده است.
بر اساس بعضی از نمودارهای موجود در آمارهای مؤسسه‌های آینده‌پژوهی شرکت‌های بزرگ جهان همچون مکنزی، شورون، بی‌پی و توتال تا سال ۲۰۵۰ میلادی تقاضای نفت خام کاهش خواهد یافت، به عبارت دیگر ما در آینده مخازنی خواهیم داشت که هیچ‌وقت از آنها برداشت نخواهد شد و متروکه می‌شوند، همچنین بر اساس تازه‌ترین گزارش‌های اوپک سهم سوخت‌های فسیلی نسبت به سال‌های اخیر دو درصد کاهش یافته است و این روند ادامه خواهد داشت.
تا سال ۲۰۵۰ بیش از نیمی از خودروها برقی می‌شوند
نفت خام تولیدی هم‌اکنون ۱۳ درصد در بخش پتروشیمی، ۳۰ درصد در بخش خانگی، تجاری و کشاورزی و ۶۰ درصد در بخش حمل‌ونقل مصرف می‌شود، از این رو با توجه به رشد صنعت برقی‌سازی در بخش حمل‌ونقل شاهد کاهش مصرف نفت خام در آینده خواهیم بود، به‌طوری که بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۵۰ میلادی بیش از نیمی از خودروهای در حال حرکت در جهان برقی خواهند بود.
همچنین بر اساس تازه‌ترین گزارش آژانس انرژی‌های تجدیدپذیر جهان هم‌اکنون سهم انرژی خورشیدی و بادی در جهان ۱۷ درصد است که این رقم در سال ۲۰۵۰ به ۷۰ درصد می‌رسد. استقبال جهان از انرژی‌های نو الزاماً به‌دلیل مسائل محیط زیستی نیست، بلکه تولید انرژی‌های نو نسبت به انرژی‌های فسیلی سود بیشتری برای شرکت‌ها و مؤسسه‌های مالی جهان دارد، برای نمونه هم‌اکنون برای تولید یک مگاوات برق در بخش انرژی‌های خورشیدی تنها ۳۶ دلار لازم است هزینه شود، در حالی که این هزینه در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی ۶۰ دلار است.
سهم ایران از تولید گاز در جهان تنها ۶ درصد است
رضا دهقان مدیر امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران بر این باور است که به هیچ عنوان دوران نفت خام به پایان نرسیده و همچنان از این حامل انرژی استقبال خوبی در دنیا می‌شود، بر اساس آمارهای مؤسسه‌های آینده‌پژوهی شرکت‌های معتبر جهان نفت خام در آینده از یک کالای استراتژیک به یک کالای معمولی تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر، دوران طلایی و جذاب فروش نفت در حال حاضر است نه آینده.
به گفته وی هم‌اکنون بیش از ۵۰ درصد نفت دنیا در آمریکا، روسیه، عربستان، کانادا و چین تولید می‌شود. این کشورها همچون چین (تولید روزانه ۴.۵ میلیون بشکه) با این روندی که نفت تولید می‌کنند سرانجام دو تا چهار دهه آینده منابع نفتیشان پایان می‌یابد و به اعتقاد بنده به‌طور حتم برای پس از آن، از هم‌اکنون به فکر سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های نو هستند. با وجود آنکه ایران یکی از دارندگان اصلی منابع گازی است و در چند دهه اخیر به‌شدت روی تولید آن تمرکز داشته اما هم‌اکنون سهم ما از تولید این حامل انرژی در جهان تنها ۶ درصد است.
تا چند دهه آینده تقاضای مصرف سوخت‌های فسیلی کاهش می‌یابد
مدیر امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد: بر اساس تازه‌ترین گزارش بررسی آماری سالانه بی پی، در سال ۲۰۲۲ میلادی اوج مصرف گاز حداقل دو تا سه دهه پس از اوج مصرف نفت در آینده (۲۰۵۰) خواهد بود. از سوی دیگر ایران باید برای تأمین مصرف فزاینده داخلی خود در سال‌های آینده به فکر افزایش تولید گاز طبیعی باشد. به عبارت دیگر گاز یک حامل انرژی مناسب برای گذر از دوران انرژی فسیلی به انرژی‌های نو و تجدیدپذیر است.
