چشم‌‌‌‌‌‌انداز بازار نفت در سال‌آینده همچنان غبار‌‌‌‌‌‌آلود است. اعمال سقف قیمتی بر نفت روسیه از سوی گروه هفت تاکنون ۲۴درصد از صادرات دریایی نفت این کشور کاسته‌‌‌‌‌‌است که در کنار خبر کاهش تولید ۵ تا ۷درصدی در ۲۰۲۳ عملا نگرانی‌هایی بابت عرضه بازار ایجاد کرد. البته تا زمانی‌که که خوش‌اشتها‌‌‌‌‌‌ترین مشتری بازار نفت در خواب است، معامله‌گران نگران جهش قیمت‌ها نیستند.
باوجود اعلام بازگشایی اقتصادی در چین، افزایش آمار مبتلایان به کرونا در این کشور بازگشایی را تحت‌تاثیر قرار داده‌‌‌‌‌‌است و دولت را در آستانه برگشتن به سیاست سفت‌‌‌‌‌‌وسخت کوویدصفر. در چنین شرایطی تحلیلگران و ناظران بازار انرژی معتقدند مناسبات و جریان بازار انرژی در دنیا تغییر کردهاست و «به‌‌‌‌‌‌سمت شرق روانه شدهاست.» ایالات‌متحده آمریکا هم با معافیت برخی از تحریم‌های ونزوئلا سعی در برگرداندن این بازیگر قدیمی آمریکای‌جنوبی به بازار نفت دارد؛ امری که می‌تواند خیال این کشور و متحدانش را از سمت عرضه تا حدی راحت کند و در عین‌حال معادلات قدرت را تغییر دهد. باید دید این متغیرها دو شاخص مشهور بازار نفت را به چه سمت می‌‌‌‌‌‌برند.
بازار محتاط به واکنش روسیه
بازار به‌‌‌‌‌‌سبب نگرانی‌هایی که مبنی‌بر کاهش عرضه روسیه ایجاد شده، با خیزی نرم روند افزایشی به خود گرفت و شاخص نفت‌خام آمریکا وارد کانال ۸۰دلار شد. این شاخص نفت آمریکایی که در زمان حمله روسیه به اوکراین ۱۳۰دلار هم فروخته شد روز گذشته بشکه‌‌‌‌‌‌ای ۸۰دلار معامله شد و هر بشکه نفت‌خام برنت ۸۶دلار فروخته شد. چین به‌‌‌‌‌‌سبب اعتراض‌‌‌‌‌‌ها به سیاست‌های قرنطینه‌‌‌‌‌‌ای، از دسامبر برخی از محدودیت‌ها را برداشته‌‌‌‌‌‌است اما دولت بزرگ‌ترین واردکننده نفت همچنان بر سیاست‌های کوویدصفر اصرار دارد. سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران بازار نفت و گاز هم منتظر اقدامات بیشتر مسکو در پاسخ به اعمال سقف قیمتی بر نفت روسیه از سوی گروه هفت هستند تا چشم‌‌‌‌‌‌انداز بازار در سال‌آینده را بهتر ببینند.
البته آمریکا که بیشتر نگران سمت عرضه و قیمت‌های بازار است، با واردکردن یکی از کشورهای آمریکای‌جنوبی سعی دارد معادلات را برای سال‌آینده به نفع خود و متحدانش برگرداند. رویترز طی گفت‌وگو با یکی از منابع آشنا با اطلاعات و داده‌های بازار گزارش‌داده؛ شرکت نفتی شورون دو نفتکش به ونزوئلا فرستاده است که یکی از آنها پس از ۴ سال‌اولین محموله نفتی را به ایالات‌متحده آمریکا می‌رساند. روز جمعه، کشتی اجاره‌‌‌‌‌‌ای شرکت آمریکایی شورون به آب‌های آمریکای‌جنوبی وارد شد و برای بارگیری محموله نفتی در ونزوئلا پهلو گرفت. همین منبع به رویترز گفته دومین نفتکش رقیق‌‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌‌های صنعتی که حاصل سرمایه‌گذاری مشترک شورون است، تا ماه آینده میلادی به ونزوئلا می‌رسد.
