در گذار از ایام سرد سال، خبرها حاکی از آن است که منابع ذخیره‌‌‌‌‌‌سازی گاز طبیعی در سراسر اروپا، به‌صورت تمام‌‌‌‌‌‌وقت مشغول آزادسازی ذخایر هستند تا جایی‌که میانگین سطح ذخیره گاز طبیعی درمیان کشورهای اروپایی تا هفته چهارم دسامبر، به زیر ۶۵درصد رسید.
چشم‌‌‌‌‌‌انداز گاز اروپا در ۲۰۲۴-۲۰۲۳
به گزارش پولتیکو، هرچند موجودی ذخایرگاز طبیعی اروپا در مقایسه با مدت مشابه در سال‌گذشته، به نسبت قابل‌قبول بوده اما کشورهای اروپایی محک واقعی را در سال پیش‌‌‌‌‌‌رو تجربه می‌کنند، هنگامی که مجبور خواهند بود نه‌تنها منابع موجود ذخیره‌‌‌‌‌‌سازی گاز خود در خشکی و دریا را تکمیل ظرفیت کنند، بلکه باید نسبت به مکان‌‌‌‌‌‌یابی و تهیه منابع ذخیره‌‌‌‌‌‌سازی جدید برای ارتقای معدل ظرفیت ذخایرگازی خود، اقدامات جدی به‌عمل بیاورند، از این‌رو است که کارشناسان و فعالان حوزه انرژی، عبور مطمئن از زمستان ۲۰۲۴-۲۰۲۳ را به‌مراتب دشوارتر از زمستان جاری می‌دانند.
بنا بر همین گزارش، با تکیه بر سیاست مصرف گاز کمتر و با درنظرگرفتن جریان کاهشی گاز وارداتی از روسیه، می‌توان مدعی‌شد اتحادیه اروپا در تعدیل میزان وابستگی خود به منابع انرژی روسیه موفق عمل کرده‌است. شاهد مدعا اینکه رقم ۴۰درصد گاز وارداتی اروپا از روسیه در سال‌گذشته و پیش از تهاجم روسیه به اوکراین، اکنون با بیش از ۳۰درصد کاهش، به حدود ۹درصد رسیده است.
مبالغ سرسام‌‌‌‌‌‌آور قبوض مصرفی
بر اساس گزارش یورونیوز انگلیس، صنایع خرد و کلان و خانوارهای اروپایی پیش از این و در بازه زمانی ۶ ماهه، افزایش بیش از یک‌تریلیون یورویی را در معدل هزینه انرژی خود تجربه کردند؛ این در حالی است که چنانچه دولتمردان اروپایی مبادرت به هیچ اقدامی به غیر‌ازحمایت مالی از مشاغل و شهروندان نکرده و افزایش قیمت حاملهای انرژی را از مسیرهای جایگزین پوشش ندهند، مبلغ این حمایت مالی بالغ بر ۱۰درصد از تولید ناخالص داخلی سالانه اتحادیه اروپا را شامل خواهد شد. کارشناسان در عین‌حال باور دارند ارائه سوبسیدهای این‌چنینی از سوی دولت‌های اروپایی می‌تواند دستیابی به هدف نهایی ایجاد ثبات و تعادل قیمت حاملهای انرژی را با تاخیر مواجه کرده، ضمن آنکه به ایجاد نیاز کاذب به حمایت بیشتر دولتی در آینده دامن بزند؛ این در حالی است که سیاست ذخیره‌‌‌‌‌‌سازی بیشتر گاز نیز باید در دستورکار قرار گرفته که در نوع خود هدایت و جذب سرمایه‌گذاری کلان را می‌طلبد.