دهقان با تأکید بر اینکه تا چند دهه آینده تقاضای مصرف سوخت‌های فسیلی به‌ویژه نفت خام کاهش خواهد یافت، اظهار کرد: هم‌اکنون باید بر شدت تولید از مخازن نفت خام سبک و مشترک بیفزایم. اگر قرار است در دهه‌های آینده نفت در مخازن باقی بماند و تولید نشود بهتر است آن نفت، نفت گران و سنگین (هزینه بالای توسعه) باشد. از سوی دیگر باید استفاده از روش‌های فناورانه در مخازن نفت و گاز، ایجاد جذابیت‌های سرمایه‌گذاری، بازنگری در قوانین و مقررات دست و پاگیر در دستور کار قرار گیرد.
حرکت دنیا به سمت انرژی‌های جایگزین
محمد خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک در این رابطه به ایسنا گفت: دنیا منتظر نمی‌ماند که سوخت‌های فسیلی به اتمام برسد و بعد از آن به سراغ انرژی‌های تجدیدپذیر برود، اکنون حرکت به سمت انرژی‌های جایگزین آغاز شده تا زمانی که سوخت‌های فسیلی پایان یافت راهی وجود داشته باشد. آنچه مسلم است سوخت‌های فسیلیسوخت‌های پایان‌پذیر هستند تجدیدشونده نیستند به‌همین دلیل بعد از مدتی به اتمام می‌رسند، طبیعتا بسیاری از کشورها به دنبال راه‌های جایگزینی می‌روند.
وی با تاکید بر انکه قبل از به اتمام رسیدن این سوخت‌ها، کشورها می‌بایست به فکر جایگزینی باشند، تصریح کرد: انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی‌های خورشیدی، باد و غیره که پایان‌پذیر نیستند مورد استقبال قرار گرفته‌اند و کشورها به سمت سرمایه‌گذاری در حوزه تجدیدپذیرها رفته‌اند، ایران نیز در این بین اقداماتی را انجام داده است اما باتوجه به اینکه ایران دارای منابع غنی سوخت‌های فسیلی است آنطور که باید به انرژی‌های تجدیدپذیر توجه نکرده است.
عقب ماندگی ایران در توسعه تجدیدپذیرها
این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به لزوم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران گفت: هرچند برای توسعه انرژی‌های پاک اقداماتی در ایران صورت گرفته اما می‌بایست گام‌های جدی‌تری در این رابطه برداشته شود، ایران نباید صرفا متکی به انرژی‌های فسیلی باشد و باید با سرعت بیشتری در توسعه توسعه انرژی‌های پاک حرکت کند.
خطیبی با بیان اینکه امکان برداشت کامل از مخازن نفتی وجود ندارد، اظهار کرد: اگر یک مخزن که ۱۰۰ واحد نفت در آن وجود دارد را تصور کنید، ضریب برداشتی که صورت می‌گیرد با تکنولوژی‌های فعلی بین ۳۰ تا ۴۰ درصد است یعنی حدود ۶۰ یا ۷۰ درصد در مخزن باقی می‌ماند، بنابراین برای مخازن نفتی، دو موضوع مطرح می‌شود یکی میزان قابل برداشت با تکنولوژی‌های فعلی و دیگری نفت موجود است.
وی با تاکید بر اینکه با تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای که در آینده ابداع می‌شود این میزان نیز قابل برداشت خواهد شد، گفت: در مورد نفت چنین وضعیتی وجود دارد که مقدار قابل برداشت، برداشت می‌شود اما حداقل نیمی از آن و در برخی از مخازن تا ۷۰ درصد در مخازن باقی می‌ماند که می‌توان با تکنولوژی‌های آتی نسبت بر برداشت آن نیز اقدام کرد.
خطیبی ادامه داد: در هر صورت این مخازن نیز پایان می‌یابند و بایستی قبل از اینکه این اتفاق بیفتد کشورها به فکر باشند و به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت و زمانی که این انرژی پایان یافت بتوانند از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنند و این جایگزینی به تدریج صورت بگیرد، سبد انرژی می‌بایست متنوع شود و به مرور انرژی‌های تجدیدپذیر سهم خود را افزایش دهند.
وی با بیان اینکه انجام این اقدامات نیازمند برنامه‌ریزی است و باید به مرور این اتفاق بیفتد، گفت: می‌بایست به میزانی که انرژی‌های فسیلی از سبد انرژی خارج می‌شوند انرژی‌های تجدیدپذیر جایگزین شوند، به نظر می‌رسد که اکنون بهترین زمان استفاده از انرژی‌های فسیلی و در کنار آن حرکت به سمت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است.