مشارکت مردم در مدیریت مصرف گاز در شرایطی که این صرفه‌جویی به درآمدزایی برای مصرف‌کننده منجر شود، ساده‌ترین راه برای عبور از ناترازی گازی است. به عبارت ساده‌تر اگر مصرف‌کننده کمتر از میزان مشخصی گاز مصرف کند، این حجم صرفه‌جویی‌شده در یک بازار مشخص عرضه می‌شود و خریدارانی همچون صنایع پتروشیمی یا فلزی امکان خرید آن را خواهند داشت. با این حال در تعرفه تازه‌ای که از سوی هیات دولت منتشر شده است، هنوز پرمصرف‌ترین‌ها یکی از بیشترین یارانه‌های انرژی را دریافت می‌کنند.
تعرفه جدید مشترکان خانگی شرکت گاز در حالی ابلاغ شد که به گفته بعضی از کارشناسان، هدف بازتعریف تعرفه‌ها، که تشویق مصرف‌کنندگان به صرفه‌جویی و بهینه‌سازی الگوی مصرف گاز است، شاید محقق نشده باشد. کارشناسان با بررسی تعرفه تازه مدعی شدند کاهش یارانه گاز در دهک هفتم مصرف که پرمصرف‌ترین دهک است همچنان بالاست و شرایط صرفه‌جویی دهک‌های دیگر نامناسب است. این در حالی است که پیش از این خبرهایی مبنی بر خرید گاز صرفه‌جویی مشترکان خانگی از سوی دبیرکل انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی و همچنین مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز به گوش می‌رسید. با توجه به تعرفه‌گذاری‌ای که به تازگی از سوی دولت منتشر شده؛ بعید به نظر می‌رسد بتوان از میزان یارانه‌ای که کاسته شده مبلغ سرمایه‌گذاری برای صنعت گاز فراهم کرد. همچنین به گفته ناظران بازار، بدنه دولت توانایی مدیریت انتقال این مبالغ و اعتبارات را ندارد و می‌توان به گواهینامه‌های انرژی بورس کالا، به عنوان یک گزینه نگاه کرد. درحالی مدیران شرکت ملی گاز در اواخر تابستان از لزوم واردات گاز از شمال ایران خبر دادند که بیش از ۸۰درصد از سبد انرژی کشور در صنعت گاز تعریف شده است.
ابلاغ آیین‌نامه
هیات دولت پس از نشستی که با متولیان شرکت گاز داشت، تعرفه‌گذاری تازه‌ای برای مشترکان خانگی تعریف کرد. پیش از این برنامه‌هایی از سوی شرکت گاز برای بهینه‌سازی و صرفه‌جویی گاز در کشور برگزار شده بود. جواد اوجی، وزیر نفت، درباره تصویب تعرفه تازه مشترکان پرمصرف گاز در هیات دولت گفت: این تصمیم کلیدی می‌تواند به ما در مدیریت مصرف در فصل سرما کمک کند. اوجی با اشاره به فعالیت‌های جدی در حوزه دیپلماسی انرژی، به‌ویژه حوزه گاز، در روزهای نخست آغاز به کار دولت سیزدهم، افزود: خوشبختانه با رایزنی‌های پرشمار توانستیم یخ‌های موجود در روابط با کشورهای همسایه به‌ویژه ترکمنستان را آب کنیم؛ با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده موفق شدیم در همان ماه‌های نخست سوآپ گاز آغاز شود؛ ضمن آنکه تاکنون توانسته‌ایم نیمی از بدهکاری گازی سنگین به ترکمنستان به یادگار مانده از دولت گذشته را پرداخت کنیم.