تمهیدات کشورهای اروپایی در‌برابر بحران انرژی
در بحبوحه فصل سرد و با قوت‌گرفتن شایعات مبنیبر ورود موج جدید سرما به اروپا، به‌‌‌‌‌‌ویژه به‌‌‌‌‌‌واسطه وقوع توفان و سرمای بی‌‌‌‌‌‌سابقه در ایالات‌متحده، دولت بریتانیا به‌عنوان مثال، اعلام کرده بازار انرژی خود را برای مهار مصرف بی‌‌‌‌‌‌رویه و فزاینده گاز اصلاح خواهد کرد. صنعت برق فرانسه نیز با درنظر گرفتن مشوق‌‌‌‌‌‌هایی، از شهروندان در دو بخش خانگی و تجاری این کشور خواسته تا مصرف انرژی خود را سریعا کاهش دهند. هرچند دولتمردان اروپایی هدف اصلی این قبیل اقدامات را محروم کردن روسیه از درآمد صادرات انرژی این کشور می‌خوانند، بر همگان روشن است که در پشت‌پرده به‌دنبال مهار مصرف و جلوگیری از بروز بحران انرژی در سطح اروپا هستند. گذار با کمترین دغدغه از فصل سرد، اولویت نخست سران اتحادیه اروپا در شرایط کنونی است.
بر اساس همین گزارش، با استناد به داده‌های «بنیاد برگیل» که چندی پیش صندوق بین‌المللی پول آن را منتشر کرد، برآورد اینکه اروپا تا چه میزان بتواند شهروندان و صنایع خود را با کمترین دغدغه، به سلامت و بدون هرگونه اصطکاک از گردنه سخت زمستان عبور دهد، تنها با عبور از فصل سرد در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، امکان‌پذیر خواهد بود. واقعیت‌‌‌‌‌‌ها حکایت از آن دارند که با فرارسیدن زمستان در سال‌پیش‌‌‌‌‌‌رو، وقوع اختلال در فرآیند تامین گاز موردنیاز اروپا بدون واردات این محصول استراتژیک از روسیه، دور از ذهن نخواهد بود. در حال‌حاضر تنها اتصال باقی‌مانده انتقال گاز به اروپا از سمت روسیه، از طریق خط لوله ترک‌‌‌‌‌‌استریم بوده و این در حالی است که این خط لوله نیز از ثبات و پایداری لازم برخوردار نیست.
لزوم پیش‌‌‌‌‌‌خرید گاز مایع طبیعی
واقعیت بازار حاکی از آن است که به موازات کاهش واردات گاز از طریق خط‌لوله روسیه، اروپا در سال‌آینده به حجم بالایی از ال‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی نیاز خواهد داشت. دولتمردان اروپایی مجبور خواهند بود با مراجعه به ذخایر استراتژیک گاز خود و تشویق عموم به کاهش مصرف، از بروز خاموشی در فصل سرد که نارضایتی‌‌‌‌‌‌های گسترده را درپی خواهد داشت، جلوگیری کنند. تلخ‌‌‌‌‌‌تر آنکه کشورهای اروپایی به ناچار باید حجم عظیمی از ال‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی را در سال۲۰۲۳ خریداری و وارد کنند، دلیل اصلی این امر، کاهش چشمگیر حجم واردات گاز از روسیه است. چنانچه عرضه گاز روسیه به صفر برسد و حجم تقاضای ال‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌جی در چین به متوسط سال۲۰۲۱ بازگردد، احتمال می‌رود اتحادیه اروپا در سال۲۰۲۳، حجمی بیش از ۲۵میلیارد مترمکعب شکاف بین عرضه و تقاضای گاز را تجربه کند. عدم‌امکان پیش‌بینی قطعی شرایط آب‌و‌هوایی درکنار عدم‌قطعیت درخصوص توفیق اروپا در مواجهه با کشورهای آسیایی در زمینه افزایش بالقوه تقاضا و درخواست گاز طبیعی مایع، کیفیت گذار قاره‌سبز از زمستان سال‌پیش‌‌‌‌‌‌رو را رقم خواهد زد.
