پس از حمله روسیه به خاک اوکراین مناسبات بازار انرژی عوض شد. قیمت‌ها افزایش یافت آن‌هم درحالی‌که بهسبب تحریم‌های گروه هفت بر نفت روسیه از عرضه نفت و گاز به بازار جهانی کاسته‌‌‌‌‌‌شد. اروپا که به گاز روسیه وابسته بود اعلام کرد برای منابع عرضه تازه مناطقی مثل خاورمیانه، آفریقا و حتی آمریکای‌جنوبی را مدنظر قرار داده‌‌‌‌‌‌است. در حالی کشورهای آمریکای‌جنوبی از سقف قیمتی گروه هفت پیروی نکردند که واردات فرآورده‌های روسی به کشورهای آمریکای‌جنوبی رکورد تازه‌‌‌‌‌‌ای را ثبت کرده‌‌‌‌‌‌است و با اعمال سقف قیمتی به فرآورده‌های روسیه انتظار می‌رود این مراوده تجاری بیشتر شود. نروژ که بیشترین ذخایر گاز و نفت اروپا را دارد خودش را برای به‌‌‌‌‌‌عهده گرفتن عرضه به اروپا در سال‌های آینده آماده می‌کند.
برنامه‌‌‌‌‌‌ریزی صنعت انرژی نروژ برای آینده
پس از افزایش قیمتی که حامل‌‌‌‌‌‌های انرژی در اروپا تجربه کردند، نروژ بار دیگر رکورد تولید گاز و نفت را شکست؛ آن‌هم در حالی‌که برنامه‌های انرژی پاک این کشور برای فاصله‌‌‌‌‌‌گیری از سوخت‌‌‌‌‌‌های فسیلی همچنان ادامه دارد. نروژ به‌عنوان گزینه اصلی جایگزین نفت و گاز اروپا در این قاره مهم است زیرا بیشترین ذخایر نفت و گاز اروپا را این کشور در خود جای داده‌‌‌‌‌‌است. باتوجه به‌جایگاه مناسب این کشور در مناسبات جهانی و کمبود گاز اروپا، بهنظر می‌رسد نروژ در سال2023 هم شاهد رکورد تازه تولید انرژی باشد.
در اکتبر، شرکت نروژی نفت و گاز اکوینور «Equinor» از رکورد تولید در سه‌‌‌‌‌‌ماه سوم سال‌خبر داد. درحالی‌که در این بازه زمانی تولید نفت و گاز نروژ 77/ 9میلیارد دلار بود تولید این کشور در سال2022 در همین بازه زمانی به 3/ 24میلیارد دلار رسید. دلایل این افزایش فروش شیوع کووید و قیمت بالای گاز در بازار جهانی بود که از آغاز حمله روسیه به خاک اوکراین شروع شد. آندرس اوپدال مدیرعامل شرکت اکوینور «Equinor» در گفت‌وگو با (spglobal) جنگ اوکراین را عامل اصلی «کاهش دسترسی به انرژی و افزایش قیمت‌ها» دانست و گفت: تولید بالا درحالی‌که بهای نفت و گاز در اوج بود نتایج مالی بسیار خوبی همراه داشت.» این شرکت به‌دنبال خروج گازپروم از اروپا و کاهش سهم آن، مسوولیت تامین گاز اروپا را در سال2022 به عهده گرفت. با اینکه اکوینور انتظار افزایش تولید 2درصدی در سال2022 را داشت اما رقم یک‌درصد را ثبت کرد.
دلیل این امر تاخیر در توسعه فاز دوم Johan Sverdrup بود، فازی که اکوینور انتظار تولید روزانه 220هزار بشکه‌‌‌‌‌‌ای از آن دارد. دولت نروژ امیدوار است به اهداف تعیین‌‌‌‌‌‌شده در 2023 برسد که شامل تولید 131میلیارد دلار نفت و گاز در سال‌میلادی جاری نیز می‌شود. به گزارش (spglobal) اداره نفت نروژ (NPD) اعلام کرده میزان تولید نفت نروژ با توسعه این میدان نفتی 9/ 6درصد افزایش می‌یابد؛ آن‌هم در حالی‌که بهسبب میزان تقاضا، رکورد تولید همچنان بالا می‌ماند. همچنین این سازمان گزارش داده که میزان تولید میعانات تقطیری 02/ 2میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت، در حالی‌که در سال2022 رقم تولید این محصولات 89/ 1میلیون بشکه در روز بود. همچنین اداره نفت نروژ از افزایش سرمایه‌گذاری‌‌‌‌‌‌ها در صنعت نفت و گاز که شامل اکتشاف هم می‌شود به 189میلیارد کرون در 2023 خبر داده‌‌‌‌‌‌است که براساس همین برنامه‌‌‌‌‌‌ها تا سال2025 به 202میلیارد کرون می‌رسد؛ درحالی‌که این رقم در سال2022 روی 172میلیارد کرون ایستاده‌‌‌‌‌‌بود.
تورگیر استوردال مدیرکل اداره نفت نروژ در این‌باره گفت: این موقعیت می‌تواند به نروژ کمک کند که در آینده یکی از تامین‌‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌‌های انرژی پاک و تجدیدپذیر برای اروپا باشد. به گزارش اداره نفت نروژ میزان تولید نروژ در سال‌های پیشرو روند صعودی خواهد داشت و به 3/ 4میلیون بشکه در سال2025 می‌رسد که بیشترین رکورد در دو دهه گذشته غیر‌از تولید 54/ 4میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌ای سال2004 است. البته به گفته این نهاد دولتی تولید روزانه گاز در سال2023 روی 122میلیارد مترمکعب می‌ماند و تغییری نخواهد کرد.
نفت لاتین در بازار
کشورهای آمریکای‌جنوبی چقدر نفت تولید می‌کنند؟ در سال2022 «گویان» شگفتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز تولیدکنندههای نفت آمریکای‌جنوبی بود. صادرات نفت کشور گویان در سال‌گذشته میلادی 164درصد افزایش داشتهاست و بهنظر می‌رسد تقاضا برای نفت سبک این تولیدکننده تازه بازار افزایش یابد. مخصوصا به اروپا که پالایشگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و نیروگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تشنه نفت جایگزین نفت روسیه هستند. به گزارش رویترز از زمانی‌که شرکت آمریکایی اکسون شروع به فعالیت و ایجاد کنسرسیوم نفتی در آمریکای‌جنوبی کرد، گویان توانسته 1/ 1میلیارد دلار به میزان صادرات کشورهای نفتی آمریکای‌جنوبی اضافه کند. در سال2021، درآمد نفتی دولت این کشور 409میلیون دلار بود و بهسبب شرایط بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ثبات بازار نفت پیش‌بینی می‌شد این رقم در 2022 به 958میلیون دلار برسد که با افزایش قیمت‌ها به 1/ 1میلیارد دلار رسید.
گویان کوچک‌ترین و توسعه‌نیافته‌ترین کشور آمریکای‌جنوبی است که دولت آن اعلام کرده قصد دارد از افزایش درآمد نفتی در توسعه صنایع، ساخت نیروگاه گازی، جاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جدید و پروژه‌های انرژی خورشیدی استفاده کند. هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اکنون گویان روزانه 360هزار بشکه نفت تولید می‌کند و برای افزایش تولید به 1/ 1میلیون بشکه در روز تا پایان دهه پیشرو سرمایه‌گذاری می‌کند. متوسط صادرات نفت این کشور در 2022 روزانه 265.693بشکه بود که نسبت به صادرات سال2021 افزایش دوبرابری را نشان می‌دهد. اروپا با واردات 49درصد از صادرات گویان، مقصد اصلی نفت این کشور است. پیش از این، آسیا با میزبانی 34درصد، بزرگ‌ترین واردکننده نفت گویان بود. به گزارش سایت اینوست‌پدیا (investopedia) برزیل به‌عنوان دهمین تولیدکننده نفت دنیا روزانه 9/ 2میلیون بشکه نفت به بازار عرضه می‌کند. مکزیک با روزانه 85/ 1میلیون بشکه و آرژانتین با 820هزار بشکه سومین تولیدکنندههای نفت آمریکای‌جنوبی هستند.
ونزوئلا که بیشترین ذخایر نفت آمریکای‌جنوبی را دارد تقریبا 670هزار بشکه در روز تولید می‌کند؛ این در حالی است که این کشور در سال1997 روزانه3/ 4میلیون بشکه تولید داشته که بهسبب تحریم‌های بین‌المللی کاهش یافته‌‌‌‌‌‌است. البته ایالات‌متحده آمریکا به شرکت شورون معافیت خرید نفت ونزوئلا اعطا کرد و اولین محموله نفتی این شرکت در هفته‌های گذشته به خاک آمریکا رسید. کلمبیا که در سال2010 روزانه 800هزار بشکه نفت تولید می‌‌‌‌‌‌کرد، در سال2022 روزانه 770هزار بشکه نفت روانه بازار کرد.
همزمان با افزایش قیمت‌ها در بازار انرژی و کاهش عرضه به سبب تحریم‌های اروپایی بر نفت روسیه، داده‌ها از افزایش تقاضای محصولات فرآوری‌‌‌‌‌‌شده در آمریکای‌جنوبی خبر می‌دهند. براساس داده‌های سازمان اطلاعات انرژی آمریکا، در ماه ژوئن بهای گازوئیل و بنزین در آمریکای‌جنوبی افزایش یافت. تقاضای فرآورده‌های پالایش‌شده در منطقه آمریکای‌جنوبی به اندازه نصف صادرات ایالات‌متحده است؛ یعنی ماهانه 200میلیون بشکه در سال2022. براساس گفته‌‌‌‌‌‌های فیلیپ پرز تحلیلگر کمیته تحقیقاتی اس‌‌‌‌‌‌اند‌‌‌‌‌‌پی گلوبال (S&P Global Commodity) چشم‌‌‌‌‌‌انداز تقاضای بنزین در آمریکای‌جنوبی 8درصد و واردات خالص این محصولات 22درصد در آمریکای‌جنوبی افزایش داشتهاست. منابع بازار اعلام کرده‌اند آمریکای‌جنوبی در 2023 شاهد افت تقاضای بنزین خواهد بود و انتظار دارند که ایالات‌متحده آمریکا درگیر رکود اقتصادی شود.
البته تحلیلگران این سایت گفتند؛ اقتصاد آمریکای لاتین به‌جز مکزیک، از رکود اقتصادی آمریکا متاثر نخواهند شد. به گفته پرز، تقاضا در آمریکای‌جنوبی در بالاترین حد در 5سال گذشته است و پیش‌بینی می‌شود همچنان ادامه پیدا کند اما در سال2023 رشد نخواهد کرد: «مساله اصلی این است که رویکرد دولت‌های آمریکای‌جنوبی نسبت به قیمت بالای انرژی چگونه خواهد بود؟» در شرایطی که روسیه قرار دارد بازار آمریکای‌جنوبی بسیار جذاب است. به گفته پرز به همین سبب کشورهای آمریکای‌جنوبی از تحریم‌های اروپایی بر بشکه‌‌‌‌‌‌های نفت روسی پیروی نمی‌کنند اما برای اینکه مورد تحریم کشورهای قدرتمند دیگری مثل ایالات‌متحده آمریکا قرار نگیرند، با احتیاط نفت روسیه را وارد می‌کنند. شرکت‌های کوچک برزیلی مشتری اصلی روسیه در آمریکای‌جنوبی هستند.
کشورهای حوزه دریای کارائیب، اکوادور، ونزوئلا و کوبا نیز بهسبب روابط نزدیکی که با روسیه دارند محصولات فرآوری‌‌‌‌‌‌شده روسیه را وارد می‌کنند. اطلاعات کشتیرانی موسسه کپلر نشان می‌دهد از ژانویه تا دسامبر 2022 کشورهای آمریکای‌جنوبی 8/ 14میلیون بشکه محصولات نفتی روسی وارد کرده‌اند که مبدأ 56/ 4میلیون بشکه از ایالات‌متحده آمریکا بوده‌‌‌‌‌‌است. منبع دیگری در آمریکای‌جنوبی به رویترز گفت: «به دلیل فاصله زیاد، ورود محصول روسی در آمریکای‌جنوبی غیرممکن بود اما بازار آن را ممکن کرد.» ایالات‌متحده آمریکا و اروپا درحالی با بازاری کوچک و قیمت‌های بالا مواجه شدند که عرضه روسیه متوقف شد؛ اتفاقی که روی بازار انرژی آمریکای‌جنوبی هم تاثیر گذاشت. سوال‌میلیون دلاری این است که آیا مکزیک، همسایه جنوبی ایالات‌متحده که با این کشور رابطه خوبی دارد به واردات نفت روسی اقدام می‌کند؟
براساس گفته‌‌‌‌‌‌های پرز تحلیلگر بازار انرژی، روسیه از پنجم فوریه 2023 تحریم‌هایی که برای فرآورده‌های نفتی روسیه درنظر گرفته‌‌‌‌‌‌است را اجرایی خواهد کرد که می‌تواند صادرات فرآورده‌های نفتی روسیه به آمریکای‌جنوبی را تقویت کند: «آمریکای‌جنوبی به‌دنبال خرید و ذخیره گازوئیل خواهد بود، آن‌هم هرقدر که بتوانند.» اروپا به‌دنبال تامین عرضه از آفریقا و حتی برخی از کشورهای آمریکای‌لاتین است زیرا چشم‌‌‌‌‌‌انداز سناریوی جنگ روسیه و اوکراین عملا نامشخص است.
فرزین محمدی