او با اشاره به دغدغه دولت برای تامین پایدار سوخت زمستانی، گفت: با برگزاری نشست‌های پرشمار تلاش کردیم این دغدغه را نیز برطرف کنیم. وزیر نفت با اشاره به افزایش صادرات گاز طی پارسال گفت: در بخش صادرات گاز طی هشت ماه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال شاهد افزایش ۱۵درصدی بودیم. او با تاکید بر اینکه مدیران صنعت نفت باید دغدغه تامین سوخت زمستانی را داشته باشند، گفت: امروز با توجه به ناترازی تولید و تقاضای گاز، ناچار به استفاده از سوخت مایع در نیروگاه‌های خارج از بافت شهری هستیم و مدیران استانی باید با مدیریت سبد سوخت در استان خود، به پایداری امنیت انرژی در کشور و استان خود کمک کنند.
همچنین به گزارش ایسنا، معاون وزیر نفت در امور گاز ضمن اعلام خبر آیین‌نامه اجرایی بند «ک» تبصره ۱۵ بودجه ۱۴۰۱ درباره افزایش تعرفه گازبها و طرح‌های تشویقی آن به وزارت نفت، گفت: مشترکان خانگی که مصرف گاز آنها در ماه‌های سرد سال نسبت به دوره مشابه پارسال کمتر شود، به ازای هر یک واحد درصد کاهش، مشمول تخفیف یا همان پاداش صرفه‌جویی می‌شوند. مجید چگنی ضمن اعلام خبر ابلاغ آیین‌نامه اجرایی تعرفه گازبها و طرح‌های تشویقی ازسوی دولت به وزارت نفت، در تشریح آن گفت: مشترکان خانگی که مصرف گاز آنها در ماه‌های سرد سال نسبت به دوره مشابه پارسال کمتر شود، به ازای هر یک واحد درصد کاهش، مشمول تخفیف یا همان پاداش صرفه‌جویی معادل سه واحد درصد در گازبهای صورتحساب همان دوره خواهند شد که این تخفیف تا سقف ۴۵درصد گازبها در صورتحساب آنها اعمال خواهد شد.
او تاکید کرد: مشترکانی که در ماه‌های بسیار سرد سال، مصارف آنها حداکثر ۷۰درصد الگوی متعارف مصرف (سقف پله ۳ جدول پلکانی) باشد، گازبهای آنها صددرصد رایگان خواهد بود. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران تصریح کرد: تعرفه مشترکانی با مصرف متعارف که در سه پله نخست قرار دارند، نسبت به پارسال افزایشی نداشته و صورتحساب آنها مشابه سنوات گذشته است؛ تنها تعرفه مشترکان پرمصرف بخش خانگی، یعنی از پلکان ۴ به بعد افزایش یافته است. این تغییر تعرفه از ۱۶ آذرماه در صورتحساب‌های مشترکان محترم اعمال می‌شود.مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران با اشاره به اینکه اکنون ۶۵درصد حجم گاز مصرفی بخش خانگی در دوره سرد سال ازسوی مشترکان پرمصرف (پلکان ۴ تا ۱۲) مصرف می‌شود و در‌عین‌حال، بیشترین مقدار یارانه پنهان انرژی را مشترکان پرمصرف دریافت می‌کنند، یادآور شد: این در حالی است که بیش از ۶۴درصد از مشترکان که در پلکان نخست تا سوم قرار دارند، تنها ۳۵درصد حجم گاز مصرفی بخش خانگی در دوره سرد سال را مصرف می‌کنند که تعرفه آنها افزایشی نداشته است.
بر‌اساس مصوبه ابلاغی، مصرف متعارف در پلکان اول تا سوم اقلیم ۳ (بیش از ۵۰درصد مشترکان در این اقلیم قرار دارند)، به ترتیب، ۱۷۵، ۲۵۰ و ۳۲۵مترمکعب به ازای هر واحد مسکونی در ماه و محاسبه گازبهای پلکان نخست تا سوم بدون افزایش نسبت به قبل و مشابه سنوات گذشته است. اما محاسبه تعرفه گازبهای پله‌های چهارم به بعد که با افزایش تعرفه روبه‌رو خواهند شد، به این صورت است که پلکان ۴، ۵ و ۶ ، افزایش ۳۰درصدی نسبت به تعرفه سال قبل؛ پلکان ۷، ۸، ۹ و ۱۰ افزایش ۵۰درصدی نسبت به پارسال؛ و پلکان ۱۱ و ۱۲ که بسیار پرمصرف هستند، به ترتیب مترمکعبی ۵ و ۶هزار تومان محاسبه خواهد شد؛ اما این افزایش تعرفه گازبها به‌صورت پلکانی و تعرفه هر پله به‌ازای مازاد مصرف پله‌های قبلی محاسبه می‌شود. ضمن آنکه این محاسبات از ۱۶ آذرماه امسال به بعد، اجرایی و تا پیش از آن، با همان نرخ مصوب پیشین محاسبه خواهد شد.