سران اتحادیه اروپا چاره‌‌‌‌‌‌ای ندارند جز آنکه قیمت گاز طبیعی را تا حدی بالا نگاه دارند تا این قاره بتواند به جذب بیشتر محموله‌‌‌‌‌‌های گاز طبیعی مایع در رقابت با سایر کانون‌های اصلی تقاضای انرژی، ادامه دهد. در شرایط کنونی، حجم گاز خروجی از خطوط لوله نروژ، جمهوری‌آذربایجان و الجزایر امکان افزایش بسیار محدودی دارد؛ این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان، احیا و وارد مدار کردن میدان گازی «گرونی‌‌‌‌‌‌گن هلند» که زمانی در مقیاس نورداستریم، تامین گاز اروپا را بر عهده داشت و فعالیت آن به دلیل زلزله متوقف شد، در کوتاه‌مدت بسیار دور از ذهن خواهد بود.
شکاف انرژی در اتحادیه اروپا
اکنون به‌راحتی می‌توان نشانه‌‌‌‌‌‌هایی مبنیبر کمرنگ‌شدن وحدت اروپا هم‌‌‌‌‌‌زمان با بروز بحران فعلی را شاهد بود. به‌عنوان نمونه، بریتانیا در شرایط اضطراری کنونی قطع شریان گاز به سمت سرزمین‌های اصلی اروپا را در دستور کار دارد، به‌همین‌دلیل کشورهای اروپایی درصدد یافتن منابع جدید و جایگزین هستند. آلمان برای استفاده از زغال‌سنگ برنامه‌‌‌‌‌‌ریزی کرده‌است. سایر کشورها مانند اتریش، فرانسه و هلند نیز اعلام کردهاند تعطیلی کارخانه‌های زغال‌سنگ خود را به آینده‌‌‌‌‌‌ای نامعلوم موکول کردهاند. در همین راستا، هفت نیروگاه هسته‌‌‌‌‌‌ای اروپایی که قرار بود تا پایان زمستان تعطیل شوند، برای مدت بیشتری به فعالیت ادامه خواهند داد.
در چند ماه گذشته قیمت قبوض مصرفی حاملهای انرژی برای شهروندان اروپایی تا حدود دوبرابر افزایش را تجربه کرده‌است. در شرایط فعلی، تمهیدات دولت بریتانیا برای صرفه‌‌‌‌‌‌جویی در مصرف انرژی که در دولت نخست‌‌‌‌‌‌وزیر سابق متوقف‌شده بود، دوباره و در قالب کمپینی که از سوی نخست‌‌‌‌‌‌وزیر جدید اعلام‌شده، از سرگرفته خواهد شد. آلمان هم تلاش‌های بسیاری را در جهت بهینه‌‌‌‌‌‌سازی حداکثری مصرف انرژی انجام داده‌است، به‌عنوان نمونه دولت این کشور نورپردازی بناهای تاریخی واقع در فضای باز را در طول شب ممنوع و کاهش میانگین دمای فضای محیط کار در ادارات را نیز تصویب و ابلاغ کرد.
واقعیت این است که هزینه تمام‌شده تامین برق پایدار موضوعی است که تامین گرمای منازل شهروندان اروپا در زمستان را به حاشیه رانده است. هزینه تولید برق، مولفه‌‌‌‌‌‌ای اصلی در تعیین قیمت تمام‌شده برق به‌حساب می‌آید. پاسخ به اینکه اتخاذ سیاست‌های تشویقی و تنبیهی درخصوص کنترل مصرف انرژی از سوی سران اتحادیه اروپا تا چه میزان می‌تواند از اثربخشی لازم در کاهش وابستگی کشورهای اروپایی به گاز و در معنای عام، حاملهای انرژی وارداتی موثر باشد، موضوعی است که در گذر زمان مشخص خواهد شد.
پیمان قناعتی‌فرد