ماه گذشته میلادی بود که دولت آمریکا معافیت ۶ماهه به شرکت نفتی شورون اعطا کرد که فعالیت‌های نفتی این کشور در ونزوئلا به مقصد ایالات‌متحده آمریکا را به عهده بگیرد. این معافیت تحریم‌هایی که آمریکا چهار سال‌پیش برای ونزوئلا درنظر گرفته‌‌‌‌‌‌بود را لغو کردهاست. همچنین سخنگوی شورون با تکیه بر سیاست «عدم‌بحث درباره مسائل تجاری» از پاسخ خودداری کردهاست. تحلیلگران می‌گویند روانه‌شدن نفت ونزوئلا به بازار جهانی می‌تواند بر مواجهه سیاسی رئیس‌‌‌‌‌‌جمهورهای این دوکشور؛ نیکولاس مادورو و جو بایدن تاثیر مثبت بگذارد و ونزوئلا می‌تواند به نقش سنتی خود در معادلات جهانی نفت برگردد.
فرانسیسکو مونالدی، کارشناس انرژی آمریکای‌لاتین در موسسه بیکر دانشگاه رایس می‌گوید: «انتظار می‌رود این معافیت بیش از برنامه‌های سیاسی انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیر باشد.» این تحلیلگر معتقد است؛ آمریکا «سیاست چماق و هویج را پشت‌سرهم به‌‌‌‌‌‌کار می‌‌‌‌‌‌برد.» فرناندو فرناندز یک وکیل ونزوئلایی هم به رویترز گفته؛ ممکن است با توجه به تغییرات ایجادشده، نه از روی وعده «معافیت تازه‌‌‌‌‌‌ای هم در راه باشد.»
تحلیل یک پاسخ
بنابراین یکی از منابع نفتی جهان که مکانیزم آن براساس متغیرهای اقتصادی عمل نمی‌کرد به بازار جهانی بازگشت. دن یرگین، دستیار مدیرعامل شرکت اس‌‌‌‌‌‌اند‌‌‌‌‌‌پی‌گلوبل (S&P Global) به شبکه سی‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌سی (CNBC) گفت: برنامه ایجاد یک سقف بر بهای نفت روسیه به این دلیل تاثیر آنی ندارد که؛ «برنامه‌‌‌‌‌‌ریزی شده برای اینکه هم درآمد روسیه کاهش یابد و هم عرضه نفت جریان داشته‌‌‌‌‌‌باشد.» به گفته این تحلیلگر «هم‌‌‌‌‌‌اکنون بازار نفت بیشتر از همیشه سیاسی است. در ۳۰سال‌گذشته، از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ما بازار نفتی داشتیم که بیشتر تحت‌تاثیر متغیرهای اقتصادی بود؛ البته به‌جز ایران و ونزوئلا.»
به عقیده یرگین مسیر جریان بازار نفت تغییر کرده و «به سمت شرق روانه شدهاست. هم‌‌‌‌‌‌اکنون با بازاری روبه‌‌‌‌‌‌رو هستیم که در آن نفت روسیه نمی‌تواند در اروپا جریان داشته‌‌‌‌‌‌باشد؛ بازار تقسیم شدهاست و درحال‌حاضر نفت به سمت شرق جریان دارد.» پس از حمله روسیه به خاک اوکراین در فوریه، کشورهای اروپایی درپی جایگزینی برای نفت روسیه و راه‌‌‌‌‌‌حلی برای امنیت انرژی خود برآمدند. ۵/ ۱۴درصد از نفت اروپا در سه‌‌‌‌‌‌ماه سوم سال۲۰۲۲ از روسیه تامین شد که (نسبت‌به مدت مشابه سال‌گذشته) ۵/ ۱۰درصد کاهش داشته‌‌‌‌‌‌است. اروپا سعی کرده که جای خالی این جریان را با نفت نروژ، عربستان‌سعودی و عراق پر کند. البته کرملین در پاسخ اعلام کرد تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که از این برنامه پیروی می‌کنند را تحریم می‌کند.