توزیع ناعادلانه در تعرفه جدید
در تعرفه تازه‌منتشرشده میانگین تعرفه گاز جدید مشترکان پله آخر ۴برابر شده است. به گزارش فارس، برای محاسبه یارانه پنهان، قیمت واقعی گاز معادل قیمت گاز تحویلی به پتروشیمی‌ها و قیمت صادراتی ۲۰سنت بر متر مکعب و نرخ ارز نیز ۳۰۰۰۰تومان در نظر گرفته شده است. متوسط قبض جدید مشترکان سبزرنگ (سه پله اول) بین ۳ تا ۲۰هزار تومان خواهد بود. متوسط قبض مشترکان سه‌پله دوم ۲۵ تا ۶۵هزار تومان خواهد شد. متوسط قبض مشترکان ۴پله چهارم۹۵ تا ۳۲۰هزار تومان برآورد می‌شود و قبض مشترکان پرمصرف نیز بیش از ۴۷۵هزار تومان خواهد بود.طبق تعرفه جدید، قبض گاز مشترکان خانگی در ۶ پله اول تغییر خاصی نکرده است اما از پله هفتم کم‌کم روند تغییرات محسوس می‌شود و افزایش قیمت قبوض در دو پله آخر با حدود ۴۰۰ و ۷۵۰هزار تومان در ماه به اوج خود می‌رسد.
به بیان دیگر ضمن تثبیت قبض گاز مشترکان کم‌مصرف، قبض مشترکان پله آخر از ماهانه ۲۳۰هزار تومان به ۹۸۰هزار تومان رسیده است، یعنی ۲۵/ ۴برابر.نکته‌ای که خبرگزاری فارس روی آن تاکید کرده است، یارانه ۸۳درصدی تنها برای۲درصد از جامعه است. به بیان دیگر هر چند اصلاح نظام تعرفه‌گذاری جدید موجب افزایش قبوض پرمصرفانِ پردرآمد شده اما یارانه نجومی آنها از بیت‌المال همچنان پابرجاست. تعرفه‌های جدید شرکت گاز معادلات را به طور قابل ملاحظه‌ای تغییر نداده است و تنها به میزان کمی قبض گاز مشترکان پرمصرف در پله آخر را افزایش و مبلغ بالای یارانه دریافتی آنها را کاهش داده است. مدل مطلوب و ایده‌آل تعرفه‌گذاری گاز در بخش خانگی باید به گونه‌ای باشد که یارانه پرداختی به پلکان‌های پایانی مصرف (قرمزرنگ) صفر شود؛ موضوعی که در تعرفه‌گذاری جدید گاز با سرعت خیلی پایینی به سمت آن حرکت شده است.
استخراج و واردات حداکثری گاز
چندی پیش وزارت نفت اعلام کرد درحال تلاش برای استفاده حداکثری از میدان پارس جنوبی است، میدان گازی مشترک با قطر. میدانی که آمار حکایت از صدرنشینی قطر در برداشت از آن دارد. همچنین از افزایش ظرفیت تولید شرکت ملی گاز خبرهای تازه‌ای به گوش می‌رسد. به گزارش شانا، مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ایران با اشاره به فعالیت پایدار و حداکثری ظرفیت در پالایشگاه‌های گازی کشور، مصرف بهینه گاز از سوی هموطنان را تضمینی برای در دسترس بودن گاز برای مشترکان در ایام سرد سال دانست. به گزارش شرکت ملی گاز ایران، احمد زمانی با اشاره به وضع تولید گاز در پالایشگاه‌های گازی کشور گفت: به لطف خدا و تلاش همکاران و با انجام تعمیرات اساسی موفق، تامین قطعات به‌موقع و پیگیری‌ها و بازرسی‌های کارآ و مؤثر، همه پالایشگاه‌های شرکت ملی گاز ایران با همه ظرفیت در خدمت هستند.
