طرح پیگیری خریدوفروش محموله‌های نفتی روسیه زیر سقف بهای اعمال‌شده به مقصد رسید؟ هنوز خیر و تا لحظه نگارش این گزارش ظاهرا مقامات اروپایی و آمریکایی درحال چانه‌زنی برای تعیین این قیمت هستند. در گزارش تازه‌ای که وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا منتشر کرده است چند توصیه و دستورالعمل جدید برای این طرح اعلام شده است. در دستورالعمل جدید، شرکت‌های بیمه و خدماتی مربوط به خدمه، بازرسی و هدایت نفتکش‌ها مجزا شده‌اند. دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت امور خزانه‌داری مدعی شده در سناریوی تازه «شرکت‌هایی که لزوما باید همکاری کنند» نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند. اتحادیه اروپا هم در حال بازتعریف طرح مذکور برای «بالا بردن کارآیی» آن است و پیشنهاد کرده است «این طرح هر چند ماه یک بار بازبینی شود». هدف از اعمال سقف قیمتی کم کردن درآمدهای نفتی روسیه بود که برخی معتقدند «هنوز محقق نشده است».
دستورالعمل تازه آمریکایی
وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا در توصیه‌های تازه‌ای به آمریکا، کشورهای گروه هفت و اتحادیه اروپا برای اعمال سقف قیمتی «طرح پیچیده» جدیدی ارائه داد. براساس طرح پیشین، تحریم‌ها بر خدمات حملونقل دریایی متمرکز می‌شود و خریدارانی که از سقف بهای اعلام‌شده پیروی نکنند، شرکت‌های خدمات بیمه غربی که اکثرا بریتانیایی هستند، خرید و محموله آن‌ها را پوشش نخواهند داد.
براساس گزارش رویترز، توصیه‌های تازه دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC) به چند سوال کلیدی پاسخ داده است؛ از جمله اینکه چه شرکت‌هایی از این تحریم‌ها متاثر خواهند شد و به چه سناریوهایی مقید خواهند بود. توصیه‌ها به بازه اعمال سقف قیمتی اشاره‌ای نکردند و به نظر می‌رسد همچنان مقامات آمریکایی درحال مذاکره مصرانه برای چکش‌کاری آن هستند. هرچند، توصیه‌های تازه درمورد اینکه چه شرکت‌ها، خریداران و کشتی‌هایی شامل آن نمی‌شوند شفاف‌سازی کرده است. در توصیه‌های تازه وزارت خزانه‌داری آمریکا سقف قیمتی صرفا برای «خرید نفت روسیه» اعمال شده است و خدمات بیمه‌ای و دریایی محموله‌های نفتی در بندی جداگانه تعریف شده‌اند.
براساس گزارش‌های این دفتر «محموله‌هایی که پیش از نیمروز ۵دسامبر بارگذاری شده‌اند و تا ۱۲ ژانویه در بندرگاه‌های مقصد لنگر انداخته‌اند، مشمول سیاست‌های اعمال سقف قیمتی روسیه نمی‌شوند.» این دستورالعمل فرصت فراهم‌شده برای محموله‌های نفتی که تا پیش از «۵ دسامبر در بالای سقف قیمتی فروخته شدند؛ مخصوصا با یک سفر دریایی طولانی» را از بین می‌رود. به معنی دیگر، سقف قیمتی تنها برای اولین فروش «تحویل‌‌داده‌شده» در خارج از روسیه، یعنی در اولین نقطه‌ای که محموله به ساحل می‌رسد، اعمال می‌شود و در خشکی بالای سقف قیمتی تعیین‌شده فروخته می‌شود.
توصیه‌ها شفاف‌سازی می‌کنند اگر همین محموله‌ها بدون اینکه «هیچ عمل فرآوری‌شده‌ای» روی آن‌ها صورت گیرد در صورتی که به دریا برگردد دوباره شامل سقف قیمتی خواهد شد. همچنین این نهاد با اشاره به صادرات از طریق پایانه‌های دریای سیاه کنسرسیوم خط لوله خزر (CPC) در خاک قزاقستان، نفتی را که دارای گواهی مبدا در کشورهای دیگر است اما از خاک روسیه عبور می‌کند و تخلیه می‌شود شامل اعمال این سقف قیمتی نخواهد کرد.