در همین رابطه روز چهارشنبه، سخنگوی دولت آلمان به رویترز گفت تحریم‌های مسکو «هیچ اهمیت عملی» روی اقتصاد روسیه نمی‌گذارد؛ حتی اگر «بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا باشد.» سوفی لاندیتس، تحلیلگر ارشد سهام در هارگریوز لنزدان نیز در گفت‌وگو با شبکه سی‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌سی برنامه روسیه برای کاهش تولید و تحریم خریداران را عامل «اضطراب در سمت عرضه» خواند و گفت «بازگشایی اقتصادی چین» با افزایش قیمت نفت همراه خواهدبود. هرچند او با یادآوری افت بهای بعضی از شاخص‌های بازار نفت و گاز گفت: «برنامه تحریم صادراتی روسیه همین حالا هم تاثیرش را روی بازار گذاشته‌‌‌‌‌‌است.
سیاست تحت‌فشار قراردادن کشورها با حمایت قیمت‌ها تاکتیکی است که از سمت روسیه انتظار می‌رفت. شوکی که قیمت‌ها تجربه کردند به میزانی که انتظار می‌رفت بد نبوده‌‌‌‌‌‌است و حداقل در برخی از بخش‌های بازار نفت و گاز شاهد افت قیمت بودیم.» بیل ودربرن، کارشناس کالا در کاپیتال‌اکونومی (Capital Economics) معتقد است درحال‌حاضر که ایالات‌متحده آمریکا و متحدانش واردات نفت روسیه از طریق دریا را تحریم کرده‌اند «نفت اورال روسیه حدود ۶۰ دلار معامله می‌شود و نیاز نیست هند و چین برای خرید نفت روسیه در دام برنامه سقف قیمتی بیفتند.» باب مکنلی از گروه انرژی راپیدان هم به سی‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌سی گفت؛ «تحریم دریایی محموله‌‌‌‌‌‌های نفتی روسیه، سقف قیمتی و تحریم‌های صادراتی روسیه عوامل مهمی هستند که بر بازار ۲۰۲۳ تاثیر خواهند گذاشت. بازار، نفت ۱۴۰ تا ۱۲۰ دلاری مارس و ژوئن را فراموش نکرده‌‌‌‌‌‌است.»
این تحلیلگر انرژی پایان «رکود هفت‌ساله بازار نفت» را نزدیک دیده و پیش‌بینی کردهاست: «در سال‌های آینده با افزایش تقاضایی روبه‌‌‌‌‌‌رو خواهیم شد که عملا رکود بازار را از بین می‌‌‌‌‌‌برد.» او متذکر شده که این گزاره با وجود «عدم‌قطعیت‌‌‌‌‌‌های اقتصاد کلان و ژئوپلیتیک» تعریف شدهاست و در این میان «اوپک‌‌‌‌‌‌پلاس سعی می‌کند بازار را تعدیل کند.» او یادآوری می‌کند؛ در این میان نمی‌توان از «کاهش عرضه نفت روسیه، به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت دنیا چشم‌پوشید. بازار نسبت به مواضع روسیه محتاط است و می‌گوید تا نبینم باور نمی‌کنم.» آمارها از افت ۲۴درصدی صادرات نفت روسیه از طریق راه‌‌‌‌‌‌های دریایی حکایت دارد: «بنابراین عرضه کاهش یافته اما بازار پیش از قیمت‌گذاری منتظر است این سیاست به‌‌‌‌‌‌طور کامل اتفاق بیفتد.»
فرزین محمدی