او با بیان اینکه انحراف مقدار تولید گاز در پالایشگاه‌ها با تعهد پیش‌بینی‌شده، نزدیک به صفر است، افزود: دغدغه‌ای از باب پالایش و فرآورش گاز در پالایشگاه‌های صنعت گاز وجود ندارد. مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ایران درباره عملکرد مجتمع گاز پارس جنوبی، به‌عنوان بزرگ‌ترین مجموعه پالایش گاز کشور، تصریح کرد: ۱۳ پالایشگاه این مجتمع به همراه ۶ شرکت پالایش گازی دیگر در سطح کشور از آمادگی کامل برای تولید گاز در روزهای سرد برخوردارند.
عملیات انتقال گاز از غرب
سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز اعلام کرد مصرف گاز طبیعی در سه روز اخیر روزانه بیش از ۱۰ تا ۱۵درصد در بخش خانگی افزایش یافته است.مسلم رحمانی، در گفت‌وگو با خبرگزاری صداوسیما گفت: مصرف گاز بخش خانگی و تجاری به ۵۸۵میلیون مترمکعب رسیده که با توجه به روندی که اوضاع دمایی کشور دارد این مقدار مصرف به رقم‌های بالاتری هم می‌رسد. آمادگی را در شبکه‌ها، تأسیسات و خطوط انتقال ایجاد کرده بودیم، اما بر شبکه و خطوط فشار وارد شده و کمی افت فشار ایجاد شده، اما افت فشار ناشی از قطع گاز نخواهیم داشت.سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران تاکید کرد: استفاده از پرده‌های ضخیم و بستن پنجره‌ها در کاهش مصرف موثر است. از سویی اگر گاز خوراک‌پزی را روشن کردیم فراموش نکنیم آن را خاموش کنیم.
نیازی نیست بخاری اتاقی که استفاده نمی‌کنیم، روشن باشد و اینکه دمای رفاه تا ۲۱ درجه در خانه رعایت شود.محمدرضا جولایی، مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران نیز در این باره گفت: با وضع کنونی، در ناحیه شمالی کشور، استان‌های مازندران، گلستان، گیلان، اردبیل و از امشب هم در خراسان رضوی، شمالی و جنوبی شاهد کاهش دما و افزایش مصرف گاز خواهیم بود. حجم گاز انتقالی از منطقه ۸ عملیات انتقال گاز در آبان‌ماه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال، با افزایش حدود ۱۰درصدی، به ۳میلیارد و ۲۱۵میلیون مترمکعب رسید.فیروز خدایی، مدیر منطقه ۸ انتقال گاز، با اعلام این خبر گفت: با آغاز سرما و برودت هوا در آبان‌ماه ۱۴۰۱، از مجموع گاز انتقالی در بازه زمانی یادشده، ۲میلیارد و ۱۶۳میلیون مترمکعب گاز به شرکت‌های گاز استان‌های آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل، گیلان، زنجان و کردستان برای مصارف منتقل شده است.
او ادامه داد: با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده از سوی شرکت انتقال گاز ایران و تلاش شبانه‌روزی همکاران منطقه ۸، تاسیسات و مراکز بهره‌برداری خطوط لوله این منطقه با ضریب اطمینان بالا عملیاتی است و با هماهنگی دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، پایداری انتقال گاز در سرشاخه‌های مصرف همچنان برقرار است.مدیر منطقه ۸ عملیات انتقال گاز گفت: طبق پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، هوای اغلب شهرهای زیر پوشش این منطقه به زیر صفر کاهش یافته و به‌طور طبیعی مصرف گاز طبیعی نیز همچنان سیر صعودی خواهد داشت که امیدواریم هموطنان با مصرف بهینه این انرژی پاک، ما را در تداوم انتقال گاز به مبادی مصرف یاری کنند.