دستورالعمل تازه به شرکت‌های امریکایی اجازه نخواهد داد نفت روسیه را وارد کنند، با تاکید بر این نکته «تنها محموله‌هایی که پس از مارس یعنی تاریخ شروع حمله روسیه به اوکراین شامل این قانون خواهند شد». از طرفی شفاف می‌کند که این قانون شامل محصولات روسی که گواهی مبدا سرزمین‌های دیگر را دارد، نخواهد شد. در اقدامی که بیشتر برای بازیگران صنعت حملونقل جهانی تعریف شده است، و در توصیه‌ها و دستورالعمل‌های تازه شرکت‌هایی ملزم به مشارکت در طرح اعمال سقف قیمتی خواهند بود؛ شرکت‌هایی که کارگزاران کالا و تجارت، شرکت‌های دیگر در تامین مالی، کشتیرانی، بیمه، پرچم‌گذاری و کارگزاری گمرکی را شامل می‌شوند. شرکت‌های فرعی که صرفا خدمه، مراقبت‌های پزشکی، بازرسی و هدایت را پوشش می‌دهند نیز شامل این برنامه نخواهد شد.
شرایط اروپایی‌ها «ملایم‌تر» می‌شود؟
رهبران قاره سبز هم با شرایط «ملایم‌تر» شروع به بازنگری برنامه‌های خرید نفت روسیه کردند؛ به گونه‌ای که اجرای کامل این سیاست فعلا به تعویق افتاده است. بلومبرگ در گزارشی از جلسه نمایندگان اتحادیه اروپا برای بازتعریف برنامه اعمال سقف بر بهای نفت روسیه خبر داد. این در حالی است که روسیه از مناطقی که در طی حمله نظامی به اوکراین اشغال کرده بود عقب‌نشینی کرده است. گفته می‌شود بروکسل پیشنهاد کرده است یک دوره ۴۵روزه انتقالی به این اقدام تنبیهی اضافه شود. اگر این پیشنهاد تصویب شود، اتحادیه اروپا و گروه ۷ کشور صنعتی می‌توانند سقف قیمتی تعیین کنند. براساس طرح پیشین، شرکت‌های غربی از ارائه خدمات بیمه، واسطه‌گری و کمک مالی به کشتی‌هایی که نفت خام روسیه را بارگیری می‌کنند، منع خواهند شد؛ مگر اینکه محموله‌های نفتی را با قیمت توافق‌شده بخرند. محدودیت قیمتی قرار است بین ۴۰ تا ۶۰دلار در هر بشکه باشد که می‌تواند صادرات روسیه را در سطح پیش از تحریم‌ها نگه دارد اما از درآمدهای آن بکاهد.
بلومبرگ ادعا کرده براساس اسنادی که به دستش رسیده، شرکت‌های حمل‌و‌نقلی که «عمدا» نفت خام یا فرآورده‌های نفتی روسیه را با قیمت بالای سقف قیمتی حمل می‌کنند، از دریافت خدمات مربوط به حملونقل سوخت روسیه «به مدت ۹۰ روز پس از تخلیه همان محموله قیمت بالاتر» منع خواهند بود. از طرفی، بروکسل در نظر دارد یک دروه انتقالی ۹۰روزه برای مواقعی که تغییر در سطح سقف قیمتی اعمال می‌شود، در نظر بگیرد. همانطور که گفته شد گزارش تازه وزارت خزانه‌داری از فروش نفت روسیه در خشکی بالای سقف قیمتی اعلام‌شده گفته بود. یک مقام ارشد خزانه‌داری آمریکا گفته است سقف قیمتی با استفاده از آمارهای قدیمی قیمت نفت خام روسیه و شرایط کنونی بازارهای جهانی نفت تعیین می‌شود و این قیمت می‌تواند به‌دفعات هر چند ماه یک بار مورد بازبینی قرار گیرد.
معادلات بسته به چین است
به نظر می‌رسد عقب‌نشینی روسیه از برخی از مناطق اوکراین عزم اروپایی‌ها را برای اجرای برنامه‌ای که بسیاری از کارشناسان موفقیت آن را منوط به چند شرط کرده بودند جزم کرد. از جمله: همراهی چین و هند به عنوان بزرگ‌ترین خریداران نفتی روسیه. تاکنون خبری از همراهی این دو کشور به گوش نرسیده اما پس از سفر وزیر خزانه‌داری آمریکا به هندوستان، هفته گذشته این کشور ریاست دوره‌ای گروه G۲۰ را به عهده گرفت؛ باید دید آیا میزان واردات نفت از روسیه هم تغییری خواهد کرد؟ البته باید توجه داشت اوپک‌پلاس به عنوان بزرگ‌ترین بازیگر صحنه بازار جهانی نفت در پی بازبینی تولید خود است؛ این در حالی است که در آخرین نشست نهاد، پیشنهاد افزایش تولید پس از کاهش تولید روزانه ۲میلیون‌بشکه‌ای رد و نسبت به آن تا «سال ۲۰۲۳» تاکید شد. باید دید در نشست آینده، روسیه با یار خاورمیانه‌ای خود، یعنی کشورهای صادرکننده نفت چگونه بازی خواهد کرد؟
فرزین محمدی