با دقت‌نظر در شرایط ژئوپلیتیک حاکم بر دنیا، می‌توان پیش‌بینی کرد که درآمد حاصل از صادرات سوخت‌‌‌‌‌‌‌های فسیلی روسیه در ماه فوریه یعنی زمانی‌که اتحادیه اروپا واردات فرآورده‌های نفتی این کشور را از طریق دریا ممنوع خواهد کرد، همچنان شاهد روندکاهشی باشد. به گزارش اویل‌‌‌‌‌‌‌پرایس، این روند کاهشی اما برای این کشور ادامه‌دار نخواهد داشت چراکه مسکو صادرات گاز از طریق خط لوله به اروپا را متوقف کرده‌است؛ این در حالی است که خریداران بین‌المللی نفت، با طمع‌ورزی، خواهان تخفیف‌های بالاتر برای خرید نفت‌خام این کشور هستند.
مقایسه درآمد صادراتی نفت و گاز روسیه
درآمدهای روسیه از محل فروش و صادرات نفت و گاز در سال۲۰۲۲ به دلیل قیمت‌های بالا و همچنان حجم بالای صادرات این کشور بسیار چشمگیر بود، با این‌حال به عقیده تحلیلگران بازار انرژی، در آینده نه‌چندان دور، اعمال تخفیف در گریدهای شاخص و پرچم‌‌‌‌‌‌‌دار نفت روسیه در‌برابر قیمت برنت و تحریم‌هایی مانند ممنوعیت واردات دریایی فرآورده‌های نفتی پالایش‌شده روسیه به اتحادیه اروپا از ۵ فوریه، به کاهش قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی روسی منجر خواهد شد.
محدودیت قیمت گروه۷ و تحریم اتحادیه اروپا بر واردات نفت‌خام روسیه از طریق دریا ممکن است همچنان یک چالش عمده برای بازیگران این صنعت باشد، با این حال می‌توان ادعا کرد راهبرد تحریمی غرب به یکی از اهداف کلیدی خود دست‌یافته‌است و آن عبارت‌است از کاهش درآمدهای نفتی پوتین که اصلی‌ترین شاخص تامین بودجه‌روسیه را شامل می‌شود. مسکو در حال‌حاضر مجبور است قسمت اعظم نفت‌خام خود را با تخفیف‌های بیسابقه به کشورهایی در آسیا که حتی به ائتلاف سقف قیمت نپیوسته‌‌‌‌‌‌‌اند، در چارچوب معیارهای بین‌المللی بفروشد.
بررسی شاخص‌های صادرات و واردات روسیه
بر اساس داده‌ها، تفاوت بین ارزش صادرات و واردات روسیه، در سه‌ماهه چهارم سال‌گذشته در مقایسه با سه‌ماهه دوم و سوم، به‌شدت کاهش یافته‌است. کاهش قیمت کالاها را نمی‌توان تنها عامل این مساله دانست. سطح واردات روسیه پس از اینکه در سه‌ماهه دوم به‌شدت کاهشی شد، به‌تدریج بهبود یافت. دلیل اولیه کاهش واردات این بود که تحریم‌های اولیه ناظر بر تجارت بین‌الملل با روسیه، قدرت مانور این کشور برای واردات کالا را بسیار محدود کرد. از آن زمان است که روسیه مسیرهای وارداتی را برای خرید کالای موردنیاز خود، از کشورهایی که هنوز مایل به صادرات محصولات و خدمات به روسیه هستند، تنوع‌بخشیده است.
در عین‌حال و با استناد به گزارش بانک‌مرکزی روسیه، شاخص واردات این کشور در سال۲۰۲۲ کاهش یافت، بهویژه در نیمه اول سال، اما بهبود تدریجی واردات در نیمه دوم سال نمایان شد. بر اساس تحلیل اخیر رویترز، روسیه در سال‌جاری، درآمدهای بیشتری را از محل صادرات حامل‌های انرژی خود از دست خواهد داد. به گفته تحلیلگران، ممکن است واردات این کشور بهبود یافته باشد، اما ارزش صادرات بهویژه صادرات انرژی این کشور، در حال کاهش تدریجی است.
تحلیل آژانس بین‌المللی انرژی در مورد نفت روسیه
در همین رابطه، آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود اعلام کرد؛ صادرات نفت روسیه در ماه دسامبر گذشته حدود ۲۰۰هزار بشکه روزانه کاهش و به ۸/ ۷میلیون بشکه در روز رسید. واقعیت این است که صادرات نفت‌خام این کشور به قاره‌سبز پس از اعمال تحریم اتحادیه اروپا و تصویب سقف قیمت از سوی گروه۷، کاهشی شد.
طبق برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، تخفیف‌های بیسابقه برای نفت اورال روسیه باعث شد که درآمد حاصل از صادرات نفت این کشور تنها در عرض دسامبر گذشته، با افت ۳میلیارد دلاری، به رقم ۶/ ۱۲میلیارد دلار برسد. حجم صادرات گازوئیل روسیه نیز به بالاترین میزان در چند سال‌اخیر یعنی ۲/ ۱میلیون بشکه در روز افزایش یافت که در ماه گذشته، ۷۲۰هزار بشکه در روز آن تنها به مقصد کشورهای اروپایی روانه شد. به گزارش بلومبرگ، ممنوعیت اتحادیه اروپا بر واردات محصولات پالایش‌شده روسیه از طریق دریا، بدون‌شک درآمدهای حاصل از صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی روسیه را کاهش خواهد داد.
کاهش درآمدهای صادراتی روسیه
در همین چارچوب الکساندر ایزاکوف، اقتصاددان روسی در گفت‌‌‌‌‌‌‌وگو با بلومبرگ گفت: کاهش قیمت جهانی انرژی که با افزایش تخفیف برای نفت اورال روسیه تشدید شده‌است، در مجموع حدود ۲۰میلیارد دلار درآمد صادراتی روسیه را از بین برده است. ایزاکوف افزود: «ابعاد این چالش مالی برای کرملین در سال‌جاری گسترده‌‌‌‌‌‌‌تر خواهد بود و تلاش مقامات برای تثبیت جایگاه روبل در معادلات بین‌المللی و مهارتورم را بی‌اثر خواهد کرد.» در همین ارتباط، مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک مستقر در فنلاند اعلام کرد که ممنوعیت واردات نفت از روسیه و سقف قیمتی اتحادیه اروپا، روزانه ۱۷۳میلیون دلار برابر با حدود ۱۶۰میلیون یورو، به روسیه ضرر می‌رساند که دلیل آن کاهش حجم محموله صادراتی و همچنین افت معنادار قیمت نفت این کشور در بازار جهانی انرژی است.
به اعتقاد ناظران بازار نفت، درآمد روسیه از محل صادرات سوخت‌‌‌‌‌‌‌های فسیلی در ماه دسامبر گذشته، ۱۷درصد کاهش و به پایین‌ترین سطح خود از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین رسیده است. اما روسیه همچنان روزانه ۶۹۱میلیون دلار از محل صادرات سوخت‌‌‌‌‌‌‌های فسیلی به‌دست می‌‌‌‌‌‌‌آورد که از ۰۸/ ۱میلیارد دلار کسب‌شده در حدفاصل مارس تا مه ۲۰۲۲ پایین‌تر است. ممنوعیت اتحادیه اروپا برای واردات نفت‌خام، تعیین سقف قیمت برای نفت پالایش‌شده و کاهش واردات نفت از مسیر خط لوله به لهستان، این میزان را تا ۵ فوریه برابر با ۱۳۰میلیون دلار در روز کاهش خواهد داد.
روسیه تاثیر سقف قیمتی را انکار می‌کند
به گزارش اویل‌‌‌‌‌‌‌پرایس، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در جریان نشست خبری هفته گذشته اعلام کرد که هیچ‌کس تاکنون نشانه‌‌‌‌‌‌‌ای از اعمال سقف قیمت نفت‌خام روسیه را ندیده و روسیه هنوز تاثیر مکانیزم سقف قیمت را مشاهده نکرده‌است. با این‌حال نفت اورال، عیار نفت‌خام روسیه، در اوایل ژانویه به قیمت ۸۰/ ۳۷ دلار در هر بشکه در بندر پریمورسک دریای بالتیک به‌فروش می‌رسید که نصف قیمت نفت‌برنت در آن زمان و بسیار کمتر از سقف قیمتی ۶۰ دلار بود. آموس هاخشتاین، هماهنگ‌‌‌‌‌‌‌کننده ویژه ریاست‌‌‌‌‌‌‌جمهوری بایدن، هفته گذشته به سی‌‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌‌سی گفت: «اثرات سقف قیمتی تا بدین‌‌‌‌‌‌‌جای کار، بسیار مثبت بوده چراکه نه‌تنها نفت موردنیاز جهانی را تامین کرده، بلکه دستیابی پوتین به منابع هنگفت مالی ناشی از فروش و صادرات نفت و گاز این کشور را بسیار محدود کرده‌است.»
گفتنی است کرملین حساب ویژه‌‌‌‌‌‌‌ای بر روی منابع مالی حاصل از صادرات نفت‌خام، گاز، فرآورده‌های نفتی و پالایشی خود برای تامین‌مالی هزینه‌های نبرد با اوکراین، باز کرده بود. سیاست‌های تقابلی غرب و اتحادیه اروپا اما، ورق را هرچند موقت ولی در عین‌حال تاثیرگذار، به نفع اوکراین و ائتلاف غرب برگرداند. روسیه نیز در واکنش دست به ابتکار عمل زد و با یافتن مشتریان و بازار جایگزین، نفت صادراتی خود را هرچند با تخفیف‌های بسیار جذاب و مثال‌‌‌‌‌‌‌زدنی، به سمت خریداران تشنه آسیایی تغییر مسیر داد. سیاستی که نه‌تنها در فروش منابع نفتی روسیه کارنامه‌‌‌‌‌‌‌ای موفق از خود به‌جای گذاشت، بلکه واحد پول ملی روسیه یعنی روبل را بار دیگر به‌عنوان رقیبی جدی در برابر دلار آمریکا در مراودات و مبادلات تجاری بین‌المللی، مطرح کرد. جهان امروز، در حال رصد فعل و انفعالات سیاسی و اقتصادی روز دنیاست و بازار حامل‌های انرژی بهویژه سوخت‌‌‌‌‌‌‌های فسیلی از این قاعده مستثنی نبوده تا جایی‌که هرآینه می‌توان شاهد تحولاتی شگفت‌‌‌‌‌‌‌آور در سطح بازار جهانی انرژی باشیم.
پیمان قناعتی‌فرد