خریدار صنعتی گاز خانگی
گره اصلی صنایع پتروشیمی با شرکت گاز در فرمول نرخ‌گذاری خوراک است و به گفته متولیان امر این فرمول در سال آینده بازتعریف خواهد شد. اما به طور سنتی در فصل زمستان واحدهای صنعتی پتروشیمی با کمبود گاز روبه‌رو هستند. به‌تازگی دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی اعلام کرد گاز صرفه‌جویی شده مشترکان را «با قیمت خوب از طریق وزارت نفت خریداری می‌کنی». آمارها حاکی از افزایش ۵/ ۱برابری مصرف بخش خانگی و تجاری در ۱۰ روز گذشته است؛ موضوعی که باعث افزایش ناترازی گاز شده است. آن طور که جولایی، مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، گفته درحالحاضر اعمال محدودیت برای صنایع فولاد و پتروشیمی در اولویت است و به غیر از این دو مواردی نیز وجود دارد که پس از هماهنگی با وزارت صمت اگر لازم باشد اعمال خواهد شد.
به‌گفته او، میزان اعمال محدودیت بستگی به افزایش مصرف خانگی و تجاری دارد. پیش‌بینی‌ها نیز حکایت از این دارد که طی یک هفته آینده هوا سردتر شود. در قبال این سرد شدن اگر مصرف افزایشی باشد شروع محدودیت‌ها استارت می‌خورد. در این میان، برای جلوگیری از قطع گاز پتروشیمی‌ها، راهکارهای مختلفی مطرح شده است. مهدوی ابهر، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، در این رابطه اعلام کرد: درحالحاضر تراز سوخت گاز در کشور ما منفی است. برای عبور از این وضع دو راهکار داریم: یکی سرمایه گذاری در میادین گازی و دیگر صرفه‌جویی است. ما اولین بخشی بودیم که برای سرمایه‌گذاری در میادین گازی اعلام آمادگی کردیم که امروز در ۳ حوزه و توسط یک کنسرسیوم انجام می‌شود.او افزود: به وزارت نفت پیشنهاد داده‌ایم در چهار ماه آذر، دی، بهمن و اسفند هر مقدار که مشترکان خانگی یا واحدهای صنعتی صرفه‌جویی داشته باشند ما می‌توانیم گازی را که دولت به قیمت ۱۲۰ تومان می‌دهد حدود ۳۰۰۰ تومان خریداری کنیم که برای اطمینان مردم زیرساخت این راهکار را با بانک‌ها فراهم می‌کنیم.
دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ادامه داد: با این روش در صورت صرفه‌جویی ۳درصدی مشترکان خانگی در اوج مصرف، به‌طور میانگین روزانه ۱۵میلیون مترمکعب صرفه‌جویی محقق خواهد شد و تولید صنعت پتروشیمی در زمستان قطع نمی‌شود. این یک راهکار برای فرهنگ‌سازی صرفه‌جویی است. به گزارش «ایسنا» عدم‌النفع پتروشیمی‌ها از قطعی گاز حدود ۶۵۰میلیون دلار صادراتی بوده که انجام نشد. با توجه به ارزآوری بالای این صنعت باید ساز‌و‌کاری برای تامین خوراک گازی آن در نظر گرفته شود. تجربه نشان داده اجرای چنین طرح‌هایی در صرفه‌جویی می‌تواند موثر باشد. درواقع پتروشیمی‌ها تنها با مصرف هشت‌درصد گاز کشور نقش بالایی در تولید، صادرات و ارزآوری کشور دارند، به‌طوری‌که سهم پتروشیمی‌ها از صادرات غیرنفتی در ۶ ماه نخست ۱۴۰۱ برابر با ۶/ ۳۹درصد بوده و ۶۰۵/ ۹میلیارد دلار از ۲۵۱/ ۲۴میلیارد دلار صادراتی غیرنفتی متعلق به پتروشیمی‌های کشور است.
فرزین